Glyfosaat in rivieren toch niet afkomstig van wasmiddel: Nederlandse wetenschappers halen veelbesproken studie onderuit

Het bestrijdingsmiddel glyfosaat belandt niet alleen op gewassen, maar komt ook in onze rivieren terecht. 

31-12-2024

Glyfosaat in rivieren toch niet afkomstig van wasmiddel: Nederlandse wetenschappers halen veelbesproken studie onderuit

Het bestrijdingsmiddel glyfosaat belandt niet alleen op gewassen, maar komt ook in onze rivieren terecht. Duitse onderzoekers beweerden deze zomer dat dit niets met de onkruidverdelger te maken heeft, maar meer met toevoegingen in wasmiddel. Nederlandse wetenschappers halen deze theorie in een uitgebreid commentaar echter compleet onderuit.

De onderzoekers van de Universiteit van Tübingen stelden dat aminopolyfosfonaten, die in wasmiddel en afwasmiddel kunnen zitten, in het slib van rioolwaterzuiveringsinstallaties worden omgezet in een vorm van glyfosaat. “In bodem en water wordt glyfosaat deels omgezet in aminomethylfosfonzuur, of AMPA. Beide stoffen kunnen door neerslag in beweging komen en hun weg naar rivieren vinden”, legde professor Carolin Huhn destijds uit.

Ook zagen de onderzoekers in de rivieren een piek van glyfosaat in de zomer, terwijl de concentraties in de winter veel lager zijn. Zou de landbouw de belangrijkste bron zijn, dan zouden er verhoogde concentraties zijn in de lente en de herfst, en na regenval, zo klonk het. De belangrijkste bron van glyfosaat in rivieren moet dus wel afkomstig zijn van afvalwater van rioolwaterzuiveringsinstallaties, redeneerden de onderzoekers verder. Ze stelden dat glyfosaat een bijproduct is van aminopolyfosfonaten die op grote schaal in Europa worden gebruikt, vooral in wasmiddelen.

AMPA en glyfosaat door elkaar gehaald
Maar volgens Nederlandse onderzoekers van het KWR klopt er niets van die redenering. “Een grondige analyse van de data die werden gebruikt in het bewuste artikel van Schwientek et al toont aan dat de onderzoekers een belangrijke fout hebben gemaakt door aan te nemen dat uit de afbraak van aminopolyfosfonaten glyfosaat ontstaat. Dat is nog nooit aangetoond. Wel is het juist dat het belangrijkste afbraakproduct (AMPA) van glyfosaat ook ontstaat door de afbraak van aminopolyfosfonaten”, leggen de twee onderzoekers Roberta Hofman en Harry Tolkamp in hun commentaar uit.

“Door vervolgens in het artikel in vakblad Water Research voortdurend en onzorgvuldig glyfosaat en AMPA door elkaar te halen, en uit te gaan van de aanname dat glyfosaat al geruime tijd niet meer wordt gebruikt in de stedelijke omgeving van Europa, wordt naar een totaal verkeerde conclusie geredeneerd”, stellen ze. Sinds een paar jaar is glyfosaat verboden voor particulier gebruik en door overheden, die het bijvoorbeeld op stoeptegels en spoorrails spuiten om onkruid te verwijderen.

Glyfosaat nog maar kort verboden voor thuisgebruik
De Duitse studie gaat zo op een aantal vlakken de mist in, legt Hofman van het KWR uit aan Scientias.nl. “De onderzoekers gebruiken glyfosaat en AMPA door elkaar. Je kunt AMPA niet omzetten in glyfosaat. Dat kan alleen met een speciale ozoninstallatie, die wordt gebruikt om afvalwater schoon te maken, maar zulke installaties zijn op één hand te tellen.” Zo ontstaat er een foute gedachtegang. “Er wordt gesuggereerd dat je vaatwasmiddel kunt omzetten in glyfosaat, maar dat kan niet. En anders gebeurt dat sowieso maar in heel beperkte hoeveelheden.”

En nog een denkfout: “De onderzoekers keken naar cijfers van de laatste tien jaar en zeggen: glyfosaat was in die periode verboden voor thuisgebruik, maar dat is pas sinds een of twee jaar zo. Sommige mensen hebben echter een voorraadje aangelegd en dat is nog lang niet op”, zegt Hofman. “Ze gingen simpelweg uit van een verbod en stelden dat het daarom niet daarvandaan kan komen.” Maar dat kan heel goed. “Er is ook niet gekeken naar vergunningen. Overheden spuiten glyfosaat op het spoor en op verharde ondergrond om het onkruid tussen tegels vandaan te halen. Daardoor is het waarschijnlijk gewoon in rivieren gespoeld.”

Daar komt nog bij dat het feit dat de piek van het herbicidengebruik niet overeenkomt met de piek van glyfosaat in de rivieren eigenlijk niets zegt. “Het gaat om gebruik in de landbouw versus de stedelijke omgeving, dus dan kan er prima een piek zijn op een ander moment.”

Puur theorie
Uiteindelijk is de hele conclusie dat afwasmiddel en wasmiddel de glyfosaatsporen in riolen en rivieren veroorzaken puur theorie. Het is nergens bewezen door chemie, stelt de KWR-onderzoeker. Waarom dan toch die conclusie die zoveel aandacht trok in de politiek en de media? “Het leek of iedereen met de studie aan de haal ging, zo van: zie je wel, het komt niet door de boeren, het zijn de mensen zelf”, zegt Hofman. Het was met andere woorden een resultaat dat veel mensen goed uitkwam, maar het klopt dus niet.

“De data in de publicatie wijzen er juist op dat het gebruik van glyfosaat nog niet is verminderd ten gevolge van de recent veranderde wetgeving en dat het illegale gebruik van de herbicide in met name stedelijk gebied nog steeds een probleem is dat strenger moet worden aangepakt”, aldus de Nederlandse onderzoekers.

SCIENTIAS