Peperduur ambtenaren- en baantjescarrousel blijft schaamteloos draaien

 In 2023 namen de kosten voor het overheidsapparaat in Nederland met 9 procent toe.

29-9-2024 Wybren van Haga & Vala van den Boomen

In 2023 namen de kosten voor het overheidsapparaat in Nederland met 9 procent toe. In totaal kostte de overheid vorig jaar 461,2 miljard euro, maar liefst 16 miljard euro meer dan het jaar daarvoor. Dat zijn een hoop kosten, maar wat zijn daarvan eigenlijk de baten? Bijzonder weinig. Vreemd, want wie betaalt, bepaalt, was het toch? Maar de burger die betaalt voor al deze ambtenarij krijgt bijzonder weinig waar voor zijn geld.

Toen ik op 24 september 2019 uit de VVD gegooid werd, kreeg ik een kamer in het archief, aan de overkant van het Plein. Bovengronds, maar ook via een gang onder het Plein door kon je deze krochten van het Binnenhof bereiken. Daarbinnen trof ik een opmerkelijk tafereel: een groep mensen zonder doel en tijdsbesteding. Op de vraag aan de dames bij het koffieapparaat wat hun functie was, werd er lacherig verteld dat ze die niet meer hadden. De laag boven hen was gereorganiseerd en niemand wist meer dat deze spookambtenaren nog bestonden. Maar salaris kregen ze nog wel en ze kwamen ook nog steeds opdagen. Een congregatie van ambtenaren zonder ambt, die daar hun tijd en uw geld zaten te verdoen. De ‘Boulevard of Broken Dreams’ werd het genoemd op de Haagse burelen: de plek waar bestuurlijke dromen nachtmerries werden en ambtenaren veranderden in zombies in een bureaucratisch niemandsland, omdat hun professionele wereld was opgehouden te bestaan. Als the walking dead doolden zij daar acht uur per dag werkeloos rond, tot de klok weer vijf sloeg en zij terug konden naar de bovenwereld. Werkeloos in de letterlijke zin van het woord, want er was voor hen geen werk meer. Maar wel geld. Belastinggeld. Want de baantjescarrousel stopt nooit met draaien. Zelfs niet als je er zelf af wilt.

Het hierboven staande verhaal is geen verzinsel. Het is geen script voor een dystopische horrorfilm met ambtenaren in de hoofdrol. Het is echt waar. In het Algemeen Dagblad stond onlangs het verhaal van gemeenteambtenaar Herman, die riant betaald wordt maar zich kapot verveelt en zich daarom vrijwillig wilde laten ontslaan. Dat kon echter niet. Hij moest zich ziekmelden en daarna een jarenlang mobiliteitstraject in, allemaal met behoud van zijn riante salaris van gemeenschapsgeld. En dat terwijl Nederland zit te springen om arbeidskrachten die iets anders willen doen dan papier verschuiven. Want dat is wat ruim de helft van alle ambtenaren doet: niks nuttigs. Meer dan 50 procent van het personeel bij de overheid werkt in de ‘overhead’: dat zijn dus die tientallen communicatiemedewerkers die ervoor zorgen dat Rob Jetten in een bad kan gaan liggen voor een glamourshoot en de HR-managers die de ene na de andere dikbetaalde externe casemanager en beleidsadviseur inhuren om de zoveelste reorganisatie van een afdeling te begeleiden die vijf jaar duurt en uiteindelijk alleen nog maar meer afdelingen oplevert. Herman wil zich misschien wel laten omscholen om voor de klas te gaan staan, of vrijwilliger worden in een verzorgingshuis. Maar Herman zit gevangen in een gouden kooi met de overheid als cipier en hij komt er nooit meer uit.

Als we de overheid zien als een kapitale ivoren toren, dan is de tegenhanger van de Boulevard of Broken Dreams heel diep in de kelder, de Algemene Bestuursdienst, in jargon de ‘ABD’, helemaal boven in het superdeluxe penthouse. Daar huizen de allerhoogste ambtenaren van de Rijksoverheid: de Sec-Gens, DG’s en IG’s: de ongekroonde koningen en koninginnen van ambtelijk Nederland, die vanaf grote hoogte uitkijken over hun koninkrijk en niets anders doen dan een kalfslederen bureaustoelendans, waarbij nooit iemand op z’n gat valt, omdat ze elkaar op het moment dat de muziek stopt altijd elkaars stoelen toespelen. Het is een geheim, elitair bureaucratisch genootschap, een gesloten bolwerk van ingewijden dat elkaar de hand boven het hoofd en aan het werk houdt, op kosten van de belastingbetaler, die erop leegloopt. En zo kan het gebeuren dat de meest incompetente minister van de afgelopen jaren, Hugo de Jonge, na de publieke gezondheid en de woningmarkt verwoest te hebben, nu Zeeland mag laten zinken als Commissaris van de Koning. Net zoals Wouter Koolmees de NS van de rails heeft laten lopen en Alexander Pechtold het CBR de vernieling in gereden heeft. Want het doet er niet toe welke puinhopen je hebt achtergelaten als vorst op een van de Haagse tronen, de hofhouding veegt alles onder het tapijt en de onderdanen betalen wel voor het opruimen van de rotzooi.

Nederland zit op allerlei fronten op zwart zaad: de zorg, het onderwijs, de infrastructuur, sport, cultuur; overal moet op bezuinigd worden. Ondertussen loopt de inflatie op en hebben burgers steeds meer maand over aan het eind van hun geld. Maar met een beetje pech gaan we vanaf dit jaar allemaal nog meer belasting betalen om het overheidsapparaat dat beknibbelt op onze collectieve welvaart en op ons welzijn in stand te houden. Want omdat het Centraal Planbureau (CPB) al jaren de inflatie verkeerd inschat, lopen gemeenten vanaf dit jaar honderden miljoenen mis. Dat betekent dat de toch al grote tekorten alleen maar groter worden. Maar dat geeft niet, want de oplossing is zoals altijd nabij: hogere belastingen. We doen het tenslotte ‘samen’ en ‘voor een ander’. En voor de nieuwe taskforce bestaanszekerheid is nou eenmaal een bataljon scrummasters nodig en dat mag wat kosten. Maar het is voor uw eigen bestwil, Vadertje Staat weet wat u nodig heeft. En voor wat hoort wat tenslotte.

De overheid is uitgegroeid tot een veelkoppig monster dat alsmaar gevoed moet worden, terwijl steeds meer mensen in Nederland letterlijk honger moeten lijden om het van eten te kunnen blijven voorzien. De enige manier om het te verslaan is dus om het uit te hongeren, want uit zichzelf zal het nooit verzadigd raken. Daarom wil BVNL een drastische verkleining van het overheidsapparaat, waarmee er miljarden vrijkomen voor mensen en banen waar Nederland daadwerkelijk iets aan heeft en die ervoor zorgen dat onze kinderen niet meer zonder ontbijt naar school toe hoeven en onze ouderen niet meer onderkoeld het ziekenhuis in gereden worden, omdat ze hun energierekening niet meer kunnen betalen. Als we de baantjescarrousel stoppen, gaat de rest van Nederland weer draaien. Dat kan eenvoudig door een aannamestop voor ambtenaren in te voeren en alle externe inhuur te verbieden. Vervolgens kunnen alle bullshitbanen worden opgeheven. Tegelijkertijd is het zaak om uit te vinden waar de zombie-ambtenaren van de Boulevard of Broken Dreams zijn gebleven, nu het Binnenhof op de schop is gegaan. Alleen al door hen te bevrijden uit de ketenen van de overheid kunnen we misschien het begrotingstekort oplossen. Misschien, als we heel goed luisteren, horen we zwak geklop onder de bouwput in Den Haag vandaan komen. Laten we hopen dat het kabinet Schoof-I de slachtoffers nog onder het puin van onze ingestorte democratie vandaan kan vissen. Het is alleen wel de vraag hoeveel belastinggeld die reddingsactie ons gaat kosten. Want het adagium van de gemiddelde topambtenaar is nog altijd hetzelfde: ‘overpromise and underdeliver’. In het belang van hun eigen baantjes. 

-------------
Deze column is geschreven door Wybren van Haga, partijleider BVNL en Vala van den Boomen, beleidsmedewerker.

NieuwRechts