Brave New Nederland

 Big Brother komt een stukje dichterbij. 

28-7-2024

Brave New Nederland

Mark Laagland

Per 1 juli 2024 is onder het mom van het tegengaan van spionage uit China en Rusland, een wet uitgerold die het voor de geheime diensten mogelijk maakt om het internetverkeer van Nederlanders in grote hoeveelheden te gaan aftappen. De afgelopen tijd zijn er een aantal belangrijke ontwikkelingen met betrekking tot de geheime diensten gaande geweest, en met de benoeming van Dick Schoof als premier van Nederland als kers op de taart, kunnen deze ontwikkelingen steeds ingrijpender worden voor het dagelijks leven van burgers.

Het gaat hierbij om de Tijdelijke wet cyberoperaties, die door ministers De Jonge en Ollongren was ingediend. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) kunnen na het ingaan van deze wet hun “bestaande bevoegdheden sneller en effectiever inzetten tegen dreigingen van landen die cyberaanvallen plegen tegen Nederland”. Hierbij wordt vooral gedoeld op vermeende hacks uit China en Rusland. In de praktijk is deze wet echter ingevoerd om de eigen burgers te kunnen bespioneren. Diensten mogen servers en computers hacken en daarnaast flinke hoeveelheden data van internetkabels aftappen. Het internetverkeer van Nederlanders wordt opgevangen, bewaard en met behulp van computers geanalyseerd. Daarnaast geeft deze wet de bevoegdheid om grote hoeveelheden afgetapte data van mogelijk miljoenen mensen met buitenlandse spionagediensten te delen.

De Tijdelijke wet cyberoperaties werd ingevoerd met de voorwaarde dat er ook ‘beter’ toezicht zou zijn op de diensten. Juist dit toezicht dreigt in het honderd te lopen. Het team van controleurs is onderbezet en de toezichthouder heeft geen werkplek. Vervolgens is het zover gekomen dat de toezichthouder onontkoombaar bij de AIVD zelf wordt ondergebracht, de dienst die hij juist zou moeten controleren. Het gaat hierbij om de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Deze wordt geacht toezicht te houden op de AIVD en de militaire variant MIVD.

Ook zijn de mogelijkheden voor het aftappen van internetverkeer met ‘smart cities’ en het uitrollen van 5G flink uitgebreid. Overal in het land wordt gratis glasvezel aangelegd, en in de toekomst wordt een groot deel van de gangbare koperen kabels uitgeschakeld. Ook worden steeds meer ‘slimme’ apparaten geïntroduceerd. Met allerlei aantrekkelijke functies en technische foefjes worden deze als een paard van Troje bij de mensen in hun huiskamers binnengehaald. De mogelijkheden voor dataverzameling worden daarmee steeds uitgebreider en tot ver in de privésfeer doorgevoerd.

Opvallend bij deze ontwikkelingen is dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in mei 2024 de eerste Nationale Extremismestrategie uitgebracht heeft, onder het mom van het tegengaan van zogenaamd dreigend extremisme. In dat rapport staat dat extremisten de rechtsstaat en onze manier van samenleven, dat samen de democratische rechtsorde wordt genoemd, zou ondermijnen. Er staat dat de democratische rechtsorde gaat om de mate van maatschappelijk vertrouwen, respect voor diversiteit, solidariteit, sociale cohesie en tolerantie, kortom om de lege spreuken en leuzen van Agenda 2030.

Het begrip ‘extremisme’ heeft in het rapport een metamorfose ondergaan. Het wordt in dit rapport gedefinieerd als “het uit ideologische motieven bereid zijn om niet-gewelddadige (…) activiteiten te verrichten die de democratische rechtsorde ondermijnen”. Religieus extremisme wordt genoemd zowel als kritische analyses m.b.t. rechtsstatelijke instituties of bijvoorbeeld immigratie. Verder wordt vermeld dat het mogelijk is dat mensen met extremistische denkbeelden anderen systematisch aanzetten tot wantrouwen jegens instituties als de wetenschap, rechtspraak of journalistiek. De democratie wordt ook ondermijnd door het op grote schaal verspreiden van ‘complottheorieën’, vijandbeelden over instituties of personen en het “zaaien van twijfel over zaken waar binnen de wetenschap weinig onenigheid over bestaat…”. Dit betekent dat een kritische burger die de leugens met betrekking tot de klimaathysterie onderzoekt al in de categorie extremist thuishoort.

Het gevaar van het als niet-gewelddadig aangemerkte extremisme strekt zich nu uit over een groot gebied. De omvolkingstheorie, het optuigen van parallelle maatschappelijke instituties en het verspreiden en normaliseren van zogenaamd extremistische theorieën behoren allemaal tot het niet-gewelddadige extremisme. De reden waarom de brede verspreiding en sommige gevallen van normalisering van extremistische narratieven zorgen baart, is vanwege “de groeiende groep Nederlanders die ten onrechte gelooft dat een kwaadaardige elite uit is op onderdrukking van de bevolking”. Dat dit als ‘desinformatie’ bestempeld mag worden kan men controleren middels ‘onafhankelijke media’, factcheckers en wetenschap.

Het rapport vermeldt verder dat het tenslotte aan de rechter is om te bepalen of kritiek en protest al dan niet worden beschermd door het recht op vrijheid van meningsuiting of andere grondrechten. De ervaring leert echter dat dit niet leidt tot een werkelijke vrijheid van meningsuiting. Dit is overduidelijk geworden door een reeks vervolgingen, van bijvoorbeeld Dries van Langenhove, Raisa Blommestijn en Gideon van Meijeren. Overheidsinstanties als de NCTV proberen alles uit de kast te halen om onwelgevallige meningen tegen te gaan, en de rechtspraak wordt daarbij ingezet.

Uit Kamerbrieven blijkt dat journalisten zijn ingezet als agent van de AIVD en werden aangestuurd om informatie te verzamelen voor de taakuitvoering van de overheidsdiensten. De AIVD en de MIVD hebben daarbovenop zogenaamde ‘witte jassen’ ingezet om wetgeving te beïnvloeden. Het gaat hierbij om hoogleraren, cyberexperts, geopolitiek gerichte veiligheidsspecialisten, grote spelers uit het bedrijfsleven, techjournalisten en voormalige medewerkers van de diensten. Via hen kunnen de geheime diensten het maatschappelijke debat beïnvloeden. De diensten hebben deze experts benaderd in een campagne om de bevolking de noodzaak van gewenste wetswijzigingen op het hart te drukken. Een veronderstelde Russische hack, kort nadat de Russische operatie in Oekraïne begon, deed een campagne-onderdeel ontstaan om de bevolking te overtuigen dat de nu goedgekeurde Tijdelijke wet cyberoperaties een bestaansreden had.

Big Brother komt een stukje dichterbij. Om deze toch buiten de deur te houden dient de burger oplettend te zijn. Wanneer men al die slimme apparaten weigert en zorgvuldig let op internetverkeer en mobielgebruik, dan zullen veel minder gegevens van burgers verzameld kunnen worden.