Interview door Jan van Friesland

Het interview begint met verwarring. De Waart in onderzoeksdrift:

Je begon jouw beginvragen via de mail met het woordje ‘waarom’ en dat bracht me al meteen in paniek voor dit interview. Ik weet heel goed ‘hoe’, ‘wanneer’, ‘wat’, ‘wie’ enzovoort, maar nou juist die ‘waarom-vraag’ heb ik nog steeds niet kunnen beantwoorden: waarom gingen zo veel wetenschappers omstreeks de jaren tachtig en negentig achter een heel controversiële en nog nooit experimenteel bevestigde theorie als de broeikasgastheorie staan? Ondanks veel bewijzen van het tegendeel!

Bevlogen: Het is heel erg interessant en ik denk er over daar nog weer een nieuw boek aan te wijden maar voorlopig weet ik het nog niet. Waarom ging het IPCC in 1996, tegen het advies van haar eigen wetenschappers in, voor het eerst zeggen dat er een menselijk signaal in de opwarming zat? En waarom volgden zoveel media? Waarom zijn de standpunten zo verschrikkelijk gepolariseerd, terwijl ze inhoudelijk niet eens zo ver uit elkaar liggen? Lachend: Ik zou daarom je eerste vraag willen overslaan.

Vanuit alarmistische kringen was er geen enkele respons. Ook niet vanuit mijn eigen PvdA. Ik denk niet dat Frans Timmermans, die ik natuurlijk wel een boek heb gestuurd, het heeft ingekeken.



U hebt, naast te zijn gepromoveerd in de geologie, ook politieke wetenschappen, geesteswetenschappen gestudeerd en colleges wetenschapsfilosofie gevolgd. Als u kijkt naar hoe ‘de wetenschap’ zich opstelt bij het vraagstuk van klimaatverandering, wat valt u dan op?

Jules de Waart.

De vraag over wetenschap ten opzichte van klimaatverandering zie ik in het grotere verband van de smoezelwetenschap, de ‘double ethical bind’ en het ‘voorzorgsbeginsel’. Klimaatwetenschappers denken dat ze de aarde beschermen en dat ze daarom wel een beetje lichtjes met de wetenschappelijke methode mogen omgaan. Keihard liegen doen ze meestal niet zo graag, maar ze gebruiken, soms bewust, wel verkeerde statistisch methoden, doen aan cherry picking uit de literatuur, spelen op de man en zullen nooit spreken over hun eigen twijfels. Ze citeren alleen publicaties die de eigen standpunten ondersteunen, en censureren andere meningen. Het is allemaal betrekkelijk normaal geworden.

Wetenschapsfilosofisch is natuurlijk het meer algemene gebrek aan belangstelling voor falsificatie van de eigen hypotheses het grootste probleem. Als ‘klimaatwetenschappers’ over het klimaat praten bedoelen ze meestal het ‘weer’. Het klimaat is volgens een algemeen geaccepteerde definitie het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Het IPCC gaat nu meestal uit van een periode van 10 jaar, echt te kort, of een periode van 20 jaar, kan net. De meeste publicaties van klimaatwetenschappers gaan over een betrekkelijk korte periode, bij voorbeeld het aantal warmte records in het afgelopen jaar en hebben weinig met klimaat te maken.

Die volstrekte overgave van de politiek aan de alarmistische boodschap is natuurlijk heel zorgelijk.



Heeft uw vroegere verblijf in Congo en Uganda als geoloog ook bijgedragen aan uw opvatting over het klimaat?

In de tropen lijkt het ‘weer’ wat grilliger te worden. Vroeger kon je het begin van de regentijd of de moesonregens bijna perfect voorspellen. Dat is niet meer zo. De oorzaak daarvan is nog onduidelijk. Maar het klimaat in de tropen is over langere perioden erg stabiel.

Zijn wij echt ‘schuldig’ aan het weer in bijvoorbeeld Afrika?

Ik geloof niet in een sterke invloed van broeikasgassen op de temperatuur. Niet hier en niet in de tropen, niet in het verleden en niet nu. Op lokale schaal kan de mens door drainage van moerassen en kap van bomen invloed op het weer hebben. In ieder geval helpen we de bevolking van Afrika niet door een mondiale overgang van energie naar een economie gebaseerd op grootschalige zonneweiden en windmolens. Plaatselijk kan het gebruik van zonnepanelen door huishoudens wel een acceptabele energiebron zijn: zowel in Afrika als daarbuiten. Maar de invloed van CO2 op weer en klimaat in Afrika is zeer bescheiden.

Het klimaatbeleid is trouwens sterk in beweging. De mainstream van wetenschappers beweert al jaren hetzelfde maar er komen gelukkig steeds meer tegengeluiden. Het is goed alle argumenten naast elkaar te hebben en dan een mening vormen. Dat gebeurt nu niet. Mijn boek probeert de standpunten van alarmisten en sceptici zo objectief mogelijk weer te geven.

Hoe is de eerdere versie van uw boek ontvangen?

De reacties op mijn boek waren verdeeld. Sceptici spraken er erg lovend over, zoals ‘Het beste boek over klimaat op de markt…’ Maar vanuit alarmistische kringen was er geen enkele respons. Ook niet vanuit mijn eigen PvdA. Ik denk niet dat Frans Timmermans, die ik natuurlijk wel een boek heb gestuurd, het heeft ingekeken. Overigens is er nu ook een e-book versie.

Die volstrekte overgave van de politiek aan de alarmistische boodschap is natuurlijk heel zorgelijk. Net zo min als wetenschappers kunnen politici zich sceptisch opstellen ten opzichte van het alarmistisch narratief zonder in de problemen te komen. Dit geldt trouwens ook voor de meeste journalisten.

U hebt uw boek, na al 4000 exemplaren op eigen kracht te hebben verkocht, nu ondergebracht bij een professionele uitgeverij en een internationale editie is in voorbereiding. Wat is er nieuw?

Het ambitieniveau van het boek is veranderd. Het doel is niet langer het bijdragen aan een discussie tussen alarmisten en sceptici, maar om, met behoud van de leesbaarheid, een gezaghebbende samenvatting te geven van het hele klimaatbeleid, alarmistisch en sceptisch.

Hoe ziet u het debat over klimaatbeleid zich ontwikkelen?

Je ziet dat met name de laatste twee jaar de standpunten zich nog meer verharden. Met de verschijning van de laatste delen van het AR 6 van het IPCC en de UN-Conference of the Parties in Dubai, beide in 2023, zijn de alarmistische standpunten over het klimaat voor de komende jaren helder geformuleerd en vastgelegd. Volgens de sceptici zijn ze grotendeels onjuist. Maar discussie is er nauwelijks en wordt ook niet aangemoedigd.


Jan Pronk (PvdA), oud-voorzitter VN-klimaattoppen: ‘Ik hoop dat dit boek een serieuze discussie zal uitlokken waarin er naar elkaars argumenten wordt geluisterd zonder elkaar te verketteren.’



Is de humaan veroorzaakte broeikashypothese nog houdbaar in uw ogen?

Milde glimlach. IPCC en VN stellen dat de overigens door niemand betwijfelde opwarming van de aarde vrijwel helemaal is veroorzaakt door menselijk handelen. Voornamelijk de uitstoot van broeikasgassen, met CO2 als belangrijkste.

Veert op: Van mei 2023 tot april 2024 steeg de gemiddelde maandelijkse temperatuur op aarde extreem met bijna een hele graad, even veel als de totale opwarming van 1850 tot 2020. Is dat nou een ondersteuning van de theorie van de alarmistische klimaatrampen? Nee, juist niet. Het betekent juist het ongelijk van het IPCC. Want in diezelfde periode stegen de concentraties van broeikasgassen slechts weinig, niet meer dan in voorafgaande jaren.

Ik lees dat niet op de voorpagina van de krant…

Onbegrijpelijk inderdaad. Want de opwarming kwam van een aantal samenvallende natuurlijke factoren: en een warme fase in de oceanen door El Niño, en een warme fase van de zon, Solar Cycle 25, en de uitbarsting van de Hunga Tonga vulkaan die grote hoeveelheden waterdamp de lucht in had geblazen. Als de grootste en meest recente opwarming vrijwel geheel wordt veroorzaakt door natuurlijke factoren is het toch wel heel erg vreemd om al die andere opwarming een menselijke oorsprong te geven.

Gaat die opwarming dan niet door….

De huidige temperatuur ligt nog steeds lager dan die in vroegere perioden zoals de Middeleeuwse Warmte Periode en de Romeinse Warmte Periode, overigens tijden met aanzienlijk lagere CO2 gehalten. We komen nu uit een hele koude periode, de Kleine IJstijd die omstreeks 1850 eindigde. De huidige warme periode van 1850 tot nu is een reactie op die Kleine IJstijd  en kan voor een groot deel uit natuurlijke oorzaken worden verklaard.

En het kan zelfs nog wel wat warmer worden, ook zonder invloed van de mens. Maar astrofysici verwachten dat er na 2025 weer een koude periode aankomt. Een echte ijstijd zal nog wel enkele duizenden jaren uitblijven. Overigens zijn de gemiddelde maandelijkse temperaturen, zoals gezegd, vanaf mei 2024 weer sterk gedaald, terwijl de CO2-concentraties geleidelijk bleven stijgen. Het klopt allemaal van geen kanten.

Marcel Crok.

In 2023 werd door Andy May en Marcel Crok gewezen op de uiterst starre gezichtspunten van het IPCC. Ze wezen op de grote fouten die het IPCC had gemaakt met de klimaatgevoeligheid.

Ook bekende wetenschappers als John Clauser, de winnaar van de Nobelprijs Natuurkunde 2022, wijzen de broeikasgashypothese af en noemen de hele klimaathysterie een grote hetze. Meerdere natuurwetenschappers hadden al eerder gewezen op de sterk afnemende invloed van CO2 en CH4 op de temperatuur bij hogere concentraties, hoger dan 400 ppm. Soon en anderen wezen erop dat de verhouding tussen natuurlijke en menselijke factoren nog nauwelijks bekend was.

En zelfs Naomi Oreskes, een heel grote naam in de alarmistische wereld, kreeg steeds meer twijfel en vroeg de wetenschappers van Werkgroep I van het IPCC om zich terug te trekken uit het IPCC verband en zich weer te concentreren op hun basiswetenschappen.

Kortom, de hoofdconclusie van het AR 6 van het IPCC is zeer controversieel staat onder grote druk en kan zonder aanvullende bewijzen niet langer worden geaccepteerd. Dat moet ook een invloed hebben op het tot nu toe volledig alarmistische politieke beleid ten aanzien van het klimaat.

Zijn er andere mogelijkheden voor ‘doorbraken’?

Het voorzorgbeginsel moet worden aangevuld met het ‘no-regret’ beginsel. Maatregelen, contracten en politieke afspraken moeten niet meer in beton worden gegoten. De mogelijkheid dat je je hebt vergist en terug wil, moet aanwezig blijven. Energietransitie is een steeds belangrijker zelfstandige factor geworden. Het wordt steeds duidelijker dat een politieke oriëntatie op een energietransitie het klimaatbeleid heeft gegijzeld.

U was volksvertegenwoordiger, o.a. kamerlid van de PvdA: is er nog sprake van democratie, als het gaat om het immens opgetuigde klimaatbeleid?

Zucht. Goeie vraag. Het terugdringen van broeikasgassen is inmiddels het hoofddoel, terwijl het voor het klimaatbeleid veel relevantere adaptatiebeleid nog steeds veel te weinig steun krijgt. Het klimaatbeleid wordt daarbij steeds internationaler. Dat betekent ook inderdaad dat de bestaande democratische controle, die vooral is georganiseerd op gemeentelijk, provinciaal en landelijk niveau, sterk wordt uitgehold.

Jan van Friesland.

Kan de zaak nog worden gekeerd binnen het IPCC?

Er zijn een aantal positieve ontwikkelingen. Hopelijk zal een nieuw IPCC bestuur in het komende AR 7 adaptatie meer op de agenda krijgen. Maar dat kan nog jaren duren en in die tijd zijn de meeste controversiële mitigatie projecten al lang onderweg en kunnen nauwelijks meer worden gestopt of aangepast.

Maar of de wetenschap haar positie ten opzichte van de politiek kan verbeteren is maar zeer de vraag. Toch denk wel dat er een omkeer zal komen. De wetenschappelijk problemen met de broeikasgas hypothese worden steeds duidelijker. Men kan ze niet blijven negeren. Wat helpt is om sceptische wetenschappers een veilige positie in het debat te geven. Bij voorbeeld door het aantal vaste aanstellingen op universiteiten te vergroten. Nu is het innemen van sceptische posities funest voor je toekomst als wetenschapper. Ik zou ook willen dat sceptische standpunten niet langer meer worden gecensureerd in de grote nieuwsmedia.

***

Voor ‘Geloof niet alles’ zie hier.