Premier Dick Schoof: redder van rechts?

 De apparatsjik die het vertrouwen in de overheid moet herstellen

jan-jaap moltman 28-5-2024

Het hoge woord is eruit: Dick Schoof moet het eerste rechtse kabinet in jaren leiden. Een voormalig inlichtingenbaas die jarenlang als instrument van de gevestigde orde de status quo verdedigde en de instituties beschermde tegen uitdagers. Een voormalig inlichtingenbaas die in opspraak kwam wegens het “heimelijk laten volgen van burgers”, terwijl hij wist dat dit niet mocht. Een voormalig inlichtingenbaas die nooit enige blijk gaf iets anders te zijn dan wat hij al die tijd was: een apparatsjik in dienst van een al decennialang zich in de macht ingenestelde regentenkliek. En juist die apparatsjik vinden PVV, VVD, NSC en BBB de uitverkorene om het steeds verder afbrokkelend vertrouwen van burgers in overheid, politiek en democratie te herstellen.

Dick Schoof heeft een indrukwekkende loopbaan in de ambtenarij achter de rug. De afgestudeerd planoloog was beleidsmedewerker bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), werkte op het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen (nu OCW) en werkte als directeur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst ook als projectleider van de Vreemdelingenwet 2000. Opvallend, aangezien deze wet de beroepsproducedures tegen een afgewezen verblijfsvergunning regelde. Tussendoor bekleedde de ambtelijke duizendpoot ook nog rol als plaatsvervangend secretaris-generaal op het ministerie van Justitie, om uiteindelijk het ambtenarenkostuum te verruilen voor het spannende leven als ’s lands topspion. Alsof zijn Haagse carrière nog niet voldoende schitterde. Waar in de krochten van de bureaucratie was Dick Schoof niet te vinden?

Waar hij wél te vinden was? In de privégegevens van Nederlandse burgers. Als baas van de NCTV liet Dick Schoof burgers volgen via nepaccounts op het internet. Dit terwijl hij gewaarschuwd was dat juridische onderbouwing en rechtmatigheid voor het bespieden van nietsvermoedende Nederlanders ontbrak. Alles in naam van de nationale veiligheid. In troebel water is het immers goed vissen. Het zou niet de laatste keer zijn. Tijdens het onderzoek naar de ramp met MH17 schoffeerde hij de belofte van verantwoordelijk minister Grapperhaus aan de Tweede Kamer dat het onderzoek naar de ramp in onafhankelijkheid en integriteit zou plaatsvinden. Op het verzoek van de door hem geleide NCTV wordt een ‘klankbord’ ingesteld met ambtenaren die de onderzoekers ‘inhoudelijk’ bij moeten staan. Het zou Dick Schoof zélf zijn die namen aanleverde voor geschikte kandidaten. Ook wilde hij gedurende het onderzoek zélf, tegen wens parlement en regering in, het onderzoek aanpassen en verlangde indien hij dat noodzakelijk vond aanpassing van hem onwelgevallige inhoud. Zijn reactie na dit alles in Kamerbrieven aan het licht kwam? “De gebruikelijke gang van zaken.”

Een ambtelijke carrièretijger, gevormd in een bureaucratisch mal en besmet met het regentesk denken het beter te weten dan volksvertegenwoordiging en ’s lands regering. Het is een wellicht cynische, maar niet minder ware omschrijving van de handel en wandel van Dick Schoof. Het is daarom des te verbazingwekkender dat uitgerekend deze tópspion, een exponent van de verfoeide regentenkliek en één van de instrumenten die de puinhoop van de kabinetten-Rutte mogelijk maakte, nu naar voren wordt geschoven door rechtse partijen om het land te leiden. De zon is weer gaan schijnen in Nederland, zo stelde PVV-leider Geert Wilders in een reactie na het nieuws dat PVV, VVD, NSC en BBB een akkoord bereikt hadden over een rechtse coalitie die de Nederlanders op één zou zetten. Een inmiddels ongeloofwaardige belofte door de uitverkiezing van Dick Schoof, voor wie ’nationale veiligheid’ immers belangrijker was dan het recht van Nederlanders om niet zonder enige aanleiding of juridische onderbouwing bespied te worden.

Na het eerder afgedwongen ‘respecteren’ van de ‘rechtsstatelijkheid’ geeft Wilders hiermee opnieuw blijk van toegeven aan druk. Het is het respecteren van spelregels bedacht door tegenstanders om verandering te bemoeilijken en hun positie te beschermen. Het werpt inmiddels de vraag op of de rechtse droom niet uitmondt in een institutionele nachtmerrie. Het gebrek aan transparantie, de ondermijnende houding van één van de beoogd coalitiepartijen en het aanstellen van een apparatsjik die mede veroorzaker is van het gebroken vertrouwen van Nederlanders in politiek en overheid lijken hierin weinig gunstige voortekenen. Wat eerder de belofte van het teruggeven van Nederland aan de Nederlanders was lijkt nu veleer onvermogen om weerstand te bieden tegen ondermijning en beïnvloeding. Ja, wellicht zal het aantredend kabinet de door de beoogde coalitie beloofde migrantenstroom verminderen. En er zal puin geruimd worden na de ravages van Rutte. Het zal echter gebeuren met geld dat vrijgemaakt moet worden door een bureaucraat. Dit duidt op doen wat kan, niet wat moet en daardoor niet kunnen snijden waar nodig en in plaats van het redden van rechts en leiden van Nederland, kan Dick Schoof wel eens vooral een zetbaas van het systeem zijn.

REACTIONAIR