’Pesticiden moeten de wereld uit’

Parkinson is de snelst groeiende hersenziekte.

 Neuroloog Bas Bloem

’Pesticiden moeten de wereld uit’

INTERVIEW

Eva Segaar 16-3-2024

Neuroloog Bas Bloem maakt zich zorgen over het gebruik van onkruidverdelger glyfosaat. Hij denkt dat het in verband kan worden gebracht met de ziekte van Parkinson. Er lopen inmiddels diverse onderzoeken om dat te kunnen aantonen of uit te sluiten. „Ik vind het gek dat ik dat moet bewijzen en niet de bedrijven die het produceren.”

NIJMEGEN Als Bas Bloem de Parkinson-afdeling van het Radboudumc binnenloopt, wordt hij veel aangesproken. Niet gek, hij heeft het expertisecentrum in 2002 zelf opgericht. Iedereen die hem ziet maakt een kort praatje. Ze kennen hem en hij kent er iedereen. „Daar is de medewerker van de maand”, zegt hij tegen een jongen die langsloopt. „Dat is iets wat we hebben bedacht”, legt hij uit aan de verslaggever. „Het is totaal arbitrair, ik kies gewoon elke maand iemand uit die positief is opgevallen. Maar toch vinden mensen het leuk om het te zijn.”

 

Waarom wilde je neuroloog worden?

„Mijn moeder had MS, ik wilde haar graag genezen. Tijdens mijn studie mocht ik onderzoek doen naar parkinson bij Bill Langston in Amerika. Toen ben ik echt gegrepen door de ziekte. Het is echt een van de meest complexe ziektes die er bestaan. En de mensen die het hebben zijn fantastisch. Het zijn allemaal leuke en inspirerende mensen die ervoor knokken. Heel indrukwekkend. Toen ben ik heel MS vergeten.”

 

En nu wil je parkinson de wereld uit helpen. Maak je je zorgen om de groei van het aantal patiënten?

„Parkinson is de snelst groeiende hersenziekte. Wereldwijd is het aantal mensen met parkinson de afgelopen twintig jaar verdubbeld, en in Nederland is het in tien jaar tijd met 30 procent gegroeid. In Nederland hebben we een constante instroom van patiënten. En dat is niet iets om tevreden over te zijn. Die instroom wordt naar mijn stellige overtuiging, grotendeels, zo niet volledig, bepaald door de omgeving.”

 

Is er bewijs dat parkinson een omgevingsziekte is?

„De ziekte is voor het eerst beschreven in 1817, toen James Parkinson letterlijk zei: ’Ik zie iets nieuws’. Het kwam voor die tijd bijna nooit voor. Maar sinds de Tweede Wereldoorlog is de ziekte geëxplodeerd. Dat is mede te verklaren omdat we pesticiden zijn gaan gebruiken om de snel groeiende wereldbevolking te voeden. Erfelijkheid speelt ook een rol, maar we weten onder andere op basis van dierproeven dat erfelijkheid pas een rol speelt als je wordt blootgesteld aan pesticiden. Dus die erfelijkheid werd pas relevant toen we onze omgeving gingen vervuilen.”

 

En beroepen die met pesticiden werken hebben meer kans op het krijgen van parkinson?

„Dat geldt inderdaad voor boeren. Bij wijnboeren in Frankrijk is parkinson zelfs erkend als beroepsziekte. En we weten dat omwonenden volgens een aantal studies ook een hoger risico hebben. In Canada, Frankrijk en Amerika is landkaartenonderzoek gedaan, en daar blijkt dat er clusters zijn waar parkinson vaker voorkomt. We hebben al heel lang de indruk dat het in de bollenstreek ook vaker voorkomt, maar dat is nog niet aangetoond. Dat onderzoek loopt nu en de resultaten kunnen we in de loop van dit jaar verwachten.”

 

Waarom is het moeilijk om aan te tonen dat parkinson door pesticiden komt?

„Parkinson wordt door verschillende omstandigheden veroorzaakt. Het komt ook door luchtverontreiniging. We weten dat metaalontvetter trichlooretheen een oorzaak is. Dat gebruik is gelukkig in Europa aan banden gelegd. Herhaalde hersenschuddingen kunnen de ziekte ook in de hand werken. En pesticiden zeker ook. Maar de meest verdachte pesticiden zijn in Nederland gelukkig al verboden. Zoals paraquat.In muizenproeven is gebleken dat paraquat dodelijk is voor de zwarte stof, het bij parkinson betrokken gebied in de hersenen dat dopamine maakt. Ook krijgen mensen die beroepsmatig werken met paraquat veel vaker parkinson. Het is verboden in zestig landen in de wereld, zelfs in China. Maar Amerika heeft het gebruik met vijftien jaar verlengd.”

 

Hoe kan dat?

„Er zijn twee studies die paraquat vrijpleiten, gepubliceerd door, ’guess what?’, producent Syngenta. En toch heeft de Environmental Protection Agency (EPA), de Amerikaanse toezichthouder, ervoor gekozen dat het weer wordt toegestaan. Dat heeft te maken met geld en lobby van de industrie. Je kunt je echt afvragen of die toezichthouder aan de kant van de bevolking staat. Het kan zijn dat de huidige groei van parkinson verklaard wordt door oude middelen. Maar van de huidige middelen, zoals glyfosaat, weten we met name niet of ze veilig zijn. Zo wordt door de Europese toezichthouder EFSA niet gericht gekeken of een stof als glyfosaat leidt tot celverlies in de zwarte stof in de hersenen. Dat is echt een ernstige tekortkoming, want de wereldwijde definitie van parkinson ís celverlies in de zwarte stof in de hersenen. Dat is hetzelfde als onderzoek doen naar landmijnen zonder metaaldetector.”

 

Dat moet frustrerend zijn?

„Enorm. En het allerfrustrerendste is dat de bewijslast is omgedraaid. De wetenschap moet nu aantonen dat glyfosaat de oorzaak van parkinson is, terwijl ik vind dat een Bayer of Syngenta eerst zou moeten aantonen dat het veilig is voordat je mensen eraan blootstelt.”

 

Is het beter om biologische producten te kopen?

„Uit onderzoek blijkt dat er zeven verschillende soorten pesticiden in rode wijn uit de Nederlandse supermarkt zitten. Een daarvan is glyfosaat. Dus je drinkt in feite een beetje Roundup. En dan zeggen de toelatingsinstanties dat het geen kwaad kan, omdat het onder de minimum toelaatbare concentratie zit. Maar dat is gebaseerd op studies zonder die noodzakelijke celtellingen. We weten dus helemaal niet of het veilig is. Als mensen het zich kunnen veroorloven, zeg ik, ga biologisch eten.”

 

Ondertussen is er een streep gezet door het Europese doel om pesticidengebruik in 2030 te halveren.

„Dat is dramatisch. De zorgen over glyfosaat en kanker zijn nog groter dan de zorgen over glyfosaat en parkinson. Daarom blijf ik knokken om pesticiden de wereld uit te krijgen.”

Noordhollands Dagblad