Dilan Yeşilgöz erft een VVD vol zorgen.
Carla Joosten 19-3-2024
Onder Mark Rutte werden kandidaten op dictatoriale wijze geselecteerd. Los uit het korset zoeken de liberalen een nieuwe, rechtse koers.
De VVD moet zichzelf opnieuw uitvinden. Haar politieke koers, haar organisatie en zelfs haar interne democratie – ze zijn allemaal verwaarloosd in de veertien jaar dat Mark Rutte premier was. Het is een hele prestatie dat de VVD onder Rutte zo lang de grootste partij van het land bleef, maar de partij is er flink versleten door geraakt. De VVD lijkt het zelf niet echt te zien. De liberalen staren nog altijd wat verdwaasd naar het slagveld dat de verkiezingen van 22 november hebben veroorzaakt.
De leiderschapswissel in de partij verliep wonderbaarlijk goed. Politieke strijd noch partijdemocratie kwam eraan te pas toen Dilan Yeşilgöz in de zomer van 2023 haar vinger opstak en zichzelf tot opvolger bombardeerde, nadat Mark Rutte pardoes zijn vertrek had aangekondigd.
De VVD kreeg een nieuw gezicht. Een vrouw die jarenlang via sociale media diverse kanten van zichzelf had getoond. Inhoudelijk, activistisch en dol op Ajax, haar hond en de sportschool. Een beetje als de fiets en het appeltje van Rutte. Dat was een bewezen succesformule. Yeşilgoz’ enige tegenkandidaat trok zich nog voor de stemming terug.
VVD’ers hadden dus weinig keuze. Dat is doorgaans sowieso al het geval. ‘De procedure van de VVD komt erop neer dat de leden geen invloed hebben op de lijstvolgorde. Stemmen is irrelevant, hooguit een sympathy vote om te delen op de sociale media,’ schreef Joost Smits, senior onderzoeker bij Stichting Politieke Academie, al in 2022 in een onderzoek naar hoe de VVD haar leden laat meebeslissen over de kandidatenlijsten. EW kreeg dat onderzoek onlangs in handen.
VVD-VERKIEZINGEN ZONDER VOLK
‘Democratie betekent letterlijk dat het volk beslist. De ledenraadplegingen volgens de huidige procedure van de VVD zijn in de praktijk als verkiezingen zonder volk,’ schreef Smits, zelf VVD-lid. Hij constateerde dat alle ledenraadplegingen in de afgelopen jaren geen enkele wijziging op een kandidatenlijst teweegbrachten. ‘Kandidaten met een grote achterban lager op de lijst kunnen kandidaten met een heel kleine achterban hoger op de lijst vrijwel niet verslaan. Het is aantoonbaar dat de VVD-procedure vrijwel altijd een uitslag geeft die niet in overeenstemming is met wat de leden willen.’
Het VVD-hoofdbestuur vroeg leden zelf om suggesties voor verbetering, maar daarmee is nog weinig gebeurd.
VVD GING ONDERUIT
Het kabinet-Rutte IV viel in juli 2023 nadat VVD, CDA, D66 en ChristenUnie maanden hadden onderhandeld over een migratiepakket, maar het niet eens werden. Of de VVD de breuk nou wel of niet forceerde, immigratie leek de VVD het ideale thema om de verkiezingen mee in te gaan. Maar niet heus. De PVV ging er met de winst vandoor en de VVD moest met 24 zetels zelfs GroenLinks-PvdA met lijsttrekker Frans Timmermans voor zich dulden. De nieuwe linkse combinatie behaalde 25 zetels.
De kiezer koos, zoals dat heet, ‘voor het origineel’. De VVD zelf had Wilders salonfähig gemaakt. Yeşilgöz sloot de PVV in augustus niet langer uit als regeringspartner. Kamerlid Ruben Brekelmans had daartoe in juli al de aanzet gegeven in een interview met EW. Fractieleden verbaasden zich erover dat over de koerswijziging geen enkel overleg was in de partij. En kiezers dachten er het hunne van. Dan kun je ook op de partij van Geert Wilders stemmen, vonden ze. De PVV is niet meer melaats, zoals onder Rutte.
VVD VERDEELD OVER PVV
De onverwachte uitslag van 22 november 2023, met 37 zetels voor de PVV, dreunt nog altijd na. In politiek Den Haag, dat een van de moeilijkste kabinetsformaties beleeft, en zeker in de VVD. Zo blijven genoeg liberalen, ook na het partijcongres in januari in Noordwijkerhout, gruwen van een kabinet in welke vorm dan ook met de ‘antidemocraat’ Geert Wilders. De man die geen partijleden en realistisch verkiezingsprogram- ma heeft en weigert onrechtsstatelijke en beledigende uitingen terug te nemen, zoals ‘nepparlement’ en de ‘minder Marokkanen’-uitspraak.
Andere VVD’ers vinden dat absoluut niet te negeren valt dat de PVV de grootste werd. En nog veel meer VVD’ers – binnen en buiten Den Haag – moeten er niet aan denken om uiteindelijk toch met links te moeten regeren. Gevraagd naar zo’n scenario kijkt een liberaal algauw met opgetrokken wenkbrauwen en een vertwijfelde, afkeurende of ronduit vermoeide blik. Als de VVD naar links afslaat, graaft de partij haar eigen graf, is de heersende overtuiging. De meeste VVD’ers hebben blijkbaar hun bekomst van regeren met links.
VVD WEINIG HERKENBAAR MEER
In de laatste drie kabinetten-Rutte regeerde de VVD met D66, CDA, ChristenUnie (2017-2024) en PvdA (2012-2017). Over de PvdA hadden VVD’ers weinig klachten. Sterker: samen bezuinigden ze erop los – de PvdA moet er nog steeds van bijkomen. Anders pakte de liberale samenwerking uit met CDA, D66 en ChristenUnie. Die leidde tot politiek waarin weinig van de VVD viel te herkennen. De val van Rutte IV was het gevolg van grote ergernis binnen de VVD over de linkse dwingelanden van D66 en ChristenUnie, die nooit wilden wat de VVD wilde.
Met een Kamermeerderheid voor de rechtse partijen – 104 van de 150 zetels – kan de VVD echt niet naar links afslaan. Rechts was al langer groot in het parlement. Toch belastten de kabinetten-Rutte werkenden steeds zwaarder. De ergernis daarover zit diep. Bijna veertien jaar regeert de VVD, en wat is er in de praktijk gebeurd? Als het gaat om het prangende punt – immigratie – niks.
VVD HEEFT ACHTERBAN DIE SCEPTISCH IS OVER MIGRATIE
VVD’ers in Noord-Brabant treuren nog om de verkiezingsuitslag in hun provincie, waar de PVV op 22 november 2023 in 49 van de 56 gemeenten de grootste werd. ‘Mijn broer is ook lid van de VVD, maar stemde dit keer PVV. Zijn vrouw werkt in de zorg. Die ziet de noden daar, en ze zien tegelijk de immigratie toenemen met de miljarden die dat kost. Intussen betalen ze zich blauw aan de belasting,’ zegt een VVD-bestuurder uit die provincie.
Dit gevoelen strookt met electoraal onderzoek van de Universiteit Leiden. ‘Als het gaat om migratie is de VVD-kiezer relatief conservatief,’ constateerden de onderzoekers vóór de verkiezingen. ‘De gemiddelde Nederlander is net iets positiever over migratie dan de VVD-kiezers.’
Juist op het gebied van immigratie faalde Ruttes VVD. De partij wilde die beperken, maar regeringspartners D66 en ChristenUnie lagen dwars. En dat in een kabinet dat tal van voor de VVD pijnlijke maatregelen nam, zoals het instellen van miljardenfondsen voor stikstof en klimaat.
VVD HAD GEEN AANDACHT MEER VOOR ‘HARDWERKENDE NEDERLANDER’
Door veertien jaar regeren, waarvan bijna zeven jaar met ChristenUnie en D66, is het VVD-profiel totaal verbleekt. Ook op economisch gebied. Kwesties als kansenongelijkheid en een gelijkmatigere inkomensverdeling domineerden opeens het politieke debat. Niet bepaald des VVD’s. Dat geldt ook voor het thema bestaanszekerheid, al ging het daarbij ook om de middengroepen. De meeste VVD’ers vinden de huidige inkomensverschillen geen probleem. Zo’n 35 procent van hen wil een gelijkmatigere inkomensverdeling. Buiten de VVD leeft die wens bij 70 procent.
De hardwerkende Nederlander, van wie Rutte als beginnend leider de mond vol had, was uit beeld in zijn latere jaren als premier. Het jongste verkiezingsprogramma rept er wel weer over. Harde werkers moeten een hogere beloning krijgen! Intussen draait de herverdelingsmachine op volle toeren. De Oekraïne-oorlog en de inflatie leidden tot miljardenoverhevelingen van overheid naar burgers. Daar kan geen VVD-programma tegenop.
VVD IN ONMOGELIJKE SPAGAAT ROND NATUURHERSTEL
De laatste tijd probeert de VVD zich te bevrijden uit de linkse omklemming. Neem de Europese Natuurherstelwet. Die werd eerst verdedigd door demissionair minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal (VVD). Daarna stemde ze als Kamerlid zelf met de hele VVD-fractie tegen, om vervolgens in Brussel te verklaren dat Nederland tegen de wet is.
In het verleden gingen VVD-ministers, zoals Ed Nijpels in de jaren tachtig, juist naar Brussel om te zorgen voor Europese regels ten bate van het milieu. Klinkt niet rechts, maar landbouwhervormingen afremmen ten koste van de natuur is, als hypotheek op de toekomst, ook niet rechts.
VVD SCHOOF OP VAN GEDOGEN NAAR VOLLEDIG DEELNEMEN
De verkiezingswinst van de PVV biedt hoop voor VVD’ers die snakken naar ‘lekker rechts, maar niet hardvochtig beleid’. Toen kersvers leider Yeşilgöz in de zomer van 2023 de PVV niet langer uitsloot als regeringspartner, leidde dat niet tot een opstand in de VVD. Sterker: er kwamen amper reacties op. Dat Yeşilgöz meteen na de verkiezingen terugkrabbelde en zei niet in een coalitie te zullen stappen, wekte juist wel rumoer. Hoe kon ze zo draaien?
De meeste VVD’ers willen regeren met Wilders, concludeerde de partijtop in januari op het partijcongres in Noordwijkerhout. Yeşilgöz had dat verkeerd ingeschat, trok subtiel het boetekleed aan en stuurde bij. De partijleider had de verkeerde mensen kwaad gemaakt door na de verkiezingen te zeggen dat de VVD voorlopig niet aan de beurt is om te regeren, zei ze nederig. Ze ging weer luisteren naar de juiste mensen: de achterban die vindt dat de VVD aan de bak moet, nu rechts in de Kamer de meerderheid heeft.
Soepeltjes schoof Yeşilgöz op van niet regeren naar ‘een stap naar voren zetten’ om de kabinetsformatie vlot te trekken. Ja, zelfs in een extraparlementair ‘programkabinet’, met weinig binding met de Tweede Kamer, is de VVD bereid ministers te leveren. Geen obstructie meer.
VVD GEEN PARTIJ WAAR DEBAT FLOREERT
Yeşilgöz voorkwam met haar voortschrijdend inzicht maar net dat de VVD meteen na haar aantreden in een echte crisis belandde. De voedingsbodem daarvoor is tijdens het leiderschap van Mark Rutte namelijk wel ontstaan.
De VVD, met haar gezellige congressen, is niet bepaald een partij waarin het democratische debat floreert. De recordpremier laat een partij achter waarvan menigeen zich afvraagt of die wel zoveel democratischer is dan de partij zonder leden van Geert Wilders.
Door hervorming van de partijstructuur, van regionale Kamercentrales met macht tot machteloze netwerkclubjes, erodeerde de interne democratie. Congressen en partijraden werden overschaduwd door ‘VVD-festivals’. Van die festivals wordt niet veel meer vernomen. ‘Als ik naar een festival wil, ga ik wel naar Lowlands,’ zegt een – nota bene oudere – liberaal.
VVD ALS VAN BOVEN GEREGISSEERDE CLUB
Partijbijeenkomsten wekken steevast de indruk van bovenaf te zijn geregisseerd. Net als de kandidatenlijsten voor de verkiezingen. Het gehanteerde systeem is veel VVD’ers een doorn in het oog.
In de Tweede Kamerfractie heerst de discipline van een leger met generaal Rutte in het Torentje en diens vazallen in de fractieleiding. In die fractie zitten, zo luidt de klacht al jaren, te veel Kamerleden die politiek assistent van een minister waren. Kandidaat-Kamerleden zouden buiten de politiek moeten worden gezocht en nog liever in het bedrijfsleven. De partijtop luistert er niet naar.
Volgens VVD-lid Joost Smits zou de Amerikaanse econoom en Nobelprijswinnaar Kenneth Arrow de VVD-methode omschrijven als die van een dictator. Het hoofdbestuur van de VVD kent zijn onderzoek, en kondigde in een reactie aan dat de regels zullen veranderen. Daarop is het dus nog wachten.
De D in Volkspartij voor Vrijheid en Democratie lijkt niet de hoogste prioriteit van de partij. Wat te denken van de positie die zakenman Ben Verwaayen al jaren inneemt? Man zonder partijfunctie, die jaar in jaar uit de partijtop in zijn huizen ontvangt en als een soort peetvader optreedt. Het heeft iets archaïsch.
ELSEVIER
2 reacties :
Heeft Carla Joosten een rode pil geslikt? Blijkbaar kunnen ook de bekende VVD groupies niet meer het enthousiasme opbrengen om rat rutte in de luwte te houden. Simpele lafbekken zijn het.
De top van de VVD wil helemaal geen rechtse koers, ze wil een Globalistische koers zoals Rutte die samen met het WEF heeft uitgezet.
Alles wat we horen of lezen over een vermeend rechtse koers van de VVD is gelogen. Geloof Elsevier ook niet meer want ook Elsevier is overgenomen door de extreem linkse Belgische Multi miljardairs, dus niet objectief meer.
Een reactie posten