De Commissaris van de Koning in Zuid-Holland hield de laatste nieuwjaarstoespraak van zijn carrière. Hij besloot stevig uit te halen naar het ‘onkruid’ in de politiek en de ‘lege hoofden’ die in ‘gevaarlijke onzin’ geloven, noteert Geerten Waling.
18-1-2024
De commissaris van de Koning in Zuid-Holland heet Jaap Smit (66, CDA). Zijn hobby is om elk jaar zijn eigen nieuwjaarsrede te schrijven. In tegenstelling tot alle andere toespraken en lullepotten die een commissaris door het jaar heen moet houden, verzint Smit deze helemaal zelf. In de kerstvakantie, naast een fraaie kerstboom, de Top 2000 zachtjes uit de radio – zo stel ik me voor.
Jaap Smit zelf denkt echt dat het een goed idee is om zijn rede zelf te schrijven. En dat hij de publieke zaak er een dienst mee bewijst. Vorige week gaf hij in Den Haag de laatste nieuwjaarstoespraak van zijn carrière ten overstaan van de Provinciale Staten, ambtenaren, belangrijke contacten en zelfs internationale delegaties, voor wie hij speciaal een Engelse vertaling had laten maken. Jaap Smit besloot nog één keer lekker uit te pakken.
VOOR EEN BUREAUCRAAT IS NIETS ZO VEILIG ALS ILJA PFEIFFER TE CITEREN
Wat heeft een Commissaris van de Koning – zo’n duffe procesbegeleider met wat lintenknippende neventaken – zijn gehoor nou te bieden?
Jaap Smit besloot rustig te beginnen. Eerst wat gedweep met passages uit een roman van Ilja Pfeiffer. Voor een bureaucraat is er niets zo veilig als het langharige orakel uit Genua te citeren. Die levert precies de politiek correcte gemeenplaatsen waarmee je in bestuurlijke en ambtelijke kring lekker belezen overkomt, zonder écht iets te hoeven zeggen.
Met Pfeiffer in de hand zocht Smit naar woorden om zijn ‘zorgen’ te beschrijven. Over dit land, over de politieke situatie, zo op de rand van 2024. Smit had, via de laatste roman van Pfeiffer, van de oude Grieken geleerd dat in een doorgeslagen democratie ‘de burger zich gaat opstellen als een ontevreden klant van een overheid die niet levert en leiders niet meer leiden, maar de onvrede van het volk volgen en mobiliseren’.
EMANCIPATIE IS MINDER FIJN ALS HET GAAT OVER BOERBURGERS OF ‘HENK EN INGRID’
Juist! Je hoort Smit in zijn handen wrijven: ‘Ziedaar de parallel met deze tijd.’ Op 15 maart werd BBB de grootste in de provincies en de senaat en op 22 november flikte de PVV hetzelfde in de Tweede Kamer. Maar Smit wil leiders, geen meelopers: ‘In een democratie kiezen burgers immers hun vertegenwoordigers om iets te vinden en een visie te hebben.’ Geen populisten dus, die luisteren naar wat de bevolking wil. ‘Als democratie ons lief is, dan zullen we waakzaam moeten zijn!’
We moeten ‘niet woke, maar wakker zijn’, sprak de commissaris guitig. Want ‘onder het mom van emancipatie worden verschillen eerder benadrukt dan overbrugd en dat vertaalt zich ook in de politiek’. Kortom: emancipatie leek aardig toen het nog over vrouwen en immigranten ging, maar blijkt veel minder fijn als het opeens ook gaat over boerburgers of ‘Henk en Ingrid’.
HEEL POLITIEK-DEN HAAG IS OVERWOEKERD MET ONKRUID
Commissaris Smit had er echt wakker van gelegen. De opkomst van dat enge populisme. Hoe moest je daar als beschaafd mens, als burger en bestuurder, nou mee omgaan? ‘Lang was het adagium: schenk er niet te veel aandacht aan, want alles wat aandacht krijgt, groeit. Maar ik roep al een tijdje: als je onkruid geen aandacht schenkt, dan overwoekert het je hele tuin!’
Daar heb je het al. Heel Den Haag ondergegroeid! In zijn provinciehuis zijn de Provinciale Staten, net als de Eerste Kamer verderop, overspoeld door BBB’ers. Hij moet in zijn eigen college potjandrie zelfs samenwerken met twee (!) BBB-gedeputeerden. En dan heb je nog de Tweede Kamer die, tot en met de voorzittersstoel, in de groezelige handen is van de PVV. Samen met NSC zijn dat ‘drie partijen die nog nooit eerder aan het landsbestuur hebben deelgenomen’ – en die zitten, parbleu, nu met de VVD over een coalitie te onderhandelen.
‘LEGE HOOFDEN’ BIEDEN RUIMTE VOOR ‘GEVAARLIJKE ONZIN’
Dit land is van God los, constateerde de oude christen-democraat in zijn kerstvakantie. Hij besloot in zijn speech het motto van zijn provincie aan te halen: Vigilate Deo confidentes – weest waakzaam, vertrouwend op God. Maar ja, op enkele dorpen na gelooft Zuid-Holland niet meer in God, hooguit in Allah. En Smit weet: ‘Als mensen nergens meer in geloven, zijn ze in staat alles te geloven,’ want ‘in lege hoofden is een hoop ruimte voor, soms gevaarlijke, onzin’.
Wie let er in deze harde wereld, waarin politieke keuzes daadwerkelijk electorale consequenties blijken te hebben, een beetje op die gepensioneerde bestuurders als Jaap Smit? Ze bedoelden het vast niet slecht.
0 reacties :
Een reactie posten