Verzwijgt het kabinet de ware kosten van het klimaatbeleid? "Onhaalbaar en onbetaalbaar"

Volgens wetenschapsjournalist Marcel Crok zijn de klimaatdoelen van de regering onrealistisch.

SERRE VERWEIJ 6-11-2023

Energieminister Rob Jetten maakte kort geleden bekend dat de transportkosten om energie van wind op zee naar het land te brengen niet 50 miljard, maar 90 miljard zullen bedragen. Volgens Crok is dit maar het tipje van de ijsberg en is de regering niet duidelijk over de volledige kosten. "Over de kosten wordt eigenlijk door niemand gesproken. Zeker niet door de overheid."  

Crok is al meerdere jaren bezig met het klimaat en klimaatbeleid. Hij schreef in 2005 al een kritisch artikel over de zogenoemde 'hockeystickgrafiek', die de menselijke invloed op klimaatverandering zou aantonen, voor maandblad Natuurwetenschap & Techniek (NWT). Sindsdien is hij nauw betrokken bij het klimaatdebat. 

Vals optimisme
Hij hekelt het optimisme over plannen om klimaatverandering tegen te gaan, terwijl er niet stilgestaan lijkt te worden bij de daadwerkelijke kosten. "Ik zat net op Twitter een column in Elsevier wat te becommentariëren. Elsevier heeft vanmiddag een klimaatdebat in Leusden. Ik ben er niet bij, maar dan zie je gewoon, dat ze ook een beetje soort van meegaan in wat ik dan ‘luchtfietserij’ noem. ‘We zijn allemaal op de goede weg en we gaan het allemaal redden. We zijn optimistisch’, schrijven ze dan. ‘De bedrijven gaan het allemaal fixen. We gaan het wel even fixen’. Maar wat het dan gaat kosten, daar wordt ook in dat Elsevierstuk gewoon helemaal niets over gezegd."

De wetenschapsjournalist vermeldt dat hij jaren geleden al in een artikel wees op de hoge kosten van het klimaatbeleid die toen al een probleem waren. "En de grap is: in 2018 schreef ik een coverartikel, voor Elsevier nota bene. En de kop van het artikel, van het hele magazine, was ‘Onhaalbaar en onbetaalbaar’. Daarin ga ik dus in op het klimaatbeleid. Toen kon je eigenlijk al zien aankomen: het is onhaalbaar en onbetaalbaar. Onhaalbaar is dus, dat we in 2050 naar nul CO2 gaan. Dat is nu het beleid. Timmermans wilde bij wijze van spreken nog sneller dan dat. Maar dat is het beleid. Nul CO2."

Opstapelende kosten
Crok heeft deelgenomen aan een uitgebreid onderzoek waarmee hij alle verschillende kosten van het klimaatbeleid aan het licht wilde brengen. "Wat wij gedaan hebben is bijvoorbeeld dat ik met Theo Wolters iets van twee jaar lang heb zitten rekenen aan het ‘energieakkoord’. Dat kwam nog voor het ‘klimaatakkoord’. Dat is in 2013, meen ik, gesloten onder minister Kamp. Het energieakkoord had als doel de duurzame energiedoelen voor 2020; dus dat was veertien procent duurzame energie in 2020. Theo en ik vroegen ons af: wat gaat dat nou kosten om dat doel te halen? Toen zijn we met een groep mensen op zoek gegaan in overheidsdocumenten. Wat kunnen we nou vinden in overheidsdocumenten over wat dat gaat kosten? We zijn er echt iets van twee jaar mee bezig geweest. Want het was echt heel lastig te vinden allemaal. En na twee jaar kwamen we met een rapport, dat stelde dat het iets van 100 miljard ging kosten. 100 miljard. Alleen maar voor het energieakkoord, dus dat was alleen maar om veertien procent duurzame energie te halen in 2020. Dat is maar een fractie van de volledige opgave."

Na het onderzoek zijn de hoge kosten van andere klimaatdoelen ook bekend geworden. "En de jaren daarna zijn er andere stukken, bijvoorbeeld van het Economisch Instituut voor de Bouw. Taco van Hoek is daar de directeur en die heeft op een gegeven moment een rapport uitgebracht. Die zei: ‘de verduurzaming van de huizen gaat iets van 250 miljard kosten’. Dus alleen de huizen. Het verduurzamen van de huizen gaat 250 miljard kosten. En als we de andere gebouwen ook nog willen doen, dan waarschijnlijk nog een keer hetzelfde bedrag. Dus dan heb je dus opeens 500 miljard voor alleen maar de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Nou, dat is ook maar weer een deel van de opgave."

Crok verwijst ook naar de recente onthullingen van minister Jetten dat transportkosten voor windenergie 40 miljard meer zouden gaan kosten. "Vorige week was dan in het nieuws dat de transportkosten om (energie van) de wind op zee naar land te brengen opeens 40 miljard euro duurder zijn geworden. Dus die waren een paar jaar geleden geraamd op 50 miljard. Nu opeens zei Rob Jetten in een Kamerbrief: ‘Nee, dat wordt 40 miljard duurder’. Dus dat ging van 50 miljard naar 90 miljard. Dat zijn alleen de kosten om de windenergie die we op zee opwekken, om die naar land te brengen. Transportkosten."

Vaag beleid en meer onduidelijkheid
Hij stelt dat de volledige kosten niet bekend worden gemaakt terwijl de energietransitie ook ingrijpend zal zijn voor bijvoorbeeld ziekenhuizen. "Dit zijn dus maar een paar voorbeelden van kosten die allemaal in de pijplijn zitten. Maar een totaaloverzicht wordt door de overheid niet gemaakt. En die kosten zitten nu overal en nergens. Want als je naar nul CO2 moet, in de hele maatschappij, overal, ook in ziekenhuizen, wordt CO2 uitgestoten. Dus als ziekenhuizen ook nul CO2 moeten gaan uitstoten, moeten die ook gaan verduurzamen. Hoe gaan ze dat doen? Gaan ze warmtenetten gebruiken, warmtepompen? Hoe gaat dat dan allemaal duurzaam opgewekt worden? You name it. En waar zitten die kosten dan? Stel dat een ziekenhuis gaat verduurzamen, krijgen ze dan hulp van het ministerie van VWS? Of krijgen ze dan hulp van het ministerie van EZK? Nou ja, dan voel je al aankomen dat die kosten heel erg moeilijk in beeld te brengen zijn." 

Crok vermoedt dat de overheid niet open is over alle kosten omdat weerstand tegen het klimaatbeleid dan te groot zou worden. "En de overheid loopt er ook niet mee te koop. Want als ze er heel eerlijk over zijn, dan breekt de pleuris uit. En dan zegt iedereen: ‘Ja, maar dat willen we niet’. Kijk, het is heel grappig. Als je vraagt aan mensen: maak je je zorgen over het klimaat? Dan geven de meeste mensen een politiek correct antwoord: 'Ja, ik maak me zorgen over het klimaat’. Want mensen zijn behoorlijk gehersenspoeld natuurlijk over dit onderwerp. Dus dan zeggen ze: ‘Ja, ik maak me zorgen’.  En vraag je: ‘Wat wil je eraan doen’? Dan zeggen mensen ook: ‘Ja, ik wil wind en ik wil zon’. En tegenwoordig zeggen steeds meer mensen ook: ’Ik wil kernenergie’. Maar als je dan daarna vraagt: ‘Hoeveel ben je bereid om maandelijks extra te betalen voor klimaatbeleid’? Dan zegt iets van 30% van de mensen: nul euro. En 20 procent van de mensen zegt: ‘10 euro maximaal’. Dus dat is maar 120 euro per jaar."

Volgens hem hebben de meeste burgers niet door hoeveel ze nu al betalen aan het klimaatbeleid. "Maar het huidige klimaatbeleid, -bijvoorbeeld die 100 miljard van dat energieakkoord-, als je dat omrekent naar een gemiddelde burger, dan kost dat nu al honderden euro's per maand vermoedelijk. Waarschijnlijk kost het nu al gewoon echt heel veel geld. Maar dat zit allemaal verstopt in hogere lasten, hogere belasting, allemaal dat soort zaken. Dus mensen hebben niet dat gevoel. Er wordt niet iedere maand 500 euro van jouw rekening getrokken, waarop staat ‘dit is klimaatbeleid’. Dus mensen hebben geen idee. Maar alle plannen bij elkaar opgeteld, ja, dat tikt al behoorlijk aan. Maar niemand weet hoeveel het precies is. Laat voorop staan dat ik ook niet precies weet hoeveel het is. Alleen als je al die verschillende posten al bij elkaar gaat optellen, die 500 miljard, die 90 miljard, die 100 miljard, dan ga je ruimschoots over de 1000 miljard heen. En dat is dan in de komende 30 jaar. Dus de komende 30 jaar, zeg maar, gaan we als Nederland meer dan 1000 miljard uitgeven."

Hoop op een meer geleidelijke transitie
Crok denkt dat een langzamere transitie naar een meer klimaatvriendelijke samenleving op organische wijze kan plaatsvinden. "Als we het gaan doen, natuurlijk. Ik denk nog steeds dat het niet gaat gebeuren. En dat uiteindelijk de wal het schip gaat keren. Dus dat er er een moment komt dat iedereen zegt: “Ja, sorry, maar dit willen we niet’. En dan, ja, dan komt er hopelijk een moment van bezinning. En dan gaan we kijken wat we nou echt gaan doen. Wat is nou echt zinvol en wat is ook een beetje kosteneffectief? En wat gaan we meer op de lange baan schuiven?  Kijk, als je zegt 'we willen naar nul CO2, maar we nemen daar tot 2150 of 2200 de tijd voor', dan kost het bijna niks. Want dan wacht je totdat je kolencentrale aan het eind van zijn levensduur is en dan vervang je die door iets wat minder CO2 uitstoot. En je wacht tot de elektrische auto zo goedkoop, en zo betrouwbaar, en zo gunstig, is geworden, dat mensen vanzelf elektrisch gaan rijden in plaats van een benzineauto te kopen."

De pogingen om klimaatdoelen via druk en dwang door te zetten zijn volgens Crok echter zeer schadelijk. "Maar nu dwing je met wetgeving, dwing je dat je straks geen benzineauto meer mag kopen en je dus gedwongen bent om een veel duurdere elektrische auto te kopen. Dan gaat het dus echt pijn doen. Ik kan me straks misschien gewoon geen auto meer veroorloven, omdat het gewoon te duur is. Ja, dan krijg je dat soort problemen. Dus het feit dat we nu zo snel willen gaan, dat we nu in 2050 klaar willen zijn, dat maakt het zo kostbaar. En zo ridicuul ook."

NieuwRechts