Parlementaire journalistiek in verwarring

De NSC- en de VVD-kiezers hebben verre de voorkeur voor een regeringscombinatie met de PVV. 

 Parlementaire journalistiek in verwarring

Maurice de Hond 6-11-2023

Samenvatting van het artikel

De wijze waarop de parlementaire journalistiek reageert op de huidige verkiezingscampagne doet me sterk denken aan de aanloop van de verkiezingen in 2002, waarbij Fortuyn ook niet het spel speelde zoals de journalisten het wilden. De ontnuchtering kwam bij de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam (37% voor Fortuyn). Terwijl de mogelijke gamechanger over het hoofd wordt gezien.

Lees volledig artikel: Parlementaire journalistiek in verwarring

Leestijd: 4 minuten

Na het RTL-debat

Vanzelfsprekend heb ik ook naar de twee debatten gekeken, die gisteren werden gehouden. Bij WNL op Zondag met zes nummers twee en bij RTL met drie nummers één. En natuurlijk ook geluisterd naar de debatten vrijdagmiddag op de NOS-radio met 16(!) lijsttrekkers. En om de serie compleet te maken heb ik ook geluisterd naar de rede van Pieter Omtzigt vrijdagavond in Deventer (bij een bijeenkomst georganiseerd door De Balie).

Ik ga geen inhoudelijk commentaar geven op wat ik toen gehoord en gezien heb. Iedereen moet dat maar zelf doen op basis van zijn eigen situatie, voor- en afkeuren.

Maar waar ik het wel over wil hebben en wat me amuseert, is de verwarring onder de (parlementaire) journalistiek. Omdat enerzijds Omtzigt zich niet aan de regels van het spel houdt, zoals die journalisten vinden dat ze zijn. En anderzijds dat hij het wel zo goed blijft doen bij de kiezers, ondanks dat hij (en dan kom ik met hun riedeltje): laat was met zijn kandidatenlijst, laat was met zijn programma, zijn programma niet laat doorrekenen en geen uitsluitsel geeft over of hij al dan niet premier wil worden.

Je zag het gisteren op een treffende manier na het RTL-debat bij Renze toen de vier aanwezige commentatoren, Frits Wester, Joost Vullings, Jack de Vries en Elodie Verweij, hun teleurstelling uitten over het feit dat Pieter Omtzigt geen uitsluitsel gaf over het premierschap. Aan het slot gaf toen Gijs Rademaker de uitslag van een enquête onder 12.000 kijkers, waar Omtzigt (weer) als beste uitkwam. De verwarring was in hun ogen te zien.

Dit leek sprekend op wat zich afspeelde in de aanloop naar de verkiezingen van 2002. Toen Pim Fortuyn zo sterk opkwam en de journalistiek ook compleet in verwarring was. Het hoogtepunt daarvan was op de avond van de Gemeenteraadsverkiezingen. Fortuyn was in Rotterdam uit het niets gekomen op 37%(!) van de stemmen.  Juist omdat de journalistiek zich zo afkeurend over Fortuyn had uitgelaten waren zowel de journalisten als de politici in opperste verwarring door die uitslag. Het legendarische debat met Paul Witteman, Melkert, Dijkstal en Fortuyn is het hoogtepunt van Nederlandse politieke televisie.

Hoewel natuurlijk de vergelijking niet precies één-op-één dezelfde is, zie ik wel duidelijke overeenkomsten. Zeker in het gedrag van de journalistiek.

Als de geschiedenis een goede aanwijzing is, dan kan NSC/Omtzigt ons op 22 november nog wel eens duidelijk gaan verrassen.

Gamechanger?

Er is nog een ander cruciaal onderwerp bij deze verkiezingen dat laat zien hoezeer de parlementaire journalisten in hun eigen Haagse bubbel zitten en zich daar niet van kunnen losmaken. Dus niet kunnen redeneren buiten de Haagse regels. Een onderwerp dat wellicht wel nog de gamechanger zal gaan worden bij deze verkiezingen.

En dat betreft een onderwerp dat voor velen belangrijker is dan wie de premier wordt, namelijk welke regeringscombinatie er komt.

Het was heel duidelijk dat een fors deel van de VVD-kiezers er niet zo blij mee was dat de VVD weer met D66 ging regeren. Dat heeft o.a. tot gevolg gehad dat de VVD bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen het slechtste resultaat (11%) haalde sinds hele lange tijd.

In de afgelopen weken hebben al drie onderzoeken laten zien dat de NSC- en de VVD-kiezers verre de voorkeur hebben voor een regeringscombinatie met de PVV. En vandaag laat het onderzoek van 1Vandaag dat ook nog eens zien. Dit was mijn peiling van vorige week:

Als ik deze grafiek in woorden omzet dan geeft het dit aan:

54% van de kiezers van NSC reageert positief op een combinatie met de PVV en 37% negatief. Ten aanzien van de combinatie met PvdA/GroenLinks zijn die cijfers 17% positief en 76% negatief.

*  66% van de kiezers van de VVD reageert positief op een combinatie met de PVV en 24% negatief. Ten aanzien van de combinatie met PvdA/GroenLinks zijn die cijfers 17% positief en 74% negatief.

De andere peilingen geven hetzelfde beeld.

Als ik me alleen even op de VVD richt is het duidelijk welke combinatie de VVD-kiezers in meerderheid wel willen en welke niet.

Maar tot mijn verbazing lijkt dat bij de debatten en interviews amper of niet een rol te spelen.

Bij het radiodebat op vrijdag nam Dilan Yeşilgöz juist sterk afstand van Geert Wilders.

Dat leidde in De Volkskrant vanmorgen tot een analyse, die een illustratie vormt voor hoe de parlementaire journalistiek zich tot de Haagse kamergebouwen beperkt. Het artikel van Frank Hendrickx had als kop “Koele politieke calculatie maakt einde aan flirt van VVD-leider Yeşilgöz met PVV van Geert Wilders.” En daarin werd beweerd, omdat toch ook 31% van de VVD-kiezers niet wilde dat er geregeerd werd met de PVV en Omtzigt niet met de PVV wil regeren, de VVD gekozen zou hebben voor het expliciet afwijzen van de PVV.

Waar de journalist (en misschien de VVD?) volledig aan voorbij gaat, is dat de weerstand van de VVD-kiezer tegen een combinatie met PvdA/GroenLinks veel groter is dan tegen een combinatie met de PVV.

En dat komt mede omdat tot nu toe in de campagne Geert Wilders dat cruciale punt nog niet heeft uitgespeeld.

Wellicht omdat hij tot nu toe nog niet een debat heeft gehad op de televisie met o.a. de leider van de VVD.

Maar als dat debat er gaat komen (en die zijn in de laatste fase van de campagne wel gepland) dan kan Wilders dat punt hard uitspelen. We hebben het al vaker gezien “een stem op ….. is eigenlijk een stem op …..”.

Die aanpak van Wilders zou wel eens een deel van de VVD-kiezers doen twijfelen of ze dan nog wel op de VVD willen stemmen. Zeker als het gevoel is dat de VVD inderdaad de PVV vrijwel uitsluit en dus afstevent op een regering met PvdA/GroenLinks.

Nu zou je kunnen zeggen dat hetzelfde ook speelt bij NSC/Omtzigt. Maar ik heb de indruk dat bij de potentiële NSC-kiezers dit argument minder zwaar zal tellen, gezien hun grote vertrouwen in Omtzigt persoonlijk.

De confrontatie Wilders/Yeşilgöz bij een debat op televisie kort voor de verkiezingsdag zelf zou wel eens een gamechanger kunnen worden. Met gevolgen voor de uiteindelijke rangorde van de vier grootste partijen.

MDH