Bloembollensector kan in 2030 niet zonder chemische bestrijdingsmiddelen

 Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is glyfosaat ’waarschijnlijk kankerverwekkend’.

Ed Olivier 6-10-2023

LISSE

Onder druk van omwonenden, wetenschappers en politiek heeft de bloembollensector de ambitie om in 2030 geen chemische bestrijdingsmiddelen meer te gebruiken. Maar de omslag naar biologische teelt gaat lang niet snel genoeg om in 2030 de hele sector gifvrij te maken.

De bollensector maakt weliswaar steeds minder gebruik van giftige stoffen, tonen onder meer verkoopcijfers van chemische middelen aan. Wetenschappers die de milieueffecten en de gezondheidsrisico’s van de bollenteelt onderzoeken, vinden de veranderingen in de sector desondanks niet snel genoeg gaan. Beleidsmakers en deskundigen in Brussel en Den Haag zijn het daarmee eens. Zelfs bollenbrancheorganisatie KAVB noemt het huidige landbouwsysteem ’geen houdbare situatie’.

Parkinson

De druk om de bollensector zonder chemische bestrijdingsmiddelen te laten telen, wordt vooral met het oog op de gezondheid steeds verder opgevoerd. Mensen die met de bestrijdingsmiddelen werken lopen een verhoogd risico op aandoeningen als Alzheimer, Parkinson en de spierziekte ALS. In een twee jaar geleden verschenen rapport noemt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat verband plausibel. Uit ander onderzoek van het Rijksinstituut blijkt dat ook omwonenden bestrijdingsmiddelen binnenkrijgen.

Bas Bloem – hoogleraar neurologie aan de Nijmeegse Radboud UMC – is ervan overtuigd dat bestrijdingsmiddelen de oorzaak zijn van het feit dat Parkinson de snelst groeiende hersenziekte ter wereld is. Het causale verband tussen Parkinson en bestrijdingsmiddelen is met dierproeven aangetoond. Maar in Nederland is de bewijslast volgens Bloem minder duidelijk dan in het buitenland „Dat komt doordat veel van de meest verdachte middelen in Nederland gelukkig verboden zijn, zoals Paraquat dat in de Verenigde Staten nog steeds wordt gebruikt.”

Oppervlaktewater

Daarnaast is het oppervlaktewater in de bekende bollenteeltgebieden van slechte kwaliteit. Martina Vijver, hoogleraar ecotoxicologie aan de Leidse Universiteit en wetenschappelijk directeur van het Centrum voor Milieuwetenschappen in Leiden ziet in de Bollenstreek nog flinke doses Imidacloprid in het water. Dat terwijl het middel wegens bijensterfte voor de meeste toepassingen verboden is, maar die beperking sorteert amper effect meent. Vijver. „We hebben boter op ons hoofd”, zegt ze. „Met een vingerhoedje Imidacloprid kun je een kanaal van twee meter diep, vier meter breed en een kilometer lang verontreinigen. Dezelfde hoeveelheid werkzame stof zit ook in een vlooienband voor de hond, die iedereen koopt.”

’We hebben al 95 procent van het middelengebruik gereduceerd’, is het veelgehoorde mantra in de bloembollensector. „Maar ik vind het nog steeds wel in de watermonsters terug”, reageert Vijver. De 95 procent reductie komt vaak terug in uitspraken van bollenbranchevoorzitter Jaap Bond, maar hij is daarmee ver verwijderd van de CBS-cijfers die 20 procent minder bestrijdingsmiddelen sinds 1995 laten zien.

Het verband tussen de bestrijdingsmiddelen en neurologische ziektes komt volgens hoogleraar Vijver niet uit de lucht vallen: „In bestrijdingsmiddelen zitten stoffen die neurotoxische werking hebben, ze tasten het zenuwstelsel aan en worden gelinkt aan Parkinson, Alzheimer en ALS. Bij ons in Nederland worden Parkinson en Alzheimer welzijnsziektes genoemd, maar in Duitsland en Engeland zijn het sectorgebonden ziektes.”

Begrip

Vijver kan nog wel begrip opbrengen voor de bollenkwekers die de middelen gebruiken. „Misschien moet ik dat niet zeggen, maar ik snap wel dat het heel anders is als je leven, je inkomen ervan afhangt.” De hoogleraar kijkt liever naar de fabrikanten die de middelen pushen en de politiek die elke keer weer geitenpaadjes aanlegt door het verbod van gevaarlijke middelen uit te stellen, of door middel van een noodmaatregel weer opnieuw te legaliseren. „Thiacloprid bijvoorbeeld, is in 2019 van de markt gehaald. Een half jaar later hadden 21 landen een noodverordening aangevraagd om het opnieuw te kunnen toepassen. Want ja, het was economisch zo onhandig en de alternatieven waren minder effectief dan geclaimd. Het middel is nu weer in de handel. Daar word je wel een beetje moedeloos van.”

Glyfosaat: niet op de stoep; wel op akkers, groente en fruit

Onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat is een veelgebruikt middel in met name in de tulpen- en lelieteelt. Maar voor hoe lang nog? De Europese landbouwministers hakken op vrijdag 13 oktober de knoop door of het omstreden onkruidmiddel, bekend onder naam Roundup, op de markt mag blijven.

Volgens de meest recente cijfers van het CBS wordt er in de Nederlandse agrarische sector jaarlijks 154.231 kg glyfosaat gebruikt. Hiervan is bijna een kwart bestemd voor de bollenteelt.

Als de ministerraad in Brussel het gebruik van glyfosaat in de landbouw weer vijf of tien jaar toestaat blijft de curieuze situatie bestaan dat het chemische middel verboden is op stoepen en opritten, maar wél mag worden gebruikt worden in de groente-, fruit- en aardappelteelt.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is glyfosaat ’waarschijnlijk kankerverwekkend’. Het Nederlandse RIVM noemt de relatie met de ziekte van Parkinson ’plausibel’.

Lobby

De huidige vergunning voor glyfosaat in de landbouw loopt 15 december 2023 af. De Europese Commissie stelt voor om de toelating tot 2033 te verlengen. Achter de schermen wordt druk gelobbyd door voor- en tegenstanders. Zo zet chemiereus Bayer – een van de producenten van glyfosaat – de Duitse regering met een petitie onder druk. De groene partij in het Europarlement verspreidt voorbeeldbrieven in het Frans, Pools, Spaans en Italiaans om de betreffende regeringsleiders op te roepen de toelating van glyfosaat in te trekken. Deze e-mails zijn bijna 50.000 keer verstuurd.

Europarlementariër Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren) heeft bij voorbaat bezwaar aangetekend tegen een besluit van de Europese landbouwministers om de toelating van glyfosaat te verlengen. Hazekamp wil in Brussel een voorstel in stemming brengen om de Europese Commissie te dwingen het besluit te heroverwegen.

Producten van het merk Roundup zijn voor consumenten nog steeds te koop. Deze bevatten alleen geen glyfosaat meer, maar azijnzuur of nonaanzuur.

Onderzoek

Deze krant deed de afgelopen maanden onderzoek naar het gebruik van giftige chemicaliën in de bollenteelt. In bijlage PLUS van komende zaterdag publiceren we een verhaal dat is gebaseerd op decennia aan rapporten en cijfermateriaal uit de sector en uit de politiek en tientallen interviews met bollentelers, wetenschappers, vertegenwoordigers van de bloembollensector en andere betrokkenen. Ze blikken terug op het gebruik van gif in de afgelopen decennia en geven een impressie van innovaties die de sector in de toekomst naar een gezondere en minder schadelijke manier van werken moeten brengen. Op de website van de krant publiceren we de komende weken een uitgebreider dossier, met meer interviews en achtergronden rond dit onderwerp.

Noordhollands Dagblad