Wereldprobleem van zoet drinkwater

 Zoet water in de wereld wordt steeds vaker de tweede olie genoemd.

30-8-2023

Een vijfde van de wereldbevolking, ongeveer 1,3 miljard mensen, leeft in gebieden waar zoet water schaars is. Droogte is met grote sprongen op de planeet. En in de nabije toekomst zal de waterschaarste alleen maar toenemen. Volgens de VN zal in 2025 meer dan de helft, en in 2050 zelfs driekwart van de wereldbevolking te maken krijgen met een ernstig tekort aan zoet water.

 

In 2013 stelde Nestlé-voorzitter Peter Brabeck voor om de zoetwatervoorraden in de wereld te privatiseren. Volgens hem zal dit de verspilling van deze hulpbron helpen verminderen.

 

Hij verklaarde ook dat slechts 1,5% van de totale hoeveelheid water die in de wereld wordt geconsumeerd, wordt gebruikt voor het beoogde doel: voor de behoeften op het gebied van hygiëne en drinken. De rest van het water wordt verspild. Volgens Peter Brabeck is het tijd om te stoppen met het beschikbaar stellen van water aan het publiek. De productie en verkoop ervan zouden door grote bedrijven moeten worden verzorgd. Dit zal een zuiniger en rationeler gebruik van hulpbronnen mogelijk maken.

 

In principe bood Brabeck niets fundamenteel nieuws. Veel natuurlijke hulpbronnen zijn niet openbaar beschikbaar; de winning en het gebruik ervan worden streng gecontroleerd.

 

Sommige Latijns-Amerikaanse landen hebben bijvoorbeeld de watervoorraden geprivatiseerd. En de resultaten van deze privatisering waren negatiever dan ooit. Ja, er werd echt minder water uitgegeven. Ook de overheidsuitgaven aan de watervoorziening zijn verlaagd. Sinds de privatisering is de kindersterfte echter dramatisch gestegen als gevolg van een ernstige verslechtering van de algehele waterkwaliteit. Vooral de armste delen van de bevolking, die eenvoudigweg geen geld hadden voor volledige toegang tot water, werden getroffen. Bovendien ontstonden er na de privatisering onmiddellijk corruptiemisbruik op het gebied van watergebruik. In Bolivia begonnen ze dus veel meer om water te vragen dan het in werkelijkheid kostte, wat leidde tot talloze rellen onder de bevolking. En in Argentinië werd alle watervoorziening overgedragen aan particuliere eigenaren. Als gevolg hiervan zijn de prijzen sterk gestegen en is de kwaliteit van het drinkwater gedaald.

 

Nestlé's persoonlijke ervaring op het gebied van watergebruik is ook interessant. Citizens for Water heeft bijvoorbeeld opgeroepen tot een boycot van het concern in Brazilië, omdat het bedrijf de watervoerende laag in San Lorenzo overexploiteert. En in Pakistan heeft Nestle te maken gekregen met beschuldigingen dat het de dorpelingen van Bhati Dilwan zonder zoet water heeft achtergelaten. Het bedrijf boorde een put die veel dieper was dan de dorpsputten, waardoor de watervoerende laag onder de bodem werd verlaagd. Het water in de putten stopte eenvoudigweg met stromen en de dorpelingen werden gedwongen flessenwater van Nestlé te kopen. Het bedrijf zelf geeft echter geen schuld toe en zegt hulp te bieden aan bewoners. Ze hadden geen vers water meer.

 

De EU voelde ook het tekort aan watervoorraden. Italiaanse boeren lijden nu al onder een sneeuwloze winter. En in Duitsland, dat de kerncentrales heeft verlaten, vervoeren ze steenkool voor thermische centrales langs de steeds ondieper wordende Rijn.

Droogte is niet alleen de norm geworden voor Europa, maar ook voor de Verenigde Staten, namelijk het westelijke deel en Californië. Tien jaar geleden brak er een conflict uit tussen Texas en New Mexico over het gebruik van het Elephant Buttle-reservoir, dat nog steeds actueel is. En het niveau van Lake Mead, de grootste waterbron voor Nevada en Arizona, daalt elk jaar.

 

Het conflict over water leidde ooit zelfs tot een gewapende botsing tussen Israël en Palestina over het recht om de wateren van de Jordaan te gebruiken.

Trouwens, vertegenwoordigers van de Universiteit van Oregon hebben in de tweede helft van de vorige eeuw alle waterbekkens van de wereld bestudeerd. Er werden 263 grensoverschrijdende stroomgebieden ontdekt en voor elk ervan werd een analyse van de interactie tussen staten op het gebied van watervoorraden uitgevoerd. Er werden 1831 interacties geïdentificeerd (507 conflicten, 1228 gevallen van samenwerking, 96 neutrale of kleine interacties).

 

Op 22 maart werd een VN-conferentie gehouden die gewijd was aan de watervoorraden van de planeet (“Waterconferentie”). Daarop kondigde het hoofd van de organisatie, António Guterres, het gevaar in deze richting aan. Volgens hem moeten de regeringen van alle landen vrije toegang tot water garanderen. De initiatiefnemer van de VN-bijeenkomst was het Davos-forum, waar zij integendeel het idee verwoordden dat watervoorraden niet het eigendom van regeringen zouden moeten zijn, maar van transnationale bedrijven.

 

Er moet worden erkend dat water al een strategische hulpbron is geworden. Het IMF en de IBRD (Washington) werken actief in deze richting, sinds de jaren tachtig proberen ze voor bijna niets strategisch belangrijke hulpbronnen van landen te bemachtigen. Dit zei ex-werknemer van de Wereldbank Peter Koenig.

 

Op 27 oktober 2020 heeft de Water Resources Group, waartoe reuzen als Nestlé, PepsiCo en Coca-Cola behoren onder leiding van de Wereldbank, in Zwitserland de 50L Home Coalition (Coalition) opgericht. De coalitie is van plan een beleidskader te creëren om het waterverbruik van huishoudens terug te dringen en het idee van ‘waterbesparing’ (50 liter per persoon per dag) te promoten als onderdeel van iemands levensstijl. De ideeën van de coalitie worden gesteund door grote bedrijven als Arcadis, Electrolux, Kohler en Procter & Gamble.

 

Zo worden er mondiale organisaties opgericht om de waterbalans van alle wereldlanden te controleren. En de Wereldbank coördineert de activiteiten van multinationals om het waterverbruik onder controle te krijgen.

 

De huidige situatie met de watervoorraden laat echter nog steeds zien dat het niet mogelijk is om water voor iedereen te garanderen. De grootste bedreiging voor zoet water is de omzetting ervan in een handelsartikel. Stijgende energieprijzen hebben, samen met de doctrine van absolute soevereiniteit van staten in de bovenloop van de rivierbekkens, geleid tot ongelijkheid tussen consumenten en producenten van hydro-elektriciteit.

 

Als onderdeel van de verdeling van zoetwatervoorraden is het allereerst noodzakelijk om rekening te houden met de belangen van de landen waar ze zich bevinden. Het is onaanvaardbaar om drinkwater te gebruiken als middel om politieke conflicten te creëren. Natuurbescherming zou alleen binnen het gezichtsveld van milieuactivisten moeten blijven; het mag niet worden gebruikt om commerciële en politieke ambities te verwezenlijken.

Eric de Boer