De kust lijkt veilig.
Wat gaat Pieter Omtzigt doen? Drie scenario
ERIC VRIJSEN 13 JULI 2023
Als Pieter Omtzigt zomaar op straat met je staat te praten over de politieke actualiteit dan wordt hij telkens onderbroken. Voorbijgangers roepen: ‘Mijnheer Omtzigt. Respect!’ Dan weer: ‘Pieter bedankt!’ Of: ‘Ik stem op u!’
Er zijn zoveel sympathisanten dat het een beetje vervelend begint te worden. Maar Omtzigt zal ermee moeten leren leven. De prijs van politieke waardering is dat je nooit meer rust vindt.
De grote vraag is natuurlijk: wat gaat hij doen? Er zijn drie opties.
OPTIE 1: EIGEN PARTIJ VOOR PIETER OMTZIGT
Omtzigt kan een eigen partij beginnen. Er zijn berichten dat hij dit later deze week bekend zal maken. Genoeg mensen zullen hem daarin steunen. Alleen al in het CDA leeft zo’n sterk gevoel dat het anders moet, dat hij kan rekenen op een groot aantal kaderleden voor een nieuwe partij en voor een geloofwaardig aantal kandidaten op een kieslijst-Omtzigt. Zijn boek ‘Een nieuw sociaal contract’ kan dienen als partijprogramma. Hij heeft een aantal medestanders die vorig jaar de oprichting van een denktank bekend maakten. Maar daar is sindsdien weinig meer van vernomen. Omtzigt weet gewoon niet of het bevlogen intellectuelen zijn, dan wel politieke gelukzoekers die op zijn populariteit willen meeliften.
Als hij een nieuwe partij wil leiden, moet hij zelf aan de slag. Lastig, want Omtzigt is niet bepaald een teamspeler. In elk gezelschap is hij slimmer dan de rest en dat weet hij zelf dan weer als eerste. Zoals de Engelsen zeggen: ‘He doesn’t suffer fools gladly.’ En dat moet je als partijleider natuurlijk wel doen: vooral de dommeriken aan het woord laten.
Alhoewel, toen Omtzigt nog bij het CDA zat, was hij collegiaal genoeg om zijn fractiegenoten te helpen door ’s nachts hun wetsontwerpen te lezen. Omtzigt haalde er dan dingen uit, waar zij overheen lazen. Hij wees de passages aan die rekenkundig gewoon niet klopten of die anderszins onzinnig waren. In het debat konden zij dan stralen. Kijk eens wat ik aantref!
OPTIE 2: FUNCTIE ELDERS VOOR PIETER OMTZIGT
Optie twee is dat Omtzigt zich niet herkiesbaar stelt en eind dit jaar uit de Haagse politiek verdwijnt. Naar wat? Functie elders! Een mooie burgemeesterspost of zo. Of een functie in de pensioenwereld.
OPTIE 3: TERUG NAAR DE KUST VAN PIETER OMTZIGT
Optie drie is de interessantste, maar tevens ook de ingewikkeldste. Pieter Omtzigt kan terug naar het CDA om zijn oude partij weer tot leven te wekken. De kust is immers weer veilig. Wopke Hoekstra vertrekt, in ieder geval als partijleider. Hoekstra was de man die in de slotfase van het kabinet-Rutte III stiekem beloofde Omtzigt te ‘sensibiliseren’. Wat zoveel betekende als hem temmen, maximaal onder druk zetten.
Hugo de Jonge vertrekt ook. Dat was de man die in juli 2020 met 50,7 tegen 49,3 de interne CDA-verkiezingen won en CDA-lijsttrekker zou worden. Omtzigt vertrouwde de uitslag niet, simpelweg omdat zijn echtgenote (tevens CDA-raadslid in Enschede) een sms’je kreeg van de CDA-computers met een bedankje voor haar stem op concurrent Hugo de Jonge.
CDA-fractieleider Pieter Heerma vertrekt ook. Toen Hoekstra, De Jonge en de andere CDA-bewindslieden van het kabinet-Rutte III Omtzigt spuugzat waren en dat ook lieten merken, had fractieleider Heerma pal moeten staan. Van Omtzigt blijven jullie af! Hij doet zijn taak als volksvertegenwoordiger! Maar Omtzigt voelde zich onvoldoende gesteund door de voorman van de Kamerfractie. Enfin, Heerma vertrekt nu ook.
Wat dat betreft, kan Omtzigt dus terug naar het CDA. Hij zou de partij uit het moeras kunnen trekken. Volgens de peilingen houdt het CDA bij de komende verkiezingen slechts een handjevol zetels over. Ooit een volkspartij met 54 zetels, straks een splinter. Maar de hele politiek zit – na de onverhoedse aankondiging van het vertrek van VVD-premier Mark Rutte – in een vacuüm en iedereen snapt dat je de huidige peilingen met een korrel zout moet nemen. Er gaat nog iets onverwachts gebeuren dan staat alles ineens op zijn kop.
Zo’n onverwachte gebeurtenis kan zijn: de terugkeer van Omtzigt naar het CDA. Ze moeten hem dan wel het lijsttrekkerschap aanbieden. Zou het CDA een interne leiderschapsverkiezing organiseren, Omtzigt zou weer lid worden en zich kandidaat stellen, dan zal hij ongetwijfeld winnen. Zo populair is hij nog in de CDA-achterban.
IN DE SUBTOP ZITTEN MEDESTANDERS VAN PIETER OMTZIGT
In de subtop heeft Omtzigt nog altijd medestanders. Mona Keijzer bijvoorbeeld, de door Wopke Hoekstra per sms ontslagen staatssecretaris van Economische Zaken uit Rutte-III. Zij had het gewaagd kritiek te leveren op de Corona-maatregelen. Zo iemand konden ze niet hebben! Rutte wilde haar weghebben en Hoekstra hielp mee.
Argument: ze had ‘de eenheid van het kabinetsbeleid in gevaar gebracht’. Wat in de ogen van Omtzigt zoveel betekent als: ‘Het kabinet is er niet voor de mensen, maar de mensen zijn er voor het kabinet.’ In de Tweede Kamer nam Omtzigt het nog wel eens op voor Mona Keijzer en daar zag je die oude loyaliteit. In de verkiezingscampagne van 2020 sneuvelde Keijzer in de eerste ronde, maar vervolgens nam ze het op voor Omtzigt in diens strijd tegen De Jonge.
VROUW OP DE ACHTERGROND
In die campagne kreeg Omtzigt ook steun van Vivian Heijnen, destijds CDA-wethouder van Maastricht. Zij is nu demissionair staatssecretaris op het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Ze is bezig met ingewikkelde politieke processen zoals het democratisch toezicht op ProRail en het statiegeld op bierblikjes. Ze blijft als bewindsvrouw nogal op de achtergrond, maar insiders weten dat het haar lukt.
Minister van Klimaat en de vermoedelijk eerstvolgende D66-leider Rob Jetten werkte als piepjonge bestuurskundige een aantal jaren voor ProRail. In Den Haag merkte hij dezer dagen op dat vier achtereenvolgende staatssecretarissen hun tanden stukbeten op ProRail, maar dat Vivian Heijnen het deze week voor elkaar zal krijgen. Het lijkt een technisch onderwerp, maar het is hoogst politiek. ProRail krijgt jaarlijks zo’n 2 miljard aan belastinggeld. De treinen rijden redelijk op tijd, maar af en toe is er een gigantische storing en dan blijkt dat de democratische controle hapert.
Om dat te verbeteren heb je bestuurders nodig die zichzelf niet zo op de voorgrond plaatsen en zo iemand is Heijnen. Ze wordt nu ook wel genoemd als mogelijke CDA-lijsttrekker en haar foto zou het op de campagneposters fantastisch doen. Maar ze maakt geen aanstalten.
Het CDA is een oude netwerkpartij. Om hogerop te komen, moest je altijd dienstbaar zijn aan de partijtop. Daarvoor werd je dan beloond. Zo werd je naar boven getild en dit systeem hield het CDA gaande. Het perpetuum mobile van de macht. De voor wat, hoort wat-politiek. Vivian Heijnen is meer van de directe band met de kiezer. Net zoals Pieter Omtzigt dat ook is.
TV-DEBATTEN ALS JE VROUW IS UITGEREKEND
Als het CDA wil overleven en zelfs een klapper wil maken zoals in 2002, dan moet er in ieder geval een lijsttrekker komen die niet behept is met dat interne partijgekonkel. Genoemd worden Henri Bontenbal en Derk Boswijk. Het CDA kiest dan de vlucht naar voren: een nieuwe generatie. Makkelijk is dat niet. Ook vanwege persoonlijke redenen. Boswijk en zijn vrouw verwachten in november gezinsuitbreiding. Je kunt moeilijk televisiedebatten in je agenda noteren, wetende dat je vrouw op diezelfde dag is uitgerekend.
Omtzigt zou het als lijsttrekker beter doen dan de jonge CDA-garde. Hij zou de partij ook radicaal veranderen. Van een op stilzwijgend vertrouwen gebaseerde bestuurderspartij zou het CDA transformeren naar een op argwaan gegrondveste oppositiepartij. Omtzigt zou hoe dan ook in de Kamer blijven om eventuele CDA-bewindslieden als dartele circushondjes te dresseren. Liever nog zou hij oppositieleider zijn om het kabinet-Van der Plas of -Yesilgöz elke dinsdag, woensdag en donderdag de maat te nemen.
Lastig is natuurlijk wel dat het huidige demissionaire kabinet misschien nog wel een jaartje blijft zitten. In november verkiezingen, vervolgens een lange kabinetsformatie. Al die tijd zijn Hoekstra en De Jonge demissionair. En elke donderdag een confrontatie met Omtzigt in het CDA-bewindspersonenberaad. Een recept voor een ramp.
GETELEFONEERDE AANVAL
Na de val is het CDA in paniek. Eigenlijk waren ze al in de weken tevoren de wanhoop nabij. Volgens bronnen besprak het partijbestuur onlangs op het partijkantoor hoe vicepremier Wopke Hoekstra moest breken met Rutte-IV op het punt van de asielzoekers. Dan zou Hoekstra als stoere conservatief ten tonele verschijnen. Maar zo’n getelefoneerde aanval was tot mislukken gedoemd. Rutte en de VVD waren het CDA te snel af. Woordvoerders van het CDA ontkennen dit scenario.
Het hangt op onafhankelijke CDA’ers als Mona Keijzer en Vivianne Heijnen of hun partij op het oude niveau kan terugkeren. Kunnen zij Omtzigt vermurwen? Toen hij in 2021 brak met de partij, had hij het daar ongelooflijk moeilijk mee. Logisch, Omtzigt is van huis uit katholiek. Waar protestanten bij een onwelgevallige uitspraak van hun dominee meteen een nieuw kerkgenootschap willen beginnen, nemen katholieken de zaken liever niet zo letterlijk. Want de Heilige Moederkerk in de steek laten? Praktisch onmogelijk. Omtzigt liep er wekenlang over te dubben. Uiteindelijk vertrok hij, maar zijn vrouw bleef CDA-lid.
HET HART VAN PIETER OMTZIGT IS STERKER DAN DE LEDENADMINISTRATIE
‘Pieter is nog altijd CDA’er,’ zegt een van zijn medestanders. Niet formeel, maar in het hart. En dat is sterker dan de ledenadministratie.
Woensdag maakte Omtzigt bekend dat hij zich niet zal aansluiten bij de BBB van Caroline van der Plas. Die had gehoopt om Omtzigt te kunnen inlijven, maar hij is te kritisch op de bio-industrie om zich bij BBB thuis te kunnen voelen. En wat als hij meer voorkeurstemmen zou behalen als de BBB-lijsttrekker?
Voor alle zekerheid nog maar even gebeld met Omtzigt. Als de juiste CDA’ers hem benaderen voor een terugkeer, zou hij dat dan willen overwegen? Omtzigt zegt gaan ja en geen nee: ‘Ik zeg er helemaal niks over.’ Wordt vervolgd.
ELSEVIER
0 reacties :
Een reactie posten