Pieter Waterdrinker denkt na over de jarenlange bloeiende bilaterale betrekkingen tussen Nederland en Rusland
PIETER WATERDRINKER 12-7-2023
Het hoogtepunt daarvan was de opening van de Hermitage aan de Amstel in 2009. Is het tijd voor excuses, zoals voor ons nationale slavernijverleden? Of juist niet?
Zou het mogelijk zijn dat een toekomstige premier – ja, de vorst of de vorstin van ons vaderland, excuses aanbiedt voor ‘de vuiligheid’ van de jarenlange bilaterale betrekkingen tussen Nederland en Rusland? Naar analogie van ons nationale slavernijverleden? De economische smeerlapperij, de diplomatieke, de culturele. Een aantal denkers zal zich bij die gedachte nu al likkebaardend in de handen wrijven.
Over de ‘culturele smeerlapperij’ het volgende: misschien dat u het zich niet meer herinnert, maar meesterchoreograaf Hans van Manen schreef speciaal voor de opening van de Hermitage Amsterdam – in juni 2009 – een ballet. In aanwezigheid van koningin Beatrix, de toenmalige Russische president Dmitri Medvedev, alsook de directeur van de Hermitage in Sint-Petersburg Michail Piotrovski werd het opgevoerd.
MEN PROBEERT GESCHIEDENIS VAN BLOEIENDE BILATERALE BETREKKINGEN TUSSEN NEDERLAND EN RUSLAND ONDER TAPIJT TE VEGEN
Met de oorlog in Oekraïne is deze episode in de ogen van sommigen een bladzijde zwarter dan zwart. Het wachten is op de eerste pluche-moralist die de nu 90-jarige Van Manen voor deze artistieke knieval voor het Russische fascistische regime in wording, alsnog de mantel uitveegt. Kwestie van tijd.
Wat de Hermitage in onze hoofdstad betreft: inmiddels is het alsof er sinds 2009 nooit een bloeiende culturele uitwisseling tussen Amsterdam en Sint-Petersburg heeft bestaan. Men probeert die geschiedenis liever volledig onder het tapijt te vegen, zoals eeuwen lang de schande van de slavernij.
Het kunstpakhuis aan de Amstel heet vanaf 1 september H’ART MUSEUM en gaat hecht samenwerken met het British Museum, Centre Pompidou en Smithsonian American Art Museum; de wereldberoemde collecties zullen naar Amsterdam komen. ‘Het is een spannende nieuwe stap, deze eigentijdse en toekomstbestendige samenwerkingsformule,’ sprak directeur Annabelle Birnie onlangs. ‘We bouwen voort op onze ervaring binnen het internationale veld en slaan onze vleugels uit.’
TOEKOMSTBESTENDIGE SAMENWERKINGEN VOOR HET NIEUWE H’ART MUSEUM?
‘Toekomstbestendig.’ Nu maar hopen dat de Amerikanen, de Britten en de Fransen niet opnieuw overgaan tot acties als destijds in Irak, Servië en Libië, anders is het (ook) met deze veelbelovende samenwerking snel gedaan. Als we geen kunst willen uit collecties van landen die oorlog voeren, wat op zich te billijken valt, dan moet dat gelden voor ALLE landen.
De Nederlandse slavist en schrijver Sjeng Scheijen verzuchtte onlangs op de radio hoe jammer het was dat we de collectie van twintig Rembrandts in de Hermitage in Sint-Petersburg de komende jaren niet meer kunnen bewonderen. Met Nederlands geld werd er ooit een compleet gerenoveerde eigen zaal voor de Rembrandts daar ingericht. De samenwerking bleek de wieg waarin de Hermitage Amsterdam werd geboren.
Scheijen zat bij Nooit meer slapen overigens voor zijn onlangs verschenen meesterlijke biografie over Hans van Manen Gelukskind en hangt, net als het onderwerp van zijn studie, misschien op een dag de beschuldiging van collaboratie met de Russen boven het hoofd. Zo stond Scheijen onder meer in 2002 aan de basis van de Ilja Repin-tentoonstelling in het Groninger Museum en was hij conservator van de Russische avant-garde-expositie in de Hermitage Amsterdam, toen de invasie van Moskou in Oekraïne daaraan in maart vorig jaar abrupt een einde maakte. Hoogtepunt van de expositie was onder meer het werk van Malevitsj. Geen Rus, maar een Oekraïner.
DERTIG JAAR GESCHIEDENIS VAN DE AMSTERDAMSE HERMITAGE MET ÉÉN PENNENSTREEK UITGEWIST
Afgelopen zaterdag bracht Derk Sauer bovenstaande eveneens ter sprake in zijn column in Het Parool. Daarin zegt hij dat – te midden van alle schandalen – het échte schandaal is dat dertig jaar geschiedenis van de Amsterdamse Hermitage met één pennenstreek is uitgewist. ‘Alleen door alle banden met Rusland te verbreken, kunnen we dit gebouw exploitabel houden,’ verdedigde directeur Birnie zich tegen Sauer. ‘Voor sponsors is elke associatie met Rusland giftig.’
Natuurlijk hadden we de relaties met de Hermitage in Petersburg direct na de Russische invasie in Oekraïne moeten bevriezen, zeker nadat Piotrovski zich achter Poetin stelde. Maar alles vernietigen? De Hermitage Amsterdam had zich kunnen ontwikkelen tot een cultureel bolwerk van Oekraïense, Belarussische en dissidente Russische kunstenaars. Een centrum van educatie en verzet, gericht op de toekomst. Over de gruwelen en gruweldaden van de huidige oorlog heen.
Ditmaal zal koning Willem-Alexander zich misschien niet moeten verontschuldigen voor de wandaden van zijn voorouders, zoals bij de slavernij, maar voor zijn eigen zogenaamde wandaden. In Nederland heeft men het graag over dat gewraakte biertje dat hij en Máxima in 2014 dronken met Poetin in Sotsji. Maar ik was getuige van eerdere criminele reizen die het echtpaar als kroonprins en prinses naar Rusland maakte. Zoals in 2003, toen Sint-Petersburg zijn 300-jarige bestaan vierde en Willem-Alexander namens Nederland een groot geldbedrag overhandigde voor de restauratie van de Petrus en Paulus Vesting, de plek waar reeds onder de tsaren opposanten gevangen zaten. Een aantal jaren later zag ik onze kroonprins in dezelfde stad aan de Neva, in bijzijn van Piotrovski, in de Hermitage een koord wegtrekken van Rembrandts schilderij De terugkeer van de verloren zoon, dat toen net was gerestaureerd. Er klonk applaus.
CRIMINELE ROMANSCHRIJVERS MET VOORLIEFDE VOOR RUSLAND
WASSEN RUSSISCHE GELD OP ZUIDAS
Die avond hoorde ik van hen dat hun vader hun vlak voor hun vertrek op het hart had gedrukt dat ze in de Hermitage beslist De terugkeer van de verloren zoon te bekijken. Later vernam ik dat Wolkers dat eveneens had verteld aan Onno Blom, zijn latere biograaf. ‘Dat schilderij, kén je dat?’ had hij Blom gevraagd. ‘Dat is zó schitterend, let maar eens op hoe Rembrandt de handen van die vader op de rug van zijn zoon heeft geschilderd.’ Wolkers, die als jongen tijdens de oorlog het ouderlijk huis ontvluchtte, maar zich later verzoende met zijn vader, had zich zeer in het schilderij herkend.
De literator Onno Blom was eveneens op het avondje aanwezig. Als het weldra bijltjesdag is, zal ook hij zich wellicht voor zijn culturele collaboratiereis naar Rusland moeten verantwoorden. Een dreigend lot dat Wolkers in elk geval bespaard is gebleven.
De echte schande, de echte misdaad is natuurlijk het jarenlang rondpompen en witwassen van Russisch crimineel geld op de Amsterdamse Zuidas, waar het dansen nog altijd doorgaat.
ELSEVIER
0 reacties :
Een reactie posten