Veel boeren hebben een bestuursrol bij de waterschappen.

NOS 4-6-2023

'Grootste oorzaak verdroging niet klimaatverandering, maar slecht waterbeleid'

De lente van dit jaar stond in het teken van veel, heel veel regen. Toch zijn ondanks het natte voorjaar de zorgen om droogte in Nederland niet verdwenen. Klimaatverandering wordt vaak genoemd als oorzaak van verdroging, maar volgens deskundigen is het aan iets heel anders te wijten: verkeerd watermanagement.

Na de natte lentemaanden maart en april, is het nu alweer een paar weken veel droger. En het lijkt erop dat dat voorlopig zo zal blijven. Droogte in ons land is een steeds groter probleem, maar aan een regengebrek ligt dit niet.

Volgens het KNMI is in de afgelopen zestig jaar de hoeveelheid neerslag met 9 procent toegenomen. Het is in de afgelopen jaren niet vaker gaan regenen, maar wel harder. "Het klimaat is natter geworden, maar desondanks wordt het steeds droger", zegt ecohydroloog Flip Witte tegen Nieuwsuur. Hij doet al vijftig jaar onderzoek naar droogte in de natuur.

Dat de natuur verdroogt, komt volgens Witte doordat de waterhuishouding in Nederland structureel is veranderd. "We zijn meer grondwater gaan onttrekken voor de drinkwatervoorziening en de industrie. We hebben peilen verlaagd, sloten gegraven en drains gegraven."

Volgens Witte is het waterbeheer in ons land met name afgestemd op de landbouw. "In het voorjaar verlagen we het peil. Boeren mogen vanaf 15 februari mest uitrijden. Voor de draagkracht van de bodem is het dan beter als het peil laag is. Dus ze voeren al dat water af en daarna, als we een drogere periode krijgen, moeten we de beregeningsinstallaties aanzetten."

Badkuip

Collega-hydroloog Gé van den Eertwegh waarschuwt dat we ons niet rijk moeten rekenen met een periode met veel regen. "Nu is de ondiepe grondwaterstand op peil, maar het diepere systeem is dat niet."

Van den Eertwegh zegt dat dit op korte termijn inderdaad komt door ons eigen handelen. "Klimaatverandering speelt ook mee, maar het ligt vooral aan de keuzes die we zelf maken als het gaat om afwatering." De hydroloog vergelijkt het waterbeleid in Nederland met een badkuip: "De mens trekt de stop eruit."

Waterschappen staan voor de uitdaging regenwater beter vast te houden wanneer het valt, zodat er voor drogere periodes een buffer is. Maar net als Witte zegt Van den Eertwegh dat die waterschappen nu nog voor te veel af- en ontwatering zorgen. "Veel boeren hebben een bestuursrol bij de waterschappen. Het is in het belang van de landbouw als boeren na een natte periode in het voorjaar met drogere grond aan de slag kunnen."

Kabinetsplannen

Vorig jaar kondigde het kabinet aan het grondwaterpeil te willen verhogen om CO2-uitstoot te verminderen en verzakking van huizen tegen te gaan. In plaats van het grondwaterpeil aan te passen aan de behoeften van landbouw en industrie, moet de staat van water en bodem sturend worden.

"Een goedbedoeld voornemen, maar boterzacht", zegt Van den Eertwegh. "Het is geen wet, dus het biedt geen garanties."

Ook Witte is sceptisch. Hij wijst op een motie die de Tweede Kamer in 1990 aannam waarin werd beloofd de verdroging van natuurgebieden in het jaar 2000 met 25 procent terug te dringen. "En in 2010 zou het 40 procent zijn. Dat beleid is gewoon niet uitgevoerd."

Van den Eertweegh voegt toe dat provincies ook een rol spelen in het bijsturen van waterbeheer. "Die houden toezicht op de waterschappen, dus die dragen ook die verantwoordelijkheid."

Kijk hier wat waterschappen doen met de flinke regen van het natte voorjaar in Nederland: