Van een onzer correspondenten.

In een uitgebreid artikel in Wynia’s Week schrijft jurist Lucas Bergkamp over internationale milieurechtzaken tegen Shell, waaronder de klimaatzaak van de eeuw. Zie hier.

Een aantal belangrijke opvattingen over de rechterlijke macht in dat artikel wil Climategate.nl u niet onthouden.

 

 Lucas Bergkamp:

De moreel superieure rechter

Rechters komen veelal uit de sociale klasse waarin luxe-geloof hoogtij viert. Zij hebben vanwege hun beroep weinig mogelijkheden om zich met activisme in te laten, want dat zou de rechterlijke onafhankelijkheid in het geding brengen. Daardoor is de verleiding groot om de persoonlijke overtuiging in het rechterlijke werk te laten doorklinken. Die verleiding wordt in het geval van klimaat versterkt doordat het geloof in de klimaatcrisis tevens een gevoel van morele superioriteit verschaft.

Het stellen van doelen is bij uitstek het domein van de wetgever. Moet op dat domein inbreuk worden gemaakt alleen omdat de rechterlijke elite zo nodig haar morele hoogmoed moet bevredigen?

Rechters die het recht als instrument tot het moreel goede behandelen, worden ‘moedig’ genoemd. Het gaat daarbij kennelijk om de moed om zo te oordelen als niet het recht, maar het geweten verlangt. Uitsluitend lof zal hun deel zijn. Zoals een oud-advocaat-generaal van de Hoge Raad het zegt, ‘rechters die de moed hebben over klimaatbeleid een uitspraak te doen, zullen later bejubeld worden’. Hij voegde daaraan nog toe dat degenen die dat niet doen met pek en veren overladen zullen worden. Voor de burger is de belangrijkste vraag uiteindelijk wie de lasten en kosten draagt van de moed van de Nederlandse rechter die zich ‘klimaatkoploper’ waant. ‘Klimaatdeugen’ heeft een prijs. Rechterlijke bevelen die ambitieuzer klimaatbeleid opleggen brengen grote kosten met zich mee.

Wat de maatschappij ontvangt is slechts een moreel dictaat met een bijbehorend emissiereductiepercentage dat fungeert als een statussymbool onder een dun laagje vernis van moraliteit.

In ieder systeem van verantwoordelijke besluitvorming gaan doelen en middelen hand in hand. Een doel vereist bijstelling indien de middelen die het doel zou vereisen, onmogelijk of onaanvaardbaar zijn. Voordat je een doel stelt moet je dus eerst een goed idee hebben van de middelen die nodig zullen zijn om het doel te bereiken.

In de klimaatcrisistheorie van de Nederlandse rechter is dit fundamentele beginsel bij het oud vuil gezet. Zij heeft geen idee of en, zo ja, hoe haar wensdoel bereikt kan worden, maar weet wel dat het hare, niet dat van de staat of het bedrijf, het moreel superieure doel is. De moedige rechter maakt zich niet druk om middelen, want zij kan dat juridisch verkopen als ‘beleidsvrijheid’.

De burger betaalt voor de moed van de rechter

Aan het klimaat dragen rechterlijke vonnissen niets bij. Het effect van de drie uitspraken in de Urgenda-klimaatzaak was een stijging van de emissies. In de ‘klimaatzaak van de eeuw’ van Milieudefensie zal dat niet anders zijn. Maar, zoals de econoom Thomas Sowell heeft beargumenteerd, deze alwetende elite lapt bewijs aan zijn laars en trekt liever de motieven van de opponenten in twijfel. Dat betekent niet dat de rechterlijke moed geen gevolgen heeft. Zoals Milieudefensie zelf heeft voorgerekend zal het vonnis van de rechtbank leiden tot een stijging van de energieprijzen die alle burgers zullen moeten betalen. Ook zullen mensen verplicht worden tegen hoge kosten hun benzineauto te vervangen door een elektrische auto of hun gasverwarming vroegtijdig af te schrijven.

Zo is het de burger die de prijs betaalt voor de moed van de rechter. Het zou goed zijn als de rechter de volgende keer daarbij even zou stil staan voordat zij weer het volgende milieu- of klimaatdoel oplegt.

***

Lucas Bergkamp is arts en milieujurist te Brussel. Hij heeft pro bono de twee stichtingen geadviseerd in verband met de tussenkomst in Shell vs. Milieudefensie.

***

Zie ook de klimaatzaak van de eeuw hier.

***