Arnout Jaspers vindt biodiversiteit wereldwijd belangrijk, ’maar in Nederland is het overbodige luxe’

LEIDEN  Arnout Jaspers: ,,Het is heel veel werk hoor, om zo’n boek te schrijven, dat ga ik echt niet als grap doen.’’

© Peter Schat  21-5-2023

Het Nederlandse stikstofbeleid is ’absurd en volkomen doorgeslagen’. Wie dat beweert, ziet zijn als pamflet geschreven boek als een komeet de bestsellerlijsten in schieten. Het overkwam freelance wetenschapsjournalist Arnout Jaspers uit Leiden.

’De stikstoffuik’ is een omstreden boek. ’Rammelend schotschrift’, ’bagger’, ’cabaret, geen journalistiek’, kwalificaties die er niet om liegen. Auteur Arnout Jaspers wordt beticht met feiten selectief om te gaan. Dat heet ’cherrypicking’, uitsluitend uit die rapporten citeren, die je aanklacht tegen het Nederlandse stikstofbeleid te pas komen. Maar, ’je leugens verkopen goed’, constateerde Johan Vollenbroek in een open brief aan de Leidse wetenschapsjournalist.

„Dat het zo’n hype zou worden, dat had ik niet verwacht”, zegt Jaspers met een blik op de verkoopcijfers. Drie weken stond zijn boek op nummer 1 van de top zestig en nog steeds zit het in de top tien. „Natuurlijk was er over de lancering goed nagedacht. Met het voorwoord van Ronald Plasterk en het eerste exemplaar voor Caroline van der Plas. In mijn wildste dromen hoopte ik op een oplage van 10.000, wat voor een boek in dit genre al heel veel is. Richting 35.000 gaat het nu.”

Zombieargumenten

Jaspers ziet ’serieprocedeerder’ Vollenbroek, de voorman van Mobilisation for the Environment die zaak na zaak won tegen de overheid over stikstof en Nederland ’op slot zette’, aan het begin staan van de stikstofcrisis in ons land. Met een open brief sloeg Vollenbroek terug, waarin hij twaalf fouten opsomde, geteld op drie pagina’s van het boek, dat ’wemelt van de zombieargumenten en stropoppen’. Jaspers kan zich beter een clown noemen dan een wetenschapsjournalist, was de suggestie.

„Een paar waren feitelijke onjuistheden, die worden in latere drukken hersteld. Ik ben natuurlijk geen clown. Het is heel veel werk hoor, om zo’n boek te schrijven, dat ga ik echt niet als grap doen. Ik snap wel dat hij kwaad op mij is en mij als de vijand ziet. Dat vind ik logisch. Ik had niet anders verwacht”, zegt Jaspers. „Dat er kritiek zou komen, wist ik van tevoren. Mijn boek is polemisch geschreven, als een pamflet. Onderbouwd met wetenschappelijke rapporten.”

Lees ook: MOB: kabinet mist moed om landbouw duurzamer te maken

Jaspers wilde het geluid vertolken, dat in ’de gangbare media helemaal niet wordt verwoord’, namelijk dat het op beschermen van de natuur gerichte stikstofbeleid in ons land ’absurd en volkomen doorgeslagen is’. Natuur wordt in zijn ogen in ons land totaal niet bedreigd. De Nederlandse natuur staat niet op omvallen, in tegenstelling tot waar ecologen, natuurbeschermers en (linkse) politici voor waarschuwen. Er zijn namelijk geen endemische soorten, is de these van Jaspers, planten en dieren die uitsluitend in ons land voorkomen. Wat hier verdwijnt, is daarmee dus nog niet uitgestorven. „Op de Noordse woelmuis na dan wellicht, die komt alleen bij ons voor en is alleen door specialisten te onderscheiden van de gewone woelmuis.”

In 1984 studeerde de nu 65-jarige als natuurkundige af aan de Leidse universiteit. Met een paar vrienden richtte hij de Leidse Uitkrant op. „Nog ver voor de tijd van internet had je zo een krantje, waarin je kon zien welke films waar draaiden enzo. Het heeft kort bestaan en we verdienden er niks aan. Het was een leuke ervaring. En je kon zeggen dat je ervaring hád.”

 

Bij de Leidse universiteitskrant Mare deed hij meer ervaring op en die leverde hem eind jaren tachtig een baan op als wetenschapsredacteur bij Algemeen Dagblad. „Wel een beetje atypisch. Uit honderd sollicitanten aangenomen, terwijl ik er niemand kende. Dat ik natuurkundige ben, heeft een zekere status, die veel breder is dan het vak. Daar plukte ik de vruchten van. Al gauw merkte ik er toch niet op mijn plek te zitten. Dan vroeg de binnenlandredactie aan mij, als er iets met de wetenschap was en zij sensationeel nieuws op de voorpagina wilde - het eeuwige probleem van de journalistiek - of ik dat even lekker belangrijk kon maken. Als ik het geen voorpaginanieuws vond omdat het om iets totaal onbelangrijks ging, had ik niet meteen ruzie, maar het conflicteerde wel.”

Voorpagina

Na drie jaar vertrok Jaspers bij het AD. Hij ging werken voor Intermediair en andere opdrachtgevers in binnen- en buitenland. Tegenwoordig is hij wetenschapscolumnist bij de opiniewebsite Wynia’s Week en brengt hij zijn tijd deels in Thailand door. Dat beschouwt hij na een eerste bezoek vijftien jaar geleden als ’tweede moederland’.

„Ik was er een paar maanden leraar Engels. Moeilijk, maar fantastisch. Voor een klas vol Birmese of Thaise kinderen die geen woord begrijpen van wat je zegt. Een bijna absurdistische ervaring, maar de waarde die daar gehecht wordt aan onderwijs en de dankbaarheid van leerlingen betekenden veel. Lesgeven onder zulke moeilijke omstandigheden matte me wel af, dus leraar wil ik daar niet meer zijn. Misschien een paar uurtjes vrijwillig, als het op mijn weg komt. Ik wil er wel iets te doen hebben, een zinvolle bezigheid. Een tweede boek schrijven, wellicht. Dat zal dan gaan over de energietransitie in Nederland. Ik ben erover aan het nadenken, want ik moet er vanuit mijn wereldbeeld wel iets origineels over kunnen zeggen. ’De stikstoffuik’ heb ik ook grotendeels daar geschreven.”

In dat wereldbeeld draait het om het volgende. „Biodiversiteit is als je het over de hele wereld bekijkt enorm belangrijk. Voor Nederland is het overbodige luxe. Wij zijn een dichtbevolkt, zwaar geïndustrialiseerd land, waar al twee eeuwen lang alles op de schop genomen is. Ongerept bestaat hier niet. Dat er zoveel weg is, zoals ecologen klagen, is inherent aan op een dichtbevolkt, welvarend continent leven. Twee, hooguit drie gebieden zijn qua natuur belangrijk in ons land, zoals de Biesbosch en de Waddenzee. Als je die wil aantasten, moet je dat goed afwegen. Die 159 andere van de 162 Natura 2000-gebieden zijn piepkleine stukjes natuur waarvan ik de biodiversiteitswaarde zeer relatief vind.”

Wolf

Anders dan ecologen vindt Jaspers waarde toekennen aan natuur problematisch. „De mens bepaalt welke ruimte we aan de natuur geven en zo hoort het ook, dat is ons goed recht. Het is niet zo dat de wolf bepaalt waar hij mag komen, nee, dat bepaalt de mens. Ecologen drijven dat door: de wolf mag geen strobreed in de weg gelegd worden. Daar kan je, zoals ik doe, een discussie over voeren. Dat willen ecologen niet, die kennen natuur een soort absolute waarde toe en daardoor ligt er een absolute claim op stukken Nederland. Ik ben het daar niet mee eens. Nederland is van de mens en de mens bepaalt hoeveel natuur we hier willen en wat voor natuur dat is.”

Jaspers zegt niet tegen natuur te zijn. „Mensen willen natuur, ik ook. Kernpunt is dat we een eerlijk debat moeten voeren over hoeveel natuur wij willen. Als om een paar hectare hoogveen te beschermen in een omtrek van 25 kilometer geen nieuwe huizen gebouwd mogen worden, dan is de balans volkomen zoek. Heerst er woningnood en zijn er dringend 10.000 woningen nodig, dan moet dat lapje hoogveen maar weg.”

„Een stukje trilveen in Overijssel doet niets voor het bestand zijn van landbouw tegen plagen of zoönose (het overspringen van ziektes van dieren op mensen), zoals er zo hoog wordt opgegeven over biodiversiteit. Het is zo’n beetje een mantra van mij geworden, dat we in ons land een stikstofprobleem hebben, geen -crisis. Zoals we ook andere problemen hebben zoals jeugdwerkeloosheid en inflatie. Dan maak je daar beleid op.”

Ellende

Stikstof wordt al teruggedrongen, sinds de jaren negentig. „En dat proces gaat gewoon door. Dat was wat er al aan de gang was, toen we door een rechterlijke uitspraak in 2019 in een crisis werden geforceerd. Vollenbroek kreeg gelijk en daarom zitten we hier nu in de ellende.”

In Duitsland, waar Jaspers veel vergelijkingen mee trekt in zijn boek, zijn stikstofnormen veel soepeler. „Daar is geen crisis en daar bestaat natuur ook nog steeds. Op de stikstofkaart van Europa zie je naast Nederland nog een soort Nederland liggen, dat is Noordwest-Duitsland. En je ziet de Po-vlakte, een dichtbevolkt gebied met veel landbouw, waar nog veel meer stikstof neerslaat dan in Nederland. Maar in Noord-Italië hebben ze nog niet ontdekt dat ze een probleem hebben. Ze doen er niks aan. Als je de Nederlandse politiek en Vollenbroek naar Italië zou sturen, zou heel Italië nu in stikstoflockdown zitten.”

Het maakt de dromen over de oplage van zijn boek nog wilder. „Wat dat betreft is het jammer dat de stikstofcrisis alleen in Nederland speelt. Als je zou proberen in Engeland mijn boek te verkopen, of Duitsland, dan zeggen ze, waar gaat dit over? Dit hebben we helemaal niet. Wat voor probleem is dat eigenlijk, daar in dat Nederland?”

Woestijn is ook natuur’

Belangrijke theses van Arnout Jaspers zijn in zijn bestseller dat biodiversiteit in ons land overbodige luxe is en dat de natuur in Nederland niet op omvallen staat. Sander Turnhout van de Radboud Universiteit in Nijmegen en adviseur van kennisnetwerk SoortenNL reageerde in NRC op die laatste stelling met zekere instemming: „De natuur valt nooit om; woestijnvorming is ook natuur. Maar de natuur waar wij goed in kunnen leven, krijgt het steeds moeilijker. Dat is ook een probleem voor mensen die niks met natuur hebben.”

Biodiversiteit is ook voor een land als Nederland belangrijk, zegt hij: „Eenheidsworst is vatbaar voor ziekten en plagen. We zien dat met essentaksterfte, eikenprocessierupsen en vogelgriep.”

Met zijn boek laat Jaspers een geluid klinken, dat in ’gangbare media helemaal niet wordt verwoord’. Dat verklaart tevens, dat hij een minderheidsstandpunt inneemt. Beschermen van kwetsbare natuur, duurzaamheid en biodiversiteit, vindt de overgrote meerderheid van de ondervraagden bij enquêtes belangrijk. Zij pleiten voor versterken ervan, vanuit het besef dat wat aan economisch gewin op korte termijn geofferd wordt, nooit meer terugkeert.

Jaspers’ idee dat het de mens zijn ’goed recht’ is te bepalen welke ruimte natuur krijgt, ruimt allengs het veld voor erkenning dat natuur en milieu evenzeer rechten hebben. Hoewel een aantal mensen Jaspers’ overtuiging toegedaan zal blijven, bij wie zijn boek dan ook in goede aarde valt.

’De stikstoffuik’

’De stikstoffuik, politici in de ban van de ecolobby’, door Arnout Jaspers, uitgeverij Blauwburgwal, ISBN 9789461853462, 136 pagina’s, 21,50 euro.

Noordhollands Dagblad