Stemmen in een sterk gepolariseerde samenleving

 De grote vraag zal op 15 maart zijn in welke mate de opkomst tussen de kiezers in de verschillende bubbels zal verschillen.

Stemmen in een sterk gepolariseerde samenleving

Geplaatst op 28 februari 2023 • Aanpassing 26 minuten geleden door maurice

Geschreven door Maurice de Hond

Samenvatting van het artikel

Vanuit de verschillende bubbels is er vaak ongeloof over de omvang en opvattingen in andere bubbels. Dat gaat zover dat men fraude veronderstelt bij peilingen en verkiezingen. Een hoge opkomst van kiezers uit de eigen bubbel zijn de beste garantie voor een goede uitslag. Daar zou men zich dan beter op kunnen gaan richten.

Lees volledig artikel: Stemmen in een sterk gepolariseerde samenleving

Sterke opkomst bubbels

Een van de meest opvallende ontwikkelingen in de afgelopen drie jaar was de sterke opkomst van de eigen bubbels. In die bubbels zitten mensen met dezelfde uitgesproken opvattingen over een belangrijk maatschappelijk probleem. We zagen het tijdens de Coronacrisis, maar kunnen het ook vaststellen rondom het klimaat.

Een belangrijk aspect daarvan is dat men binnen die bubbel weinig achting heeft voor mensen met een andere opvatting. Eigenlijk kan men zich niet voorstellen dat er mensen zijn met een andere opvatting dan die binnen de eigen bubbel geldt. Ook heeft men doorgaans weinig contact met mensen met een andere opvatting. Vaak overschat men daarbij de grootte van de eigen groep, dus de mensen met dezelfde opvattingen.

Een paar maanden geleden schreef ik daar een artikel over met een aantal stellingen als voorbeeld en het verschil in beantwoording naar politieke voorkeur.  Dit was de centrale tabel:

Hieruit blijkt goed hoe verschillende de meningen zijn en het gedrag per bubbel.

Ik heb het regelmatig vergeleken met de tegenstellingen tussen fervente Ajax- en Feyenoordsupporters. Als ze naar een wedstrijd Ajax-Feyenoord kijken dan zien ze twee verschillende wedstrijden. Op iedere besluit van een scheidsrechter wordt door beide groepen anders gereageerd.

Peilingen

Rondom de aanstaande verkiezingen is goed te zien hoe het effect van die steeds steviger bubbels is. Ik voer sinds de jaren zeventig verkiezingsonderzoek uit. Peilingen, waarmee ik zo goed mogelijk probeer de electorale voorkeuren (en andere) onder de bevolking te volgen. Kort voor verkiezingen kwam ik dan met prognoses voor de uitslag. Doorgaans kwamen die prognoses vrij goed uit. Soms minder goed. Gemiddeld 1,5 zetel verschil per partij. In 2019 was mijn prognose bij de Provinciale Statenverkiezingen dat FVD groter zou kunnen worden dan de VVD.

Mijn aanpak is daarbij goed te bekijken welke overgangen tussen partijen de ondervraagden aangeven. Hoeveel procent geeft per partij aan dezelfde partij weer te gaan stemmen en als ze naar een andere partij van plan zijn over te gaan welke is dat dan.

Daarbij kan ik heel goed het verloop zien van week tot week. Ook in relatie tot de politieke ontwikkelingen van dat moment.

Al heel lang publiceer ik vrijwel wekelijks de uitslag via Peil.nl. Op die site zijn nog alle verslagen van het verleden te vinden.

Maar de afgelopen tijd zie ik een ontwikkeling, die ik voorheen eigenlijk nooit en zeker niet in die mate heb gezien: “velen kunnen gewoonweg de cijfers niet geloven”. Dat wordt dan beargumenteerd men “het kan niet zijn dat nog steeds mensen op ….. stemmen” of “iedereen die ik spreek stemt …..” of “ik ken niemand die …. stemt”.

Dat gaat dan regelmatig gepaard met de veronderstelling dat op zijn minst ik mijn vak niet versta. Maar ik lees regelmatig dat ik bewust fraudeer ten behoeve van een bepaalde partij of bepaalde partijen. Al dan niet gebaseerd op mijn veronderstelde voorkeuren.

Maar ik kan u verzekeren dat ik mijn werk met dezelfde insteek en dezelfde neutraliteit doe als ik altijd heb gedaan. De peiling, zoals ik die zondag weer heb gepubliceerd, is een goede weergave van hoe de electorale verhoudingen op dit moment onder de kiezers liggen. Dus ook met inachtneming van de aangegeven overgangen tussen partijen. De onderstaande grafiek geeft het verloop van de aanhang van de verschillende partijen weer, zoals ik die de afgelopen 2 jaar heb vastgesteld.

Grote belang van opkomst

Dat hoeft niet te betekenen dat op 15 maart dit precies de verkiezingsuitslag zal worden. Niet alleen kunnen er nog verschuivingen ontstaan in de komende twee weken, maar er is een belangrijke factor die we nog niet weten: de opkomst. Want bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen was de opkomst ruim 55%, terwijl dat bij de laatste Tweede Kamerverkiezing bijna 80%. Dus gemiddeld blijven bijna 1 van de 3 kiezers die wel bij de Tweede Kamerverkiezingen opkomen, thuis bij de Provinciale Statenverkiezingen.

Maar wat daarbij het belangrijkste is: die verhouding 1 van de 3 verschilt onder de verschillende groepen kiezers: ouderen komen trouwer op dan jongeren. SGP-kiezers lijken altijd op te komen, ongeacht welke verkiezing het is. Dat verschil in opkomst tussen aanhangers van verschillende partijen kan een fors effect hebben op de uitslag. Een voorbeeld. Er zijn ongeveer 150.000 SGP-kiezers. Stel dat die altijd opkomen. Als er bij verkiezingen in totaal 10 miljoen mensen opkomen dan haalt de SGP 1,5% en als er 1 miljoen mensen opkomen dan haalt de SGP 15%. (Ik zeg wel eens gekscherende dat als er in Nederland landelijke verkiezingen zijn en er komen 150.000 mensen op dan haalt de SGP 100%).

De grote vraag zal op 15 maart zijn in welke mate de opkomst tussen de kiezers in de verschillende bubbels zal verschillen. Het zou best zo kunnen zijn dat door die polarisatie de opkomst onder de kiezers van partijen aan de flanken hoger zal zijn dan bij de kiezers onder de partijen die meer in het midden zitten. Dus dat partijen als FVD, BBB en PVV alsmede GroenLinks een relatief hogere opkomst kennen en VVD en CDA een minder hoge. En dat dus die partijen aan de flanken hoger gaan eindigen dan ze nu in de peilingen staan.

Mocht de 15e de uitslag niet volgens uw persoonlijke verwachting zijn dan is blijkbaar de omvang van uw eigen bubbel minder groot dan u denkt of de opkomst van de kiezers uit uw eigen bubbel minder hoog geweest of in andere bubbels hoger. Dus in plaats van vooraf of achteraf te klagen over fraude of partijdigheid, raad ik u aan om uw energie te besteden aan het zorgen voor zo een hoog mogelijke opkomst bij de verkiezingen van de mensen in uw eigen bubbel.