Van een onzer correspondenten.

Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt  hield zaterdag 18 maart j.l. de Hub Cobbenrede over het thema bestaanszekerheid. Hij deed dat in Heerlen, de plek met de hoogste energiearmoede van heel Nederland. Elsevier Weekblad publiceerde de volledige tekst van Omtzigt, Climategate.nl selecteerde voor u passages over energie en klimaat uit zijn uitgebreide betoog.

Volksvertegenwoordiger Omtzigt aan het woord:

‘We hebben te maken met een crisis in de bestaanszekerheid. En dat woord kies ik niet per ongeluk. Als Kamerlid heb ik de eed op de grondwet afgelegd. En artikel 20, eerste lid van die grondwet luidt: ‘De bestaanszekerheid der bevolking en de spreiding van welvaart zijn voorwerp van zorg der overheid.’

Vooral de energiebelasting is de afgelopen jaren heel snel gestegen.

‘We moeten eerst begrijpen wat energiearmoede is. De ambtenaren van minister Rob Jetten hebben spotjes op de radio bedacht, waarin mensen aangeraden wordt de verwarming op 19 graden te zetten en de ruimtes van het huis waar je niet bent, niet te verwarmen. De mensen die dit spotje bedacht hebben, denken kennelijk dat Nederlanders, die een wat lager inkomen hebben, zich net zo onverantwoord gedragen als zij dat zelf doen: alle ruimtes verwarmen tot 20 graden en lang douchen. Die spotjes zijn namelijk een uitwas van een kloof tussen beleidsmakers, die beleid maken dat geschikt is voor een bubbel waarin zij zelf verkeren, en mensen die het beleid moeten ondergaan in een totaal andere bubbel. En maak niet de fout dat dit alleen een kloof is tussen Randstad en de regio, want ook de grote steden kennen enorme verschillen tussen de wijken. In 1996 was die belasting nog 4 eurocent per kuub gas. In 2017 bedroeg die 25 eurocent per kuub, in 2022 36 cent en in 2023 dus 49 cent per kuub. Midden in de energiecrisis is deze belasting zeer fors verhoogd, onder andere om het prijsplafond te betalen.’

Nederlandse huishoudens betalen nu de hoogste prijs ter wereld voor gas door deze belastingen.

Omtzigt:

‘Laat dat even tot u doordringen: als de energieprijzen op het huidige niveau blijven dan is de prijs die consumenten betalen na het pakket met het prijsplafond een stuk hoger dan dat de prijs zou zijn zonder het prijsplafond. Nederlandse huishoudens betalen nu de hoogste prijs ter wereld voor gas door deze belastingen. In België kun je bij Eneco een kuub gas kopen voor 88 cent. Ook zonder Nederlands prijsplafond kun je je huis in Luik een stuk beter verwarmen dan in Heerlen. En een goede kans dat het nog Nederlands gas is ook. België heeft de btw op gas verlaagd naar 6 procent, terwijl Nederland 21 procent heft. België heeft sinds kort een paar cent accijns, terwijl Nederland een energiebelasting heeft van 49 cent. En over die 49 cent wordt dan ook nog btw geheven.’

Er bestaat namelijk wel een doelstelling voor de CO2-uitstoot, maar er wordt niet gekeken of mensen in staat zijn om hun huis te verwarmen.

‘We keren terug op de hoge belastingen op energie: die hoge belastingen hebben alles te maken met het klimaatbeleid. De bedoeling is om het gebruik van fossiele brandstoffen fors te verlagen om zo de opwarming van de aarde en de stijging van de zeespiegel uiteindelijk te stoppen. Dat kun je doen met een prijsprikkel, zoals dat nu gebeurt. En die prijsprikkel werkt best goed als het doel is om het gasverbruik terug te brengen. Het gasverbruik was in 2022 het laagste in vijftig jaar tijd, jubelde het CBS. Dat komt dus omdat mensen hun woningen niet meer kunnen verwarmen of doordat fabrieken sluiten en hun productie naar elders verplaatsen. Het macrodoel, minder gasverbruik en dus minder CO2-uitstoot wordt wel gehaald en dus zijn de beleidsmakers blij. Er bestaat namelijk wel een doelstelling voor de CO2-uitstoot, maar er wordt niet gekeken of mensen in staat zijn om hun huis te verwarmen. Alleen dat zien de beleidsmakers niet: die hebben goede inkomens en minstens redelijk geïsoleerde huizen. Het pijnlijke is dat die hoge belasting op gas en elektriciteit er vooral voor huishoudens is. Want lang niet iedereen betaalt die belastingen op energie.’

In 2017 werd kernenergie nog niet gezien als een oplossing en biomassa – bomen verbranden – nog wel.


Bij het klimaatakkoord was een lange onderhandeling tussen heel veel partijen waarbij tussen 2017 en 2019 afspraken zijn gemaakt om de CO2-uitstoot fors te verminderen. Omtzigt citeert:

‘Of zoals op de site van het klimaatakkoord staat: Het Klimaatakkoord is een pakket van maatregelen en afspraken tussen bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden om gezamenlijk de uitstoot van broeikasgassen in Nederland in 2030 ongeveer te halveren (vergeleken met 1990). Het gaat hier dus om een proces over een hoogst politieke keuze zonder de volksvertegenwoordiging, die juist aangesteld is om politieke keuzes te maken. De uitkomst van zo’n proces hangt heel erg af van wie uitgenodigd worden. In 2017 werd kernenergie nog niet gezien als een oplossing en biomassa – bomen verbranden – nog wel. En ook peperdure CO2-opslag, CCS, wordt nog als oplossing gezien door de bedrijven die dat kunnen realiseren.’

De relatie tussen klimaat en bestaanszekerheid wordt niet gelegd.

‘Door de juiste mensen aan tafel uit te nodigen, werd dat ook bereikt: geen kernenergie en wel CCS. Tientallen bedrijven zaten aan tafel, inclusief Shell, NAM en vele grote elektriciteitsbedrijven. Een fors aantal natuur-en milieuorganisaties zat ook aan tafel. In de lange deelnemerslijsten kan ik slechts twee organisaties ontdekken die primair opkomen voor mensen met een wat lager inkomen: de FNV en de Woonbond.’

Mijnwerker Hub Cobben kwam op voor de zwakken, Omtzigt in zijn voetspoor:

‘Het klimaatakkoord gaat ook over subsidies en belastingen. In zijn algemeenheid gaat het zo bij onderhandelingen dat de deelnemers vaker in aanmerking komen voor subsidies en dat de mensen die niet aan tafel zitten, vaker de belastingen moeten betalen. Een rapport van TNO dat bevestigt dat vooral de belangen van grote bedrijven gediend werden met het klimaatakkoord en niet die van kleinere bedrijven en burgers, bleef een jaar lang, tot vorige week, geheim. Maar dat was al duidelijk: er zaten geen huurders uit Heerlen aan tafel. Er zaten geen mensen aan tafel die energiearmoede aan den lijve ervaren. Natuurlijk zaten er geen mensen zonder woning aan tafel. Er zaten ook geen Groningers aan tafel met scheuren in de muur. En natuurlijk waren er geen mensen die aangewezen zijn op de voedselbank. De relatie tussen klimaat en bestaanszekerheid wordt niet gelegd. Sterker nog in het politieke debat is klimaat in zijn geheel losgekoppeld van bestaanszekerheid, ten minste in Den Haag. En precies het feit dat die twee zaken in de hoofden van beleidsmakers bijna niets met elkaar te maken hebben, ondermijnt zowel de bestaanszekerheid als het klimaatbeleid.’

Green Deals zijn vervolgens als totaalpakket voorgelegd aan de Tweede Kamer. Er vond nauwelijks een integrale afweging plaats.


Omtzigt over de subsidie-misstanden bij Tesla:

‘Door een jarenlange lobby en het feit dat veel clubs aan tafel zaten werden Tesla’s enorm gesubsidieerd. Na een aantal vernietigende rapporten van de Algemene Rekenkamer werd de subsidie voor elektrisch rijden wel wat verlaagd, maar nog steeds bleven er forse belastingkortingen en subsidies voor bestaan. Op het hoogtepunt bedroeg de belastingkorting op een Tesla model met een leasecontract van 5 jaar maar liefst 73.120 euro. Dat was totaal absurd en dat geld had zoveel meer klimaatwinst opgeleverd als het gebruikt was voor de isolatie van huurwoningen. Maar dat gebeurde dus niet. Bij de Green Deals gebeurde hetzelfde: de lobby kon onderhandelen met de regering, ook over belastingen. Het gebruik van walstroom betekende dus niet alleen miljoenen subsidies voor walstroominstallaties maar ook forse belastingkortingen op de energiebelastingen zoals we zagen. Die pakketten en Green Deals zijn vervolgens als totaalpakket voorgelegd aan de Tweede Kamer. Er vond nauwelijks een integrale afweging plaats over de uitgaven, de subsidies en de belastingen: het waren uitonderhandelde pakketten waarin de volksvertegenwoordiging moeilijk nog zaken kon veranderen.’

Omtzigt over begrotingstrucs:

‘Het klimaatbeleid is enorm duur en vaak inefficiënt. Dat is ondertussen wel duidelijk. Maar ook hier wordt een trucje uitgehaald, waardoor dat aan het oog onttrokken wordt. De nationale kosten van het klimaatakkoord bedragen volgens het PBL tussen de 1,6 en 1,9 miljard euro per jaar. Er is ook nog een energieakkoord dat een miljard per jaar kost. Dat klimaatakkoord lijkt dan duur, maar is ongeveer 160 euro per Nederlander per jaar in het totaal.’

De politiek stuurt op modellen en grote getallen: hebben we wel genoeg CO2-uitstoot en dus gas bespaard?

‘Zelfs de Wetenschappelijke Raad voor het regeringsbeleid neemt dit over en noemt dat de totale kosten van het klimaatakkoord. Als dat de totale kosten waren, hadden we geen grote nationale discussie kan ik u verzekeren: dit zou een relatief kleine post op de begroting zijn. En dan hadden we ook geen klimaatfonds van 35 miljard euro nodig toch?In een andere spreekbeurt leg ik uit dat de definitie van nationale kosten venijnig is: de korte versie is: als je 10 miljard extra belastingen heft en 10 miljard subsidies uitdeelt zijn de nationale kosten precies nul euro. De mensen die de subsidies betalen denken daar waarschijnlijk totaal anders over: zij betalen veel meer. En als u alleen al naar energiebelastingen, accijnzen en opslagen voor duurzame energie kijkt, dan ziet u dat het om miljarden gaat. Kort gezegd: de overheid gebruikt de verkeerde definitie en doet alsof het allemaal relatief weinig kost.’

Omtzigt:

‘De politiek stuurt op modellen en grote getallen: hebben we wel genoeg CO2-uitstoot en dus gas bespaard? De politiek stuurt op dit moment niet op meer normatieve vragen zoals: kunnen mensen een huis vinden, kunnen ze dat verwarmen en kunnen ze echt rondkomen?’

***

Bron hier.