Door Bauke Geersing (voormalig directeur van de NOS).


Open brief aan Giselle van Cann (hoofdredacteur NOS Nieuws)



Geachte mevrouw Giselle van Cann,

Omdat u leiding geeft aan de primaire informatiebron van Nederland, het NOS-Journaal dat de hoogste journalistieke eisen hanteert, de informatie toegankelijk wilt maken voor alle maatschappelijke geledingen, aldus de Missie van de NOS, stel ik u graag van het volgende op de hoogte.

Op 31 mei 2021 wees de rechtbank Den Haag een vonnis tegen de Shell in een ‘klimaatzaak’ die was aangespannen door Milieudefensie. Door Milieudefensie en door mainstream media werd dat het ‘klimaatvonnis van de eeuw’ genoemd.


Nu is het verstandig om het hoofd koel te houden als er belangrijke zaken aan de orde zijn. Zeker als er sprake is van een uitspraak van een rechtbank in eerste aanleg. We kennen in ons rechtssysteem hoger beroep en cassatieberoep, die waarborgen dat sprake is van  uiteindelijk een evenwichtige uitspraak van de rechterlijke macht.

Het is niet geheel onbegrijpelijk dat een actiegroep als Milieudefensie alles uit de kast haalt om de eigen actiedoelen voor het voetlicht te brengen. Dat geldt eveneens voor gelijkgezinde organisaties zoals Urgenda. Zo las ik dat de directeur van Urgenda, Marjan Minnesma, 4  graden Celsius verhoging van de gemiddelde temperatuur op aarde als het te verwachten scenario voor de komende jaren neerzet.

Zij die goed zijn ingevoerd, zich op de feiten en metingen baseren, weten dat deze indicatieve voorspelling behoort bij het doemscenario uit het IPCC-rapport. En dan is het nog slechts een voorspelling van een model.

Maar als deze actiegroep zich afficheert als ‘de meest invloedrijke klimaatorganisatie van dit moment’ (zie www.milieudefensie.nl ), is dat kennelijk de legitimatie voor dit soort boude uitspraken.

Dezelfde overdrijving ligt ten grondslag aan de uitroep: ‘Klimaatvonnis van de eeuw!’

Ik heb het voordeel van een gedegen juridische opleiding en het tien jaar als wetenschapper werken aan de faculteit der rechtsgeleerdheid van de RUG. Dan komen er veel vonnissen en arresten, ook van de Hoge Raad, voorbij.

Dergelijke rechterlijke uitspraken worden dan tegen het wetenschappelijke licht gehouden, er worden noten bij de uitspraken van de Hoge Raad geschreven.

Met die opleiding en kennis is zo’n uitspraak ‘Klimaatvonnis van de eeuw!’ een fenomeen dat niet onbekend is voor het gedrag van actiegroepen die zich bekennen tot een eenzijdige doelstelling.

Milieudefensie verleidde mij er wel mee dat vonnis dan maar eens te gaan bestuderen. Na zorgvuldige bestudering en afweging kwam ik tot de conclusie dat sprake ia van een vonnis dat het volgende laat zien: een samenstel van onevenwichtige feiten, een meervoudige onjuiste toepassing van het geldende recht. Niet alleen het Nederlandse recht maar ook het Verdrag voor de rechten van de mens is onjuist toegepast.

Nog ernstiger is echter dat de rechtbank op de stoel van de wetgever en de uitvoerende macht is gaan zitten en klimaatbeleid voorschrijft voor een onderneming als Shell.

Er wordt vastgesteld dat Shell voldoet aan hetgeen de wetgever heeft voorgeschreven, hoe dan toch sprake kan zijn van onrechtmatig gedrag, roept vragen op. Het antwoord is dat de rechtbank Den Haag op de stoel van de wetgever/het bestuur is gaan zitten en Shell klimaatbeleid voorschrijft.  Dergelijk gedrag is een inbreuk op de machtenscheiding waarop de Nederlandse democratische rechtsorde is gebaseerd.

Het is dan ook verheugend dat Shell hoger beroep heeft aangetekend tegen dit vonnis. Milieudefensie betreurt dat hoger beroep en roept op de eigen website dat zij EUR 650.000,– nodig heeft om de kosten voor dat hoger beroep te kunnen betalen.

Milieudefensie vermeldt niet dat zij ultimo 2021 beschikte over een continuïteitsreserve van ruim EUR 2,5  miljoen. Voor de klimaatzaak was toen reeds EUR 156.506,– gereserveerd. Dat plaatst de roep van Milieudefensie EUR 650.000,– nodig te hebben in een bredere context.

Hieronder breng ik u graag op de hoogte van belangrijke informatie van Clintel, een organisatie die vanuit feiten en wetenschappelijke inzichten de Nederlanders op de hoogte brengt van de ontwikkelingen van ons klimaat.

Clintel heeft het ‘Shell-vonnis’ grondig bestudeerd en formuleert 20 argumenten tegen dat zogenoemde ‘Klimaatvonnis van de eeuw’.

Kort samengevat zijn dat de volgende:

  1. De rechtbank heeft in de algemeen belang-actie de betrokken belangen onjuist en onvoldoende geïdentificeerd;
  2. De machtenscheiding is door de rechtbank niet gerespecteerd;
  3. De rechten n belangen van de Nederlandse burger zijn door de rechtbank onvoldoende onderkend en in de afweging betrokken, waardoor de grond- en de mensenrechten van burgers zijn geschonden;
  4. Het vonnis is ineffectief en kan niet leiden tot het gewenste resultaat;
  5. Het vonnis is net gebaseerd op enig adequate risk-assessment en kostenanalyse;
  6. De rechtbank behandelt de klimaatwetenschap op een wijze die niet overeenstemt met het burgerlijk procesrecht dat van toepassing is in een algemeen belang-actie;
  7. De rechtbank baseert zich op het begrip ‘gevaarlijke klimaatverandering’ dat geen steun vindt in de wetenschap of in de IPCC-rapporten;
  8. Bij het vaststellen van d feiten door de rechtbank zijn ongemerkt subjectieve- en waardeoordelen binnengeslopen, waardoor het onderscheid tussen feiten en normen niet of niet zuiver gemaakt kan worden en de rechtbank zo een wankele basis voor oordeelsvorming hanteert;
  9. De rechtbank interpreteert het internationale klimaatrecht verkeerd;
  10. De doelen van Parijs zijn collectief en kunnen niet in individuele doelen voor private partijen vertaald worden;
  11. De rechtbank legt de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UMGP) verkeerd uit en vult daarmee de ongeschreven zorgvuldigheidsnorm verkeerd in;
  12. De rechtbank beschouwt ten onrechte het temperatuurdoel van het Parijs-klimaatakkoord als een absolute bindende doelstelling die boven alle andere doelen en noden gaat;
  13. De rechtbank heeft de kosten en baten van het 1,5 graden Celsius doel niet onderzocht, waardoor het op onjuiste gronden heeft geconcludeerd dat het 1,5 graden Celsius doel wenselijk is;
  14. De rechtbank heeft te weinig aandacht gehad voor het energiebeleid, waardoor het vonnis andere belangen verkwanselt;
  15. De rechten en belangen van de buitenlandse burgers zijn door de rechtbank niet in de afweging  betrokken;
  16. De rechtbank heeft ten onrechte de theorie van deelverantwoordelijkheid gehanteerd;
  17. De rechtbank heeft de is van oorzakelijk verband verkeerd toegepast in deze zaak;
  18. Het vonnis strijdt met EU-recht;
  19. De rechtbank heeft het internationaal privaatrecht verkeerd toegepast;
  20. De rechtbank heeft een bijzondere theorie van gevaarzetting ontwikkeld en toegepast die geen steun in het Nederlands recht vindt en tot tal van onaanvaardbare consequenties leidt.

Het is duidelijk dat hier sprake is van een fundamenteel vraagstuk.


Op 15 maart a.s. zal een zitting plaats vinden waarin de advocaat van Clintel een half uur krijgt om de voeging en tussenkomst  in het hoger beroep te bepleiten.

De actiegroep Milieudefensie zou deze tussenkomst/voeging moeten toejuichen, gezien de eigen doelstelling. Zij propageren immers een klimaatbeleid dat is gebaseerd op feiten en wetenschappelijke inzichten.

De behandelingen van de argumenten van Clintel steunt een dergelijke aanpak. Als Milieudefensie deze actie van Clintel echter niet steunt, hetgeen het geval is, demonstreert zij waar Milieudefensie werkelijk staat. Zij wil kennelijk de voorhoede zijn van de klimaatalarmisten in ons land. Die alarmisten hebben geen boodschap aan feiten en wetenschappelijke inzichten, die willen met alle mogelijke middelen een klimaatreligie uitdragen.

Het NOS-Journaal besteedt structureel veel aandacht aan het klimaatvraagstuk, geheel passend in haar taakopdracht. Gezien de onderwerpen die erover op het Journaal terecht komen, mag ik toch aannemen dat ook dit belangrijke onderwerp door het NOS-Journaal naar alle maatschappelijke geledingen wordt uitgezonden.

Amsterdamse studenten die banden willen verbreken met de fossiele brandstofindustrie, anarchistische actiegroepen (bijvoorbeeld Extinction Rebellion) die oproepen tot wetsovertreding, een mevrouw van kleur die tevergeefs pleit voor een slavernijmonument in Vlissingen en haar hand over het hart strijkt en het monument van Michiel Adriaanszoon de Ruyter met enige reserve tolereert, zou ze weten dat wij onze onafhankelijkheid aan hem hebben te danken?, dat krijgt allemaal een podium op het NOS-Journaal.

Is het niet de taak van het NOS-Journaal, die de primaire informatiebron over ontwikkelingen in de wereld wil zijn, een brede, betrouwbare nieuwsvoorziening wil brengen waardoor de Nederlanders hun gedrag beter kunnen bepalen, hieraan zelfs uitgebreid aandacht te besteden? Uiteraard de organisatie Clintel tenminste zoveel ruimte te geven op het NOS-Journaal, als Extiction Rebellion al heeft gekregen?


De publieke omroep wordt niet beperkt door het rekening moeten houden met een commerciële doelstelling, zoals bijvoorbeeld de Volkskrant en Trouw. Voor hem staan feiten en waarheid voorop.

Ik zal met belangstelling volgen hoe het NOS-Journaal de komende weken dit maatschappelijk vraagstuk behandelt en ook Clintel een podium biedt.

Ik wens u daarbij wijsheid en sterkte.

Met vriendelijke groet,

Mr. Bauke Geersing, voormalig directeur NOS.

***