Partijen die tegen ‘democratie’ zijn, moeten kunnen worden verboden, vindt de minister van Binnenlandse Zaken. Een gevaarlijk voorstel.
8-2-2023
Democratieën zijn wereldwijd in gevaar. Het aantal landen met een democratische bestuursvorm neemt af. In het ene land wordt die rücksichtslos vervangen – zie Hongkong –, elders kruipt een autocratisch gezwel langzaam in het hart van de democratie: neem Hongarije. Het Britse weekblad The Economist zag in 2021 het democratiegehalte tot een dieptepunt dalen. Slechts 6,4 procent van de wereldbevolking leeft in een volledige democratie. Meer dan eenderde in een autocratie.
Ook buiten de koele cijfers te zien
De democratische neergang is ook buiten die koele cijfers te zien. De datum 6 januari 2021 is een begrip geworden in de Verenigde Staten. Jan 6 is synoniem voor de aanval op de Amerikaanse democratie. Opgejut door een boze president die zijn verlies niet kon erkennen, werd die dag het Capitool bestormd. Duizenden aanhangers van Donald Trump ontheiligden het fameuze bouwwerk, waar de Senaat en het Huis van Afgevaardigden vergaderen.
Het idee om de democratie omver te werpen kreeg navolging. In Duitsland planden rechts-extremisten een couppoging. Politie en justitie verijdelden die operatie voordat die goed en wel van start ging. Duizenden Brazilianen kopieerden het voorbeeld van de Verenigde Staten. Aanhangers van inmiddels oud-president Jair Bolsonaro bestormden in de hoofdstad Brasilia de gebouwen van het parlement en het Hooggerechtshof.
Ook die bestorming liep op niets uit. Politie en het leger veegden gebouwen schoon, ingeslagen ruiten werden vervangen. Wat wel blijft bestaan, is de onrust en zorg over de democratie.
Nederland kan niet buiten beschouwing blijven. In 2019 sneuvelde een deur van het Groningse Provinciehuis. Een boze boer op een trekker ramde de deur uit woede over de stikstofmaatregelen. Op het Haagse Binnenhof ging het in 2002 maar net goed. Na de brute moord op Pim Fortuyn liep het Binnenhof vol met rouwende en woedende mensen. PvdA-kopstukken werden maar net op tijd geëvacueerd.
In hoeverre is de democratie te beschermen?
Democratie is een kwetsbaar goed. Maar in hoeverre is ze te beschermen? Volgens geleerden moet de democratische rechtsstaat weerbaarder worden. Om dat te bereiken, kwam er een staatscommissie parlementair stelsel. In een uitgebreid advies in 2018 stelden zij onder meer een partijverbod voor.
Een grote stap. De Nederlandse democratie functioneert goed, zo oordelen veel internationale waarnemers. De afgelopen jaren was er lichte paniek over het lage vertrouwen in de politiek, in het bijzonder in de regering. Toch keren kiezers zich niet af van de democratische rechtsstaat. Ze zijn ontevreden over politici, niet over het systeem. Serieuze geluiden om de democratie omver te werpen, zijn er niet in Nederland.
Toch beargumenteerde de staatscommissie dat meer bescherming nodig is. Zoals een nieuwe wet om politieke partijen te verbieden. De huidige voldoet niet meer. Met de huidige wetgeving kan een rechter een politieke partij verbieden als haar handelingen of doel in strijd zijn met de openbare orde. Een algemene bepaling. Volgens de staatscommissie moet een partijverbod specifiek worden toegesneden op politieke partijen.
Het is kenmerkend voor de opmars van de politieke partij in de Nederlandse democratie. De functie van een politieke partij staat niet eens beschreven in de Grondwet, toch wist de politieke partij diep de democratie binnen te dringen. Als politieke partijen nu een bijzondere behandeling krijgen, wordt die positie versterkt.
Lees ook het interview met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties: Hanke Bruins Slot: ‘Als militair leerde ik dat oplossingen vaak in het veld liggen’
Ook verantwoordelijk minister Hanke Bruins Slot (CDA, Binnenlandse Zaken) trapt in die val. ‘De partijen die met onze stem ook ons vertrouwen krijgen, mogen tegelijkertijd nooit onze democratie in gevaar brengen,’ zegt Bruins Slot over het partijverbod dat zij wil invoeren. Veelzeggend is dat zelfs de minister voorbijgaat aan het feit dat niet op partijen wordt gestemd. De burger stemt op een persoon voor de volksvertegenwoordiging, niet op een partij.
Wie gaat over het verbieden en ontbinden van een politieke partij?
De Staatscommissie ziet het partijverbod als uiterste maatregel in een reeks, waarover de hoogste rechter zou moeten beslissen. Bruins Slot heeft dat overgenomen in haar voorstel voor een Wet op de politieke partijen dat zij eind 2022 presenteerde.
Bruins Slot stelt voor dat de Hoge Raad beslist over het verbieden en ontbinden van een politieke partij. Wanneer is daarvoor grond? Volgens het voorstel moet de partij ‘door haar doelstelling of werkzaamheden een daadwerkelijke en ernstige bedreiging [vormen] voor een of meer grondbeginselen van de democratische rechtsstaat’.
Lees de bijdrage op EW Podium van staatsrechtgeleerde Jasper Doomen: Nieuwe Wet politieke partijen roept veel vragen op
Die grondbeginselen zijn een bijeengeraapt zooitje. Zo ontbreekt de vrije pers. Ze omvatten ‘in elk geval’ wel de volgende vijf principes: de periodieke, vrije en geheime verkiezingen, democratische besluitvorming, grondrechten, scheiding van machten en, ten slotte, de onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak.
Niet elke partij in de Tweede Kamer is op dit moment voorstander van deze principes. PVV-leider Geert Wilders sprak over een ‘nepparlement’ en een ‘nep-rechtbank’. Forum voor Democratie-Kamerlid Gideon van Meijeren noemde Nederland ‘feitelijk’ geen rechtsstaat meer. Van Meijeren vindt dat Nederland ‘ten onrechte constant wordt aangeduid als democratische rechtsstaat’.
Extreme uitspraken kunnen worden bestreden in het parlement
Moeten partijen om zulke taal worden verboden? De minister biedt daarvoor met haar wetsvoorstel de kans. Het toont aan hoe gevaarlijk het voorstel is. De uitspraken van Wilders en Van Meijeren zijn extreem, maar kunnen worden bestreden in het parlement zelf.
Politici die zo ver gaan, vormen ook een ontluchtingsklep voor het democratische systeem. De burger die hun opvattingen deelt, kan zijn ongenoegen uiten door op de politicus te stemmen die zijn mening ventileert. Wie weet verlaagt dat juist de kans dat de burger naar het ultieme middel grijpt: de bestorming van een parlement. Zo wordt het probleem een oplossing. Zie het inkapselen van LPF, PVV en zelfs FVD na succesvolle verkiezingsuitslagen. De Nederlandse democratie is inherent weerbaar.
Het voorstel van Bruins Slot schaadt de democratie. Het legt weer meer macht in handen van de rechter. Het is juist het parlement dat zichzelf weerbaar moet maken. Door elkaars opvattingen tot in het uiterste te bestrijden, hoever die ook gaan.
0 reacties :
Een reactie posten