Evaluatie moet alle effecten van maatregelen blootleggen
Kabinet doet weinig met kritiek Onderzoeksraad op coronabeleid
Schandalig en dom dat kabinet coronamaatregelen niet evalueert. Maar de kritiek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid gaat nog veel verder, schrijft Bram Hahn.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid bracht deze week deel twee uit van het onderzoek naar de aanpak van de coronacrisis in de periode september 2020 tot en met juli 2021. Ter herinnering, daarin viel de tweede golf, toen de vaccinatiecampagne nog moest beginnen en in de wintermaanden dagelijks 50 tot 100 officieel geregistreerde coronadoden werden geteld.
Meest in het oog springend was de conclusie van de raad dat het kabinet twee jaar later nog altijd niet weet wat het effect van afzonderlijke coronamaatregelen is geweest en dat het kabinet ook geen aanstalten maakt om dat te laten onderzoeken. Het gaat daarbij specifiek om de mondkapjesplicht, avondklok en schoolsluiting.
Evaluatie moet alle effecten van maatregelen blootleggen
Lees dit ingezonden opiniestuk van JA21-Kamerlid Nicki Pouw-Verweij: Coronapaspoort zelf was de desinformatie
Het is alleszins te begrijpen dat het kabinet destijds besluiten nam op basis van de kennis van eerdere infectieziekten en logisch redeneren. Als het water over de dijk dreigt te stromen, heb je geen tijd om nog uit te zoeken of je beter zandzakken kunt neerleggen of mensen moet gaan evacueren. Je doet wat op dat moment het meest voor de hand ligt, op basis van ervaring, eerder opgedane kennis en gezond verstand.
Maar de OVV heeft natuurlijk volkomen gelijk als zij stelt dat het kabinet achteraf moet evalueren hoe dat heeft uitgepakt. De maatregelen waren soms zeer ingrijpend: schoolsluiting en avondklok waren ingrepen die de vrijheid van burgers ernstig beperkten. En voor veel kinderen had het onderwijs via een scherm en het gebrek aan sociale contacten nadelige gevolgen.
Kabinet verschool zich achter wetenschap
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
De mondkapjes, die in veel andere landen op lang niet zoveel weerstand stuitten, ontlokten in Nederland veel felle, negatieve reacties. Volgens de raad kwam dat onder meer doordat OMT en kabinet daar zeer tegenstrijdig over communiceerden en er uiteindelijk een besluit over namen dat niet echt werd ondersteund door de wetenschappelijke data die het OMT daarvoor gebruikte.
Kortom, alle reden om grondig te onderzoeken wat het effect is geweest van die afzonderlijke maatregelen. Ten eerste om ervan te leren voor een volgende keer. Ten tweede omdat de politiek verantwoording moet afleggen over beleid met zulke verstrekkende gevolgen.
Eerder wilde Kuipers wél evalueren
Vooralsnog reageert die politiek afhoudend. De huidige minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers (D66) noemde het heel lastig om het effect van maatregelen afzonderlijk te evalueren, omdat er veel factoren tegelijkertijd speelden die allemaal van invloed zijn geweest. Maar dat mag geen argument zijn, want dan zou je nooit meer het effect van welk overheidsingrijpen ook kunnen onderzoeken.
Bovendien was het uitgerekend Kuipers die als hoofd van het Landelijk Netwerk Acute Zorg in april 2021 al concludeerde dat de avondklok ‘geen enkel effect’ had gehad. Hij kreeg veel kritiek op die nogal onwetenschappelijke uitspraak, maar bleef erachter staan.
Aan de horizon dreigt de parlementaire enquête
Wat mogelijk meespeelt bij de aarzeling van het kabinet om de coronamaatregelen te evalueren, is de aanstaande parlementaire enquête naar de coronacrisis. De tijdelijke commissie corona, tot voor kort onder voorzitterschap van Pvda’er Khadija Arib, gaat het kabinetsbeleid naar verwachting volgend jaar onder de loep nemen. Als het kabinet zijn beleid nu zelf laat evalueren, levert het daarmee mogelijk bergen materiaal die tijdens de verhoren als een boemerang kunnen terugkeren.
Lees de column van Zihni Özdil: Bent u klaar voor nog een lockdown deze winter?
In de berichtgeving over het rapport krijgt het kabinet er flink van langs over het uitblijven van die evaluatie. Maar de raad heeft ook op andere terreinen aanmerkingen. Het hamert er (net als in het eerste rapport) op dat het kabinet de rollen van betrokken organen als het OMT en de Gezondheidsraad veel duidelijker moet afbakenen. Daarnaast moet het kabinet ervoor waken de adviezen van die organen ook als advies te gebruiken en zich niet te verschuilen achter de wetenschap bij moeilijke beslissingen.
Ook op de aanpak van de vaccinatiestrategie is de nodige kritiek. Het kabinet focuste veel te veel op het verwachte vaccin van AstraZeneca en had daardoor te laat oog voor andere mogelijkheden. Dat was een van de oorzaken van de trage start van de Nederlandse vaccinatiecampagne.
Onderzoeksraad is sceptisch over lerend vermogen overheid
Die Gezondheidsraad krijgt trouwens zelf ook een terechte tik. De Onderzoeksraad zegt eufemistisch dat de Gezondheidsraad ervoor moet zorgen dat het een werkwijze heeft die ‘aansluit op de vereiste snelheid en flexibiliteit die bij advisering in een toekomstige pandemie nodig is’. Oftewel: er is kostbare tijd verspild door traag optreden.
Of het kabinet iets gaat doen met alle aanbevelingen, is twijfelachtig. In een interview met de Volkskrant in juni van dit jaar zei toenmalig voorzitter van de OVV Jeroen Dijsselbloem (sinds september burgemeester van Eindhoven) al dat het kabinet niet lijkt te hebben geleerd van het verleden. Adviezen worden welwillend ontvangen, en vervolgens genegeerd.
0 reacties :
Een reactie posten