De energiecharlatans laten ons deze winter in de kou zitten.

Wat doen ‘zon en wind’ eigenlijk voor ons als het koud wordt?

 Een bijdrage van Gerard d’Olivat. 19-10-2022

Stroomuitval in de winter. Om de paar jaar is het wel een keer raak in mijn hoog gelegen dorp in de Cevennes dat de stroom uitvalt. Bij een heftige sneeuw of ijsregen bereken de bovengrondse leidingen en meestal op moeilijk bereikbare plekken. Dan duurt de reparatie van het net toch langer dan je ‘romantische’ beleving van kaarslicht en een olielamp het uithoudt.

Binnen een dag is dan de helft van mijn dorpsgenoten vertrokken om de koude te ontvluchten bij familie en vrienden. Niets doet het dan meer, geen pelletkachel, geen warmtepomp, geen combiketel …. helemaal niets meer. Alles ! draait op elektriciteit. Valt de stroom weg…. dan wordt het snel, heel erg koud kan ik u verzekeren. Dan weet je het zeker, alleen een betrouwbare opslag van voldoende fossiele energie voor je eigen huis kan je ‘redden’.

Ik ben opgegroeid in Bloemendaal. Een naoorlogs middenstanders dorp met een opkomende middenklasse, die vooral bestond uit een groot contingent ambtenaren die bij de PEN werkte.

Een deftig onder architectuur gebouwde administratiekantoren van de Provinciale energie nutsbedrijf die de provincie van energie voorzag. Elektriciteit kwam van de kolen uit de staatsmijnen, die in de kolencentrales garant stonden voor een constante stroomtoevoer, samen met wat restwarmte van de koninklijke Hoogovens en het stadsgas, ook al een bijproduct van steenkool, dat werd gebufferd in grote gashouders die makkelijk in de ‘avondpiek’ konden voorzien.

Daarnaast was iedereen verantwoordelijk voor zijn eigen hout, koken of stookolie voorraden om het in huis warm te houden. Een energie/warmte balans, niet goedkoop trouwens, maar wel stabiel en betrouwbaar. Die stabiliteit zeker voor elektriciteit kwam tot stand via verticale langlopende contracten tussen producenten en distributeurs, met de overheden en provincies als consumenten waakhond.

De geweldige voordelen die fossiele brandstoffen hebben bij de opslag van warmte-energie zijn totaal onderbelicht in een tijd waarin de u uw warmte lijkt te worden aangestuurd door uw thermostaat. Warmte is onmisbaar en van levensbelang in de winter. Aardgas, kolen, kernenergie en brandhout zijn allemaal goed op te slaan en op afroep beschikbaar als je het nodig hebt om warm te blijven.

Maar ja u bent de afgelopen decennia volledig op het verkeerde been gezet. De energie transitie zou twee vliegen in een klap slaan. Zon en wind werden en worden nog steeds gepromoot als redder van de planeet en u heeft het misschien wel geloofd. Maar ja toen werd het winter…. En dan wil iedereen warmte. Nou kom er maar eens om met zon en wind.

Zonne-energie is de slechts presterende leerling van de energieklas als u het warm wilt hebben, daar heeft u helemaal niets! Aan, kort daarop gevolgd door wind en ‘witte steenkool’. Allemaal zgn ‘duurzame’ renewables die het allemaal op hun eigen manier laten afweten in de winter.

En daarover zouden we ons grote zorgen moeten maken omdat brandstoftekorten in de winter in veel opzichten gevaarlijk zijn en als een dief in de koude nacht u huis binnen sluipen. Ze kunnen ertoe leiden dat mensen ‘in het donker bevriezen’.

Landen als Frankrijk en Noorwegen exporteren veel elektriciteit o.a. uit waterkrachtcentrales. Witte steenkool, dat klinkt onschuldig, maar in tegenstelling tot ‘zwarte’ steenkool erg variabel.

Net iets minder waardeloos dan wind en zon, maar toch. De variabiliteit van jaar tot jaar en van seizoen tot seizoen van ‘witte steenkool’ is groot. De piekproductie ligt in de lente, wanneer sneeuw en ijs smelten. In de de winter, wanneer het ijspak bevroren is valt de productie terug en is dus meestal niet nuttig voor het verhogen van de energievoorziening in de winter . Door het gebrek aan neerslag dit jaar is de productie in Frankrijk terug gelopen met 26% en Noorwegen heeft onlangs ook gemeld dat het de komende maanden mogelijk de export van waterkracht moet beperken omdat de waterreservoirs te laag zijn. De Noorse elektriciteitsexport die onder andere wordt gebruikt om de Europese wind- en zonne-elektriciteit in balans te brengen.

Windenergie is niet veel beter dan waterkracht en zonne-energie, in termen van variabiliteit en slechte leveringstiming. Zo kende Europa in het derde kwartaal van 2021 grote problemen. De grootste windproducenten van Europa (Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk) produceerden in deze periode slechts 14% van hun nominale capaciteit, vergeleken met een gemiddelde van 20% tot 26% in voorgaande jaren. Tekorten van maanden die niemand kan voorzien. Nou ja dan weet u het wel met die ‘wereld reddende en duurzame’ energieproducenten. Allemaal charlatans! Vooral de energiemodellen die u in uw ‘onschuld’ altijd maar weer voorgeschoteld krijgt zetten u telkens weer op het verkeerde been.

Energiemodellen over de prestaties van ‘zon en wind’ houden geen rekening met de manier waarop windturbines en zonnepanelen in het ‘echte leven’ presteren. Er kan niet van ze worden verwacht dat ze nuttig is om in de winter in onze behoefte aan warmte-energie te voorzien.

Vooral zonne-energie doet niets voor deze problemen. Vanwege het intermitterende probleem van “zomer naar winter”, zijn wind en zonne-energie op geen enkele manier een vervangingen voor elektriciteit die wordt geproduceerd voor ‘warmte’ door fossiele brandstoffen of kernenergie.

Het probleem is dan ook direct inzichtelijk, dat als u het warm wilt houden er naast de zogenaamde ‘duurzame energiesystemen’ het grootste deel van het huidige gas-, kolen- en kernenergie systeem domweg moet blijven bestaan. Hoe is het toch gekomen dat deze energiecharlatans inmiddels de plek hebben gekregen in het energiesysteem die ze nu hebben. Dat heeft eigenlijk twee oorzaken.

De doorgeslagen liberalisering van de energiesector, die mede geleid heeft tot de splitsing van productie en netwerkbeheer enerzijds en in de tweede plaats de absurdistische subsidiëring en bevoordeling van zon en wind op het net. Het heeft geleid tot een totaal opaak energiebeleid, met chaotische prijsfluctuaties en consumentenbedrog.

In de begindagen van de elektriciteitsproductie met mijn PEN-ambtenaren en de Staatsmijnen werd over het algemeen gebruik gemaakt van utility pricing. Met deze aanpak werd verticale integratie van de elektriciteitsvoorziening geregeld. Een nutsbedrijf sloot langetermijncontracten met een aantal leveranciers en de prijzen voor klanten vaststellen op basis van de verwachte langetermijnkosten van elektriciteitsproductie en -distributie. Dat kon ervoor zorgen dat het netwerk goed onderhouden werd en kan indien nodig ook een nieuwe energiegeneratie toevoegen.

Aan het eind van de jaren zeventig stegen de prijzen van allerlei soorten energie. Niet lang daarna, in een poging om te voorkomen dat hoge elektriciteitsprijzen inflatie zouden veroorzaakten, begon een verschuiving in prijsafspraken. Meer concurrentie werd aangemoedigd, met de nieuwe aanpak, gebaseerd op concurrerende prijzen. Verticaal geïntegreerde groepen producenten en netbeheerders werden opgesplitst. Het leidde allemaal tot een totaal chaotische groothandelsprijzenmarkt.

De groothandelsprijzen voor elektriciteit begonnen te variëren met het tijdstip van de dag, op basis van welke leveranciers bereid waren hun productie voor die bepaalde periode tegen de laagste prijs te verkopen. Deze doorgeslagen liberalisering leidde ertoe dat producenten gedwongen werden om het onderhoud van hun elektriciteitsleidingen te verwaarlozen en te stoppen met bijvoorbeeld toevoegen van meer opslagcapaciteit. In feite werd elke vorm van overheadkosten in alle energiesectoren van gas tot kernenergie ontmoedigd.

Als klap op de vuurpijl kregen wind en zonne-energie zelfs het absurdistische voorrecht ‘eerst te gaan’. Een krankzinnige regel waarbij de slechtste leerlingen van de klas de goed presterende wegdrukken. Er ontstaat dan een soort totaal onvoorspelbaar ‘meteo-gestuurd’ energiebeleid met desastreuze gevolgen voor stabiele aanbieders, vooral kolen, gas en kernenergie.

Zonnige, winderige dagen torpederen op die manier het hele toch al chaotische energiebeleid waarbij er er regelmatig negatieve tarieven ontstaan ​​voor andere stabiele aanbieders. En terwijl we staan te juichen over de ‘ fantastische’ prestaties van zon en wind op dat soort dagen, zagen we de energietak die we in de winter nodig hebben, even juichend af.

Deze aanpak is vooral schadelijk gebleken voor kernenergie, waar vooral Frankrijk nu de zure vruchten van plukt. Kerncentrales ondervonden dat de algemene prijsstructuur veel te laag was om de relatief hoge overhead en vervanging te garanderen. Nieuwe investeringen in kernenergie werden ontmoedigd, evenals goed onderhoud.

Een ander probleem is dat concurrerende prijzen de bouw van adequate opslagfaciliteiten voor gas ontmoedigden. Ook ontmoedigde het de aankoop van aardgas op basis van langetermijncontracten. De gedachte was: “Waarom zou u niet wachten tot het (aard)gas nodig is, in plaats van opslag te bouwen, en het dan tegen marktconforme tarieven in te kopen?”

Helaas vereist de productie van aardgas langetermijninvesteringen. Bedrijven die aardgas produceren, exploiteren putten die het hele jaar door ongeveer gelijke hoeveelheden produceren. Hetzelfde patroon van hoog aardgasverbruik in de winter komt bijna gelijktijdig voor heel het noordelijk halfrond . Wil het systeem gaat werken, moeten klanten het hele jaar door aardgas kopen en voor de winter opslaan. De aardgasproductie in Europa is inmiddels gedaald, evenals de steenkoolproductie, waardoor er meer invoer van vervangende brandstof nodig is. Nu Rusland als leverancier weg is gevallen moet vloeibaar gas dit energiegat vullen.

Met een concurrerende rating en LNG-schepen die aardgas lijken te verkopen op een “naar behoefte”-basis, is er een tendens in Europa om de noodzaak van langetermijncontracten en extra opslag in verband met de stijgende aardgasimport over het hoofd gezien. ‘Deze winter komen we nog wel door’, hoor je energieministers stellen … Maar dan volgend jaar schijnt de ‘klap’ te komen. Korte termijncontracten voor de inkoop van fossiele brandstoffen voor de winter en waardeloze renewables zoals zon en wind als sluitstuk van een falend beleid.

Het lijkt op een terugkeer naar een soort ‘nuts’structuur, waarbij wanhopig geprobeerd wordt de energiemarkt tot bedaren te brengen om de consumenten energieproblemen en de kosten voor ondersteunende maatregelen enigszins in kaart te brengen.

Of het zal lukken is de grote vraag … te laat, te lang gebouwd op korte-termijncontracten en bovendien zullen de energie charlatans hardnekkig blijken te zijn.

En zon en wind zijn het nu juist die als slechtste leerlingen die als eerste ‘bevroren’ zouden moeten worden om te voorkomen dat het energiesysteem nog verder ontspoort. Het zal allemaal wel niet gebeuren, daarvoor ontbreekt ons de noodzakelijke ‘herstructurerings’-tijd. Chaos laat zich bovendien meestal slecht reorganiseren.

Inmiddels is de sociale onrust in Frankrijk snel aan het toenemen. Er is nu ruim twee weken gestaakt in bij de fossiele reuzen Total en Esso. Het hele land staat stijf van de stress door de tekorten aan de pomp en de snel oplopende prijzen.

Op het kernenergiefront bij EDF wordt bovendien inmiddels al drie weken gestaakt in een groot aantal sectoren, waardoor er grote vertragingen ontstaan bij de herstart van de o zo noodzakelijke 9 kerncentrales die dringend nodig zijn om de energieproductie van EDF op ‘winterniveau’ te brengen. Een groot probleem nu nog steeds 26 reactoren stilliggen.

We zullen zien hoe we de komende maanden doorkomen. De scenario’s bij de verwachte blackouts en wie het laatst afgesloten wordt liggen inmiddels klaar bij de Franse regering. Ik ben inmiddels wijs geworden na al die jaren met soms extreme koude invallen.

Voor mijn huis ligt omgerekend in de huidige gasprijs in Nederland voor ruim 7000 euro aan ‘warmte energie’. Ik ben een spekkoper, want ik kap het hout zelf bij vrienden die een bos beheren. Allemaal goed op te slaan en je leert voorruit denken want hout moet zeker een jaar drogen voordat het de kachel in kan.

Ik kom de winter wel door. Nou diegenen nog die hun vertrouwen op de energiecharlatans hebben gevestigd!

***