Schitteren door datacenters, ten onder aan ’borrelpraat’

Hollands Kroon - Breezand  Zijn grootste klus als wethouder was het opstarten van het regionale programma De Kop Werkt. 

6-8-2022

Maar het meest omstreden waren de datacenters langs de A7. Een prestigeproject dat soms ook een nachtmerrie werd voor Theo Meskers (60). Inmiddels is hij geen wethouder meer van Hollands Kroon, waar zijn partij de VVD ook niet meer in de coalitie zit. Tijd om terug te kijken op de komst van Microsoft en Google naar de Kop van Noord-Holland.

- Het wantrouwen was op een gegeven moment zo

  gegroeid dat mensen ons verhaal niet meer voor

  waar wilden aannemen 

- Ja, van dat beeld zou ik ook de rillingen krijgen, maar zo zit het           niet 

 - Afzichtelijke panden die de weerstand voedden. Dat heb ik zo ook     letterlijk tegen Google gezegd 

Bijna twee jaar geleden zette Arjen Lubach in het tv-programma ’Zondag met Lubach’ u weg als de wethouder die zich had vertild aan datacenters. 

„Zo werd ik niet weggezet, maar goed. Die uitzending is met terugwerkende kracht heel vervelend gebleken. Ik heb hard meegelachen, maar tegelijkertijd realiseerde ik me: als dit serieus wordt genomen, dan hebben we een probleem. Nou, dat bleek. Wat Lubach deed, in navolging van dagblad NRC, was de koppeling leggen tussen windmolens en datacenters. Aangaande de stroom die vrijwel volledig naar de datacenters zou gaan. Dat kan ik ze niet eens helemáál kwalijk nemen, want ze haakten aan op een persbericht van Vattenfall en Microsoft. Die stelden dat ze een deal hadden gemaakt rond energie met een omvang voor duizenden huishoudens. Daarmee werd de zaak totaal omgedraaid en dachten de inwoners van Wieringermeer: wat krijgen we nou! We hebben ingestemd met een windmolenpark en dan blijkt dat de energie niet naar ons gaat, maar naar de datacenters. Maar dat is niet de praktijk, hè. Er loopt geen kabel van het windpark naar het datacenter. De praktijk is dat energie die wordt opgewekt, waar en door wie maakt niet uit, en of het groen of grijs is ook niet, het gaat allemaal in hetzelfde netwerk. En wat jij uit je stopcontract krijgt, al heb je 100 procent groene energie, jij krijgt in huis een mengeling. Omdat groen en grijs door hetzelfde netwerk gaan. Alleen, als jij groene energie bestelt bij je leverancier, dan weet je dat het aandeel groen in de mix een klein beetje is gestegen. En hoe meer mensen dat doen, des te groter het aandeel groen wordt. Zo werkt dat. Het beeld dat Lubach en de NRC ervan maakten was: we bouwen een windmolenpark, dat subsidiëren we met miljarden euro’s uit de Nederlandse staatskas, laten we vervolgens exploiteren door een buitenlandse firma, Vattenfall, en die gaat het leveren aan een Amerikaanse multinational tegen een gereduceerde prijs vanwege het enorme volume. En dan heb je dus twee buitenlandse partijen die er met de winst vandoor gaan die wij hebben gefinancierd. Ja, van dat beeld zou ik ook de rillingen krijgen, maar zo zit het niet.” 

Er kwam veel weerstand tegen die datacenters en dus ook tegen u, het politieke boegbeeld ervan. 

„Ja, maar om de verkeerde redenen. De weerstand zit niet in de feiten, die zit in de emotie. Dit dossier gaat verder terug dan de gemeente Hollands Kroon. Dit dossier heeft al z’n start in 2008. Toen was er een partij die op Agriport een datacenter wilde ontwikkelen van 2 hectare groot, waarbij de warmte zou worden teruggeleverd aan de omliggende glastuinbouwbedrijven. De financiering kwam niet rond, maar het ministerie van landbouw was lyrisch over het idee. Dit is de cross-over die de landbouw sterk maakt voor de komende decennia, vonden ze. Industriële warmte produceren die op een agrarische locatie kan worden ingezet. De ontwikkelaar van Agriport vroeg aan de Wieringermeer of die in het bestemmingsplan meer ruimte kon incalculeren voor eventuele nieuwe partijen. Daar werd 40 hectare voor vrijgehouden. In 2012 meldde Microsoft zich. Dat werd door de achterban opgevat als een nieuwe poging om warmte te produceren in een datacenter en terug te leveren aan de kassen en zo een economisch plaatje te maken. Dat klonk logisch, na 2008. Alleen, wij hebben dat nooit ingezet als argument om dit te willen. Het was een bijkomende optie, maar geen aanleiding. Dat was werkgelegenheid. De regio op de kaart zetten.” 

Er moet een hoerastemming zijn geweest. Een van de grootste bedrijven ter wereld komt naar de Wieringermeer. 

„Ja, in het begin was er euforie. Misschien zijn we daar te lang in blijven hangen. Hebben we onvoldoende oog gehad voor de weerstand die op de achtergrond aan het groeien was. Het kantelpunt kwam toen duidelijk werd dat teruglevering van warmte financieel niet uit kon. En toen veranderde menigeen van mening. Wel ons hele landschap eraan opofferen, maar we zien geen milieuwinst. Dat is een opvatting. Dit ging uiteindelijk mis op de communicatie. Op een gegeven moment circuleerden aan de borreltafel de meest wilde verhalen. Die werden gevoed door publicaties in de krant. Ik noem er eentje op die ik schrijnend vind: er is een WOB-verzoek ingediend door het Noordhollands Dagblad. Dan komt er een ongelooflijke batterij aan documenten beschikbaar en de journalist haalt er één A-viertje uit waarin een ondernemer een suggestie doet aan het gemeentebestuur. Hij had een manier gevonden om al het water dat datacenters gebruiken te kunnen leveren zonder dat het inbreuk zou zijn op de drinkwatervoorziening. Hij noemde daarbij een enorm volume aan water. In de krant stond vervolgens: ’Datacenters bedreigen de drinkwatervoorziening in Hollands Kroon’. Ja, weet je, dat haal je dan niet meer in. Maar die ondernemer had het ook van horen zeggen. De werkelijkheid is dat het datacenter een luchtgekoeld datacenter is. Dat betekent dat de buitenlucht de servers op temperatuur houdt. Pas vanaf 25 graden lukt dat niet meer. Dan is er een beetje water nodig. Inmiddels is dat ook ondervangen met een groot reservoir waarin al het regenwater wordt opgevangen dat daarna het systeem in gaat. Het water dat overblijft gaat naar de kassen. In theorie is het nu een waterproducerend datacenter geworden. Dat beeld is nooit bij de samenleving gekomen. Wij konden het wel vertellen, maar de krant wilde het niet opschrijven. Jullie zaten op de lijn: Hollands Kroon verdonkeremaant de feiten, geeft een andere voorstelling van zaken en heeft geen oog voor wat er in de gemeenschap leeft.” 

Er was dus een communicatieprobleem. Vanaf welke kant? 

„Vanaf de datacenters zelf. En uiteindelijk ook wel vanuit de gemeente. Ik zat in een tweestrijd. Ik dacht: ik sta hier nou wel voor de camera uit te leggen hoe het zit, maar ik vind dat dat eigenlijk zou moeten gebeuren door de datacenters zelf. De gemeente heeft het nu goed op orde. Op de site staan de feiten helder gerangschikt.” 

Heeft u de datacenters aangesproken op hun afwezigheid in de communicatie? 

„Ja. Ja. Dat heeft erin geresulteerd dat Microsoft van houding is veranderd, veel transparanter is geworden. Er is een nieuwe directeur gekomen in Nederland die ervoor moet zorgen dat de verhoudingen worden hersteld. In mei dit jaar hebben we op Agriport een sessie gehouden voor raads- en Statenleden om al die borreltafelpraat te elimineren. Met PWN, met Vattenfall en ook met Google en Microsoft.” 

Dan is er toch héél veel misgegaan. Als u pas in mei van dit jaar met zo’n bijeenkomst komt om duidelijkheid te scheppen? 

„Het is allemaal wel eerder opgenoemd in de communicatie, maar dat was tegen dovemansoren gericht. En misschien te versnipperd. Zeker in het begin hebben we dat onderschat. Het wantrouwen was op een gegeven moment zo gegroeid dat mensen ons verhaal niet meer voor waar wilden aannemen”

Maar dat kan niet liggen aan de kranten en aan Lubach. Steek de hand in eigen boezem. 

„Ja, dat doe ik toch net ook!? We hebben dat in de communicatie aanvankelijk onderschat. Dat kan.” 

Als je als gemeente papieren verstrekt met zwartgelakte zinnen erin, dan vraag je toch om moeilijkheden? 

„Nee, soms zijn wij contractueel gehouden om dat te doen. Als wij vergunningen verlenen aan partijen, dan zitten daar soms passages in die onderhevig zijn aan geheimhouding.” 

Er is veel te doen over vertrouwen in de politiek, algemeen gesteld. 

„Dat is volgens mij nooit door ons verloochend. Niets van wat ons is nagedragen, niets, bleek uiteindelijk te kloppen.” 

De datacenters hebben weinig werkgelegenheid opgeleverd, die wel was beloofd. 

„Bij de sessies in mei heeft Microsoft gemeld dat er inmiddels 370 mensen op hun locatie werken. Bij Google zijn het er 175. Dat zijn ook mensen uit Hollands Kroon en omgeving.” 

Hoe kijkt u er zelf op terug? 

 „Ik vernam indertijd in Amerika dat we er rekening mee moesten houden dat als Microsoft naar de Wieringermeer zou komen, dat er dan meer zouden volgen. Dat bleek, want Google meldde zich een jaar later. Toen heb ik in het college gezegd: deze prognose maakt het voor ons wel noodzakelijk om ons af te vragen of we dit allemaal wel willen. Want het zijn ruimtevreters enne…” .

..ze zien er niet uit ook. Foeilelijk. 

„Helemaal mee eens. Heb ook letterlijk tegen Google gezegd: mede door jullie afzichtelijke architectuur is de weerstand in m’n omgeving gegroeid. Of er wordt geluisterd? Ik denk het wel, maar het gaat traag. Er wordt nog meer gebouwd door Google en die volgende gebouwen gaan er echt anders uitzien. Daar ben ik van overtuigd. Dit terzijde, terug naar het college. Ik heb laten uitrekenen wat de effecten zouden zijn voor de werkgelegenheid als we de ontwikkeling met de datacenters zouden doorzetten. In het zwaarste scenario zouden we uitkomen op 1500 arbeidsplaatsen voor de lange termijn. Dat aantal zit exact op schema. Dan zeg ik: als Tata Steel morgen 1500 mensen de laan uit stuurt, staan de kranten er drie weken vol van. Wij krijgen er 1500 bij. Dan hebben we voor de regio een geweldige job gedaan.” 

Maar, kort door de bocht, die datacenters hebben u uw wethouderschap gekost. Uw naam is volgens de VVD-fractie te veel verbonden aan de omstreden datacenters. Was dat het waard? 

„Ja, dat is het mij waard. Ja.” 

U heeft iedereen over u heen gekregen. De pers, de West-Friese buurgemeenten, de provincie, veel inwoners. 

„Ja, maar we hebben uiteindelijk gelijk gekregen. Want er staan nu datacenters, waar de kritiek van af is. Er is wel een ruimtelijke discussie of je dit moet willen, maar het energieverbruik is niet het vraagstuk van Hollands Kroon. Dat is een vraagstuk van transmissienetbeheerder TenneT. Ons leven is veranderd. We zijn afhankelijk geworden van digitale technieken. Die worden ondersteund door datacenters, dat is onvermijdelijk. En als we daar werkgelegenheid mee kunnen scheppen, vind ik het prima dat ze er staan bij Middenmeer.” 

Lars van der Bel en Fred Hoogendoorn

Noordhollands Dagblad