NPO Ombudsman Margot Smit diskwalificeert ten onrechte Kamerlid Simone Kerseboom (FVD)

 “De NPO is van plan omroep Ongehoord Nederland een financiële sanctie op te leggen.

Paul Cliteur 17-6-2022

De NPO zet die stap na een kritisch rapport van de ombudsman van de NPO van vorige week. De NPO wil de omroep nog wel de kans geven zijn kant van het verhaal te vertellen, en daarna moet de raad van bestuur zich er nog over buigen”, schrijft de NOS. ON krijgt jaarlijks 3,6 miljoen. De Mediawet schrijft een toegestane korting toe van 15%. Dat zou neerkomen op een half miljoen.

Ik wil nu iets langer stilstaan bij dat “kritische rapport” van de ombudsman. Margot Smit is haar naam. Zij noemt zichzelf op haar website  “onafhankelijk (onderzoeks)journalist”. Heeft de ombudsman zulke doorwrochte kritiek dat het korten van een half miljoen op het budget van deze vijf maanden oude omroep te rechtvaardigen valt?

Eerst wat context. Ik citeer het rapport:

“Sinds 5 januari 2022 maakt de omroep de wekelijkse podcast Ongehoord Nieuwscafé en de maandelijkse podcast Ongehoorde Verhalen, sinds 22 februari 2022 tweemaal per week het tv-programma Ongehoord Nieuws. Over afleveringen van de wekelijkse podcast en met name over tv-uitzendingen ontving de ombudsman tot 1 juni in totaal 146 mails van het publiek. Tien daarvan waren complimenten of kritiek op het onderzoek van de ombudsman, de overige bevatten klachten en kritiek over de uitzendingen” (p. 15).

Dus 136 klachten na vijf maanden in bedrijf te zijn geweest. Dat is niet veel, lijkt het. Helemaal niet als je bedenkt dat het publieke bestel door 17 miljoen Nederlanders wordt gedragen (lees: betaald). Die “klachten” zou je dan toch moeten afzetten tegen de hoeveelheid enthousiaste kijkers van de programma’s van ON? Of tegen de overweldigende hoeveelheid mensen die niet klagen? Dit soort afwegingen wordt in het rapport van de ombudsman echter helemaal niet gemaakt. In het ruim 40 pagina’s tellende rapport wordt regelmatig de indruk gevestigd dat het regent van de klachten over ON, maar bij nadere beschouwing valt dat erg mee. Of tegen, hoe je het maar beschouwt.

Het grootste gebrek van het rapport van de ombudsman is misschien dat het totaal niet waarmaakt wat het pretendeert te zijn: een beoordeling van de klachten van die relatief kleine hoeveelheid klagers (136) die zich niet in de programma’s van ON herkennen. Wat het wel is, is een hele lange en eerlijk gezegd in slecht Nederlands opgeschreven herhaling van journalistieke uitgangspunten. Dat je transparant moet zijn. Dat je moet doorvragen. Dat je geen “doorgeefluik” mag zijn. Tot vervelens toe wordt dat herhaald.

Voorbeelden van situaties waarin ON op dit vlak zou hebben gefaald, zijn bijna niet te vinden. Nadat het geduld van de lezer lang op de proef is gesteld, worden dan op p. 48, in Bijlage 4, twee voorbeelden gegeven die illustratief zouden zijn voor een “patroon” dat Smit ons wil doen geloven dat zou bestaan. Zij voert die twee voorbeelden op onder de tekst “Interviewaanpak, enkele voorbeelden”.

In de tekst voorafgaand aan die Bijlage 4 wordt, in de hoofdtekst, ook nog één ander voorbeeld genoemd waarvan Smit ons wil doen geloven dat daar iets niet goed zou zijn gegaan. In totaal heb ik dus maar drie voorbeelden kunnen vinden waarmee het vrijblijvend gefilosofeer van Smit handen en voeten zou moeten krijgen. Niettemin doet zij op basis van deze drie gevallen de groteske uitspraak dat een “patroon” zou bestaan in de “interviewaanpak” van ON.

Omdat dit stukje zelfs in deze vorm al langer is dat doorgaans op deze site verschijnt, ga ik nu op een voorbeeld van Smit iets nader in. Dat is haar kritiek op de uitzending van Ongehoord Nieuws van 12 april 2022: “gesprek met over ‘plaasmoorde’ in Zuid-Afrika” (deze gebrekkig geformuleerde zin is een letterlijk citaat uit het rapport, p. 48).

De in deze uitzending geïnterviewde persoon wordt door de ombudsman geïntroduceerd als “een publiciste die lang in het land heeft gewoond” (p. 48). Wie echter de moeite neemt te checken om wie het gaat komt te weten dat wordt verwezen naar Simone Kerseboom, Kamerlid voor FVD. Uit de uitzending van ON blijkt dat de geïnterviewde Kerseboom 20 jaar in Zuid-Afrika heeft gewoond. Ook wordt in de uitzending gezegd dat haar ouders daar nog steeds wonen. Kerseboom is echter naar Nederland gegaan en heeft zich hier gevestigd omdat zij de onveilige situatie in Zuid-Afrika met de extreme criminaliteit en de moordende bendes moeilijk uit te houden vond. Aldus blijkt uit het programma van ON.

Zij is dus geen “publiciste”, zoals zij door de slordig werkende Smit wordt opgevoerd, maar Kamerlid voor FVD. Hoe is het mogelijk dat Smit dit niet weet? En als zij het wel weet, waarom vermeldt zij dat niet in haar rapport?

Wat ook niet door Smit is uitgezocht, is waarom juist Kerseboom bij uitstek geschikt was om als deskundige op te treden in het programma. Niet geheel onbelangrijk voor een rapport waarin klachten worden behandeld over de programmering van ON. Ook over de keuze van de gasten. Uit het programma blijkt echter dat Kerseboom is uitgenodigd omdat naast het feit dat zij daar heeft gewoond en de gevaarlijke situatie aan den lijve heeft ervaren, zij ook nog eens heel veel weet over het onderwerp. Logisch, want zij is daar gepromoveerd aan de universiteit op precies het onderwerp waarop deze reportage betrekking heeft en op basis waarvan het gesprek plaatsvond: de Zuid-Afrikaanse samenleving onder het “Rainbow Nationalism”. Dat laatste is een term die teruggaat op aartsbisschop Desmond Tutu en is als concept verder ontwikkeld door Nelson Mandela.

Smit presenteert in eigen bewoordingen in haar rapport in Bijlage 4 een volstrekt onvolledige weergave van het gesprek met Kerseboom die zij “gast” blijft noemen. Na die onvolledige en op bepaalde punten zelfs misleidende parafrase van wat Kerseboom heeft gezegd, komt de Ombudsman met twee bezwaren die van een pijl worden voorzien. Kennelijk om deze punten als conclusies te markeren die Smit getrokken uit het gesprek met wat zij noemt de “gast”.

De eerste conclusie is: “In dit gesprek wordt de claim van corruptie en nalatigheid richting de regerende partij in Zuid-Afrika gemaakt, de regering wordt verantwoordelijk gehouden voor de hoge criminaliteit en de moord op blanke boeren. Dat kan je doen, maar dat moet je wel onderbouwen. Doe je dat niet, dan blijft het een mening, en dat had dan duidelijk gemaakt moeten worden” (p. 48).

Dit oordeel van de Ombudsman is naar mijn mening unfair. Maar men kan het ook slordig en slecht onderbouwd noemen. Margot Smit doet onrecht aan wat Kamerlid Simone Kerseboom naar voren brengt. Wie de analyse die de hoogst deskundige Kerseboom (zoals gezegd, zowel op grond van haar persoonlijke biografie als ook haar universitaire studie) in het programma heeft gegeven na het bekijken daarvan nog steeds een niet onderbouwde “mening” wil blijven noemen, heeft echt niet goed opgelet.

Overigens kan men de conclusie dat de regerende partij in Zuid-Afrika in gebreke blijft ook trekken op basis van wat we de “essentie van de staat” kunnen noemen. De basisfunctie van een staat is het verschaffen van veiligheid voor de burgers. Men kan ook zeggen: het monopolie van de handhaving van het geweld behoort bij de staat te liggen. Slaagt die staat daar niet in – en dus de zittende regering die voor het staatsgezag verantwoordelijk is – dan faalt die staat (of regering). Om dat te kunnen vaststellen hoef je niet “door te vragen”, maar dat kan iedereen vaststellen op basis van nuchter nadenken.

Het is dan ook niet Kerseboom die “maar een mening” geeft, maar het is Smit die zich door een “mening” laat leiden. Dat maakt haar observaties niet alleen als ombudsman onbetrouwbaar, maar ook haar journalistieke vaardigheid blijkt gebrekkig. Het is alleen, als ombudsman, wel een bijzonder “dure mening”, want door die mening, een vooroordeel eigenlijk, kan ON een half miljoen mislopen. Althans als de NPO niet oplet en haar beleid baseert op het onprofessionele werk dat door Smit wordt aangeleverd.

Aan haar eigen suggestieve weergave van hetgeen Kerseboom naar voren heeft gebracht, verbindt Smit nog een tweede, eveneens rammelende, conclusie. Smit schrijft: “De presentator vraagt vervolgens niet op grond waarvan de spreker haar uitspraken doet, maar vraagt waarom het beleid van de regering gefaald heeft. Waarmee het falen en de verantwoordelijkheid van de regering voor moord en criminaliteit als feit onderdeel van het vervolg van het gesprek worden” (p. 48).

Wil Smit weten op grond waarvan Kerseboom haar uitspraken doet? Op basis van 20 jaar ervaring in dat land, luidt het antwoord. Op basis van talloze verhalen die zij heeft gehoord van haar ouders, familie en kennissen en waarvan zij ook melding maakt in het gesprek met de interviewster. Op basis van haar eigen ervaringen, ter plaatse opgedaan, doet zij dus “haar uitspraken”. En ook de vraag waarom de regering gefaald heeft, is aan de orde gesteld. En ja, dát die regering gefaald heeft dat hoeft men niet als een “hypothese” te hanteren, iets waarop “doorgevraagd” had moeten worden, maar dat kan je als een gegeven feit aannemen op basis van de brute moorden die daar plaatsvinden. Je moet wel helemaal door blinde geloofsijver zijn bezield om hier nog “doorvragen” te vergen.

Na het lezen van de onbeholpen weergave van het gesprek met Kerseboom door ombudsman Smit vraag je je eigenlijk maar één ding af: wat bezielt haar? Smit, wel te verstaan. Hoe kan zij zo enorm blind zijn? Ergert het haar dat het beleid van de zwarte regering een fiasco is gebleken? Is dat misschien onverdraaglijk voor Smit? Wil zij nog de mogelijkheid open laten dat je dat als een hypothese kan opwerpen?

Ik denk dat de ombudsman nog veel moet leren. Als ombudsman, maar ook als journalist. Ik zou haar ter overweging een citaat van Bertrand Russell willen meegeven:  “To understand the actual world as it is, not as we should wish it to be, is the beginning of wisdom” (Bertrand Russell, Mortals and Others: American Essays 1931–1935, Vol. II, Essay, CXL : Censorship by Progressives (11 October 1934), p. 454).

Laat Smit, voordat zij een deskundige als Kerseboom diskwalificeert met haar tendentieuze weergave van het programma van ON, bedenken dat aan het vak van journalist ook een morele kant zit. Precies die principes die Smit in haar hoogdravende beschouwingen 40 pagina’s lang aan het opdreunen is. Laat zij dat op haar eigen werk gaan toepassen.

En NPO, wilt u a.u.b. uw belangrijke beslissingen niet baseren op dit ondeugdelijke werk van Smit? Dat is voor de integriteit van het publieke bestel wel belangrijk.

Paul Cliteur is redacteur en schrijver van The Fall and Rise of Blasphemy Law (2016).

NieuwRechts