Gedwongen door de rechter nam het kabinet een besluit dat atypisch is.
30-6-2022
In de Nederlandse bestuurscultuur passen geen absolutistische maatregelen gericht op één groep. Het verklaart mede de felheid van de reacties, schrijft Arendo Joustra. Over de echo van de Toeslagenaffaire.
Iedereen die verbaasd en, terecht, verontwaardigd is over de harde acties van sommige boeren, zou zich het volgende moeten afvragen. Hoe zou ik, hoe zou mijn beroepsgroep, reageren als vanuit het verre Den Haag wordt verordonneerd dat eenderde van mijn vakgenoten moet stoppen met zijn werk? Eenderde van de ambtenaren. Eenderde van de leraren. Eenderde van de journalisten.
Lees ook dit commentaar van Arendo Joustra: Actievoerende boeren gaan in de fout en politie is naïef bezig
Als je houdt van je werk, denk je niet aan verplicht ophouden. Daar heb je bij de planning van je leven, van je investeringen en van je carrière geen rekening mee gehouden. Stoppen rond je pensioendatum, okay, dat zit in de planning, maar zelfs dan is het niet altijd makkelijk. Maar dat ex cathedra opgedragen krijgen door de overheid, hoe rationeel ook beredeneerd en hoe parlementair ook goedgekeurd, voelt als een totale afwijzing.
De radicale ingreep van het kabinet heeft iets absolutistisch
En misschien klopt het wel helemaal niet dat eenderde zijn werk moet staken. Dat moet nog blijken als de provincies komend jaar elk voor zich de balans opmaken. Maar gezien het door het kabinet verspreide kaartje en de eerdere uitspraken van D66-Kamerlid Tjeerd de Groot dat de veestapel moet worden gehalveerd, is die indruk ontstaan. Ook doordat boeren verwachten dat met een forse vermindering van het aantal dieren hun bedrijf niet meer rendabel is.
Het radicale besluit van het kabinet heeft iets absolutistisch. En dat past niet in de Nederlandse bestuurlijke traditie. ‘Schikken en plooien’ is al eeuwen het devies, zoals de politicoloog prof.dr. Hans Daalder heeft aangetoond met een verwijzing naar de erfenis van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Het is polderen, of niet.
Dwang van de rechter levert altijd een gemankeerd besluit op
Nederland is het land van de lange aanloop en het eindeloze praten. Van iedereen meekrijgen in het besluit. Niemand krijgt ooit helemaal gelijk. En zelfs als een besluit zogenaamd is genomen, gaat het praten door. Deze bestuurlijke traditie zorgt voor een land waar conflicten soms hoog oplopen, maar zelden uit de bocht vliegen. Niet alleen in het bestuur van het land, maar ook bij bedrijven. Stakingen zijn schaars vergeleken met andere landen.
De overheid heeft het stikstofprobleem twintig jaar laten versloffen. Er is wel gepraat, maar het leidde niet tot echte besluiten. En nu komt het kabinet, gedwongen door de rechter, met een radicaal voorstel dat, begrijpelijk, vooral de groep treft die voor de grootste problemen zorgt: de boeren.
Waar bleef de 25 miljard euro om de pijn te verzachten?
Daarmee doorbreekt het kabinet weliswaar de lockdown waardoor woningbouw en wegenaanleg stagneren. Maar door zich ogenschijnlijk op één groep te richten en andere veroorzakers van het stikstofprobleem buiten beschouwing te laten, volgt een radicale reactie. Dat er 25 miljard euro klaarligt om de pijn te verzachten, want ook dat hoort bij polderend Nederland, vergaten de beslissers te melden en vergeten de veroorzakers.
Lees ook dit artikel van Adriaan Schout en Paul Hofhuis: 25 miljard voor stikstof is signaal van vastlopende Europese wetgeving
Politiek die zich laat leiden door de rechter, levert nooit een fraai gezicht op. Want de rechter heeft, gedwongen door de beperking van de zaak die voorligt, oogkleppen op. De rechter houdt geen rekening met draagvlak in de samenleving, met haalbaarheid, uitvoerbaarheid en coalitieverhoudingen. De rechter neemt een absoluut besluit. Of partij A krijgt gelijk, of partij B.
De politiek treft zelf ook blaam
Vandaar dat de rechter zich beter niet kan bemoeien met politieke besluitvorming. Maar als de politiek zelf niet besluit, dan doet de rechter dat voor haar. In die zin valt de politiek bij het stikprobleem wel degelijk iets te verwijten. Als je besluiten eindeloos voor je uit blijft schuiven, kom je jezelf tegen. En word je van de weeromstuit gedwongen radicale maatregelen te nemen of die als parlement te ondersteunen.
Zo bezien is er wel een relatie met de Toeslagenaffaire. Die is er toch vooral gekomen door een absolute voorwaarde van de Tweede Kamer. Moe van de berichten over fraude met toeslagen, nam de Kamer een absoluut besluit. Zelfs bij de minste of geringste overtreding moest de hele toeslag worden teruggevorderd. En zo geschiedde.
De zachte krachten zullen overwinnen
Nederland heeft nooit een absolute macht gekend. En daardoor nooit een absolute tegenreactie, zoals bij de Franse Revolutie van 1789 en de Russische van 1917. Nederland is dan ook niet gewend aan absolutisme bij besluitvorming. Zelfs een radicale communiste als Henriëtte Roland Holst geloofde dat uiteindelijk ‘de zachte krachten’ zouden winnen.
Hopelijk krijgen de zachte krachten, ook vanuit Den Haag, weer de overhand.
0 reacties :
Een reactie posten