Volgens Hans Goedkoop ontbreekt in het vestigingsklimaat voor Russen en andere buitenlandse bedrijven ‘de geest van het recht’. Dat is een lastige figuur. Want wat is de geest van het recht? Als de geest en niet het recht domineert, dreigt wetteloosheid, schrijft Jelte Wiersma.
Historicus Hans Goedkoop (58) heeft Nederland verrijkt met de televisiereeks Andere Tijden en de serie De Gouden Eeuw. Dat zijn programma’s waarin in tegenstelling tot de meeste NPO-programma’s de ambitie ligt besloten de kijker kennis en nieuwe inzichten bij te brengen.
Dat het Nationaal Comité 4 en 5 mei hem vroeg om de 4-meilezing te geven, was dan ook wijs. Goedkoop vertelt boeiend en zoekt op basis van feiten telkens naar nieuwe perspectieven op de geschiedenis en stelt de terechte vraag hoe het verleden doorwerkt in het heden.
Lees verder onder de video
Ook in de 4-meilezing komen al zijn talent en werklust weer samen. Goedkoop neemt de toehoorder mee naar Bergen-Belsen. Advocaat en procureur Abel Herzberg (1893-1989), gevangen gezet door de nazi’s alleen omdat hij joods was, zette in dat vreselijke kamp een rechtbank op. Dit om de beschaving hoog te houden. De omstandigheden maken dat vele gevangenen slechte dingen doen. Stelen van elkaar bijvoorbeeld. Goede mensen degenereren. Om die degeneratie te keren, stellen Herzberg en medejuristen een rechtbank in. ‘De eerste zin uit de menselijke beschaving,’ citeert Goedkoop Herzberg. ‘De erkenning die er iets is dat mag en iets dat niet mag.’
Zo is het. Maar Goedkoop vergeet die les.
Ons kompas voor goed en kwaad: ‘Hier moet het recht winnen’
‘Het lijkt wel 1939,’ vergelijkt Goedkoop de aanval op Oekraïne met die op Polen destijds. ‘En nu komt het op ons aan – ons kompas voor goed en kwaad. (..) Hier moet het recht winnen.’
Lees ook deze blog van Afshin Ellian terug: Poetin volgt hetzelfde scenario als nazi-Duitsland in 1938
Daarna kapittelt hij impliciet de Eerste en Tweede Kamer en de regering die met wetten zijn gekomen voor ‘een prettig vestigingsklimaat’ voor het het geld van de agressor, Vladimir Poetins Rusland. ‘Waarvan we ook toen al wisten dat het dievengeld was. Nu we met een nieuw oog vaststellen wat er niet mag, blijkt dat we vastzitten aan regels en routines die zich voordoen als het recht, maar net de geest daarvan ontberen. De banaliteit van het kwaad – nazisme heb je er niet eens voor nodig.’
Wat Goedkoop dwarszit, is dat bedrijven uit naam van het recht sancties tegen Rusland steunen, maar vragen om uitzonderingen. En dat ministeries sancties steunen, maar wegens praktische bezwaren en wetten deze niet altijd uitvoeren.
Hier gaat het mis.
Het prettige vestigingsklimaat geldt in principe voor alle buitenlandse bedrijven. Juist dankzij het recht kon voor de sancties geen onderscheid worden gemaakt tussen een Rus of een Amerikaan. Recht betekent immers: geen willekeur. Iets mag of niet, zoals Herzberg terecht constateerde. Dat vestigingsklimaat is ook juist zo prettig, niet alleen om fiscale redenen, maar omdat het hooghouden van recht in Nederland zo diep verankerd is. Buitenlandse bedrijven weten dat ze in Nederland een onafhankelijke rechter treffen die vonnist met de wet en alleen de wet in de hand. Er is helderheid over wat niet mag. Dit heeft een grote aantrekkingskracht op bedrijven en is iets om trots op te zijn.
Waar het ook misgaat, is dat Goedkoop spreekt over het recht, dat de geest daarvan ontbeert. Dat is een lastige figuur. Want wat is de geest van recht? Goedkoop bedoelt mogelijk rechtvaardigheid. Tussen recht en rechtvaardigheid zit nou eenmaal soms licht. Dat gat is onmogelijk geheel te dichten. Wetten waarop het recht is gebaseerd, zijn gelimiteerd door de beperkingen van taal.
Chamberlains gelijk: hij versterkte marine en luchtmacht enorm
Dat bedrijven vragen om uitzonderingen van de sancties is ook niet zo vreemd. Zij hebben soms even tijd nodig om hun bedrijfsvoering aan te passen aan de nieuwe realiteit. De Britse premier Neville Chamberlain wordt vaak verweten dat hij met zijn appeasement-politiek Adolf Hitler de vrije hand gaf Europa te veroveren. Maar wat te weinig over het voetlicht komt, is dat Chamberlain wist dat het Verenigd Koninkrijk in 1938 niet klaar was voor oorlog.
Lees ook deze column van Robbert de Witt: De laffe Chamberlains van deze tijd
Dankzij Chamberlain – die de marine en luchtmacht enorm versterkte – was het Verenigd Koninkrijk in 1939, toen het de oorlog verklaarde aan nazi-Duitsland wegens de aanval op Polen, al beduidend sterker en bleek in 1940 onverslaanbaar.
Kiezen tussen twee kwaden
Wat win je als bedrijven die essentiële producten leveren zoals kunstmest kapotgaan? Dat verzwakt landen als Nederland die het recht hoog proberen te houden. Terwijl Poetin niet zwakker wordt. Hij kan Ruslands grondstoffen ook in India en China kwijt – samen bijna 3 miljard inwoners. Geef Nederlandse en andere westerse bedrijven even tijd, net zoals Chamberlain die tijd nam. Dat is misschien naar, maar het is kiezen tussen twee kwaden.
En hoezo ‘dievengeld’? Vele Nederlandse bedrijven hebben perfect legaal zakengedaan met legale Russische bedrijven. Volgens wetten en internationale regels. Als er bedrijven waren die om morele redenen geen zaken wilden doen met Rusland, prima. Maar bedrijven die dat wel deden, hoeven zich niet te schamen. Het is mede dankzij de welvaart die zij creëren dat Nederland en de vrije wereld in bredere zin krachtig genoeg zijn Oekraïne bij te staan.
Hulde aan ministeries die zich aan de wet proberen te houden
Sancties – zoals Goedkoop als historicus weet – werken ook zelden. Het is vooral voor het eigen goede gevoel. Het niet uitvoeren door ministeries van sancties aangezien wetten nog niet zijn aangepast, is juist een teken van beschaving. Democratische processen kosten tijd. En wetten zijn er voor als het moeilijk wordt. Dan worden wetten getest op hun breekbaarheid – wat hetzelfde is als de breekbaarheid van de mens. Want wetten zijn alleen wat waard als burgers die stutten. Dat ministeries zich aan de wet proberen te houden, valt hen alleen maar te prijzen.
Goedkoop had de 4-meilezing beter kunnen gebruiken om te constateren hoezeer de duisterste duisternis van de Tweede Wereldoorlog juist tot vooruitgang heeft geleid. In voormalig Joegoslavië maakte Amerika een einde aan de oorlog, nu staan heel Europa, Amerika en de rest van de vrije wereld achter Oekraïne. De lessen van de Tweede Wereldoorlog zijn geleerd. Om die niet te vergeten, is het herdenken ervan zo belangrijk.
0 reacties :
Een reactie posten