Auteur: Fritz Vahrenholt (Duitsland).

Vertaling: Martien de Wit.

Rusland blijft dezelfde hoeveelheden aardgas aan Europa en Duitsland leveren. De Duitse regering heeft zich tot dusver verzet tegen oproepen om de invoer van gas uit Rusland stop te zetten, omdat zij weet dat de economische crash van Duitsland verwoestend zou zijn. De raderen van de Duitse productiemachine zouden tot stilstand komen, niets zou meer werken, bijna niets zou nog betaalbaar zijn. Maar de Duitse regering zwijgt over de vraag waarom juist Duitsland zo hard zou worden getroffen. Het is de dubbele uitfasering van de Energiewende, die ons door aardgas plus onstabiele wind- en zonne-energie zo kwetsbaar heeft gemaakt. Wij zullen de samenhang hieronder nader onderzoeken.

De Duitse regering benadert de realiteit maar verbergt de hele waarheid

Hoe langer de oorlog in Oekraïne duurt, hoe meer stemmen opgaan voor een boycot van energieleveranties uit Rusland. De eerste was ex-bondspresident Joachim Gauck (pensioen 385 000 euro), die opriep tot een stopzetting van de Russische energie-import: “We kunnen de import ook eens bevriezen voor de vrijheid”. Spoedig ging er nauwelijks een dag voorbij zonder een oproep tot een energieboycot in ‘Bild‘ (“Stop Russisch gas”) of ‘Die Zeit‘.

De Tagesschau zond de onnozele commentaren uit van Martin Ganslmeier (“Duur, maar haalbaar“) of Kai Küstner (“Energieboycot tegen Poetin nu”). Geen wonder dat de meerderheid van de kiezers van de Groenen (71 %), de SPD (56 %), de CDU (55 %) voorstander is van een onmiddellijke energieboycot. Uiteindelijk kreeg een energie-embargo een overweldigende meerderheid in het EU-Parlement: 413 stemmen voor, 93 tegen.

Tegen deze achtergrond is het standpunt van de Duitse regering verrassend standvastig. Die weet wat pas bedreigend is. In een verslag aan de Economische Commissie van de Duitse Bondsdag van 6 april 2022 heeft niemand minder dan minister van Economische Zaken Robert Habeck een onmiddellijk embargo categorisch uitgesloten.

In de kolensector is volgens het verslag, met een importafhankelijkheid van 50%, een overschakeling naar andere leverende landen (b.v. Australië) tegen de herfst mogelijk.

De voorraden in de kerncentrales zijn voldoende voor ongeveer vier tot zes weken. Een eerdere stopzetting dan in de herfst zou leiden tot de sluiting van elektriciteitscentrales na ongeveer vier tot zes weken.

De vervanging van de olie-invoer van 35% is “een doelstelling voor het einde van het jaar” (blz. 4 van het verslag). De Droezjba-pijpleiding levert 750.000 vaten ruwe olie, waarvan 250.000 vaten via de zuidelijke tak naar Hongarije, Slowakije en Tsjechië gaan. Wat hierbij bijzonder gevoelig ligt, is dat de Oostduitse raffinaderijen uitsluitend via de Droezjba-pijpleiding worden bevoorraad. Zij bevoorraden Oost-Duitsland met benzine, diesel en chemische grondstoffen en hebben geen toegang tot een havenlocatie. Ruwe aardolie ter waarde van 3 maanden invoer wordt in reserve gehouden door de nationale oliereserve.

De afhankelijkheid waarin het Duitse energiebeleid is komen te verkeren als gevolg van de dubbele uitfasering van de laatste drie regeringen Merkel, is het grootst bij het aardgas. Aardgas dekt een kwart van de Duitse energiebehoefte. Meer dan de helft van het ingevoerde aardgas (slechts 5% wordt nog door Duitsland zelf geproduceerd) is afkomstig uit de Russische Federatie. 38% wordt in de industrie gebruikt (blz. 5 van het verslag), 12% in de handel, 30% in woningen, 13% voor de elektriciteitsvoorziening en 7% voor stadsverwarming.

Het ‘Noodgasplan‘ bepaalt dat in een crisissituatie de federale netwerkinstantie het resterende gas zal verdelen. “Daarbij worden bepaalde consumentengroepen door de wet speciaal beschermd, d.w.z. dat zij tot het bittere einde van gas moeten worden voorzien. Tot deze beschermde verbruikers behoren huishoudens, sociale instellingen zoals ziekenhuizen en gasgestookte warmtekrachtcentrales” (blz. 6 van het plan). Mocht de Russische gasvoorziening uitvallen, zo staat in het rapport, “dan komt de continuïteit van de voorziening vanaf de volgende winter in Duitsland en de buurstaten in gevaar”. In gewone taal betekent dit dat het werk van 6 miljoen werknemers in 42.000 industriële ondernemingen stil zal komen te liggen. En niet slechts voor 3 weken, maar tot de zomer van 2024, volgens de raming van het rapport. BASF-baas Brudermüller ziet een vervanging van Russisch aardgas realistisch gezien pas over 4-5 jaar gebeuren en waarschuwt voor ongekende economische schade: “Willen we onze hele economie met open ogen vernietigen? Wat we in decennia hebben opgebouwd? Ik denk dat zo’n experiment onverantwoordelijk zou zijn”. Het rapport van Robert Habeck ziet ook een ongedekte restvraag in 2024 van 10%, zelfs met de meest gunstige koers – bouw van LNG-terminals voor vloeibaar aardgas en hervergassingsinstallaties (drijvende LNG-terminals) van tot 2022-24, nog steeds een derde van de industriële vraag. Robert Habeck zou zijn Groenen in Sleeswijk-Holstein, die de campagne voor de deelstaatverkiezingen ingaan met een afwijzing van een LNG-terminal in Brunsbüttel (“Sleeswijk-Holstein heeft geen LNG-terminal nodig” – verkiezingsprogramma p.133), echter nog moeten overtuigen.

De bondsregering verzwijgt voor ons het feit dat een groot deel van de industrie via deze route niet zal overleven. Zelfs vóór de oorlog van Rusland had Duitsland de hoogste elektriciteitsprijzen ter wereld, en de gasprijzen waren al tot het vier- à vijfvoudige gestegen als gevolg van de energietransitie. Vergeleken met de gasprijzen in de VS (Henry Hub ongeveer 20 € /MWh) zitten wij op 100- 150 € /MWh. Vóór de gasprijsexplosie was LNG-gas tot drie keer zo duur als pijpleidinggas. De levering van LNG-gas in plaats van pijpleidinggas zal het concurrentievermogen van de Duitse industrie nog verder verslechteren.

De ontwikkeling van de gasprijs in €/MWh Bron TTF Nederlandse Gasprijs

Wat ontbreekt, is de erkenning dat de energietransitie onhaalbaar is geworden. Voor de geleidelijke afschaffing van steenkool en de rest van kernenergie zouden 30 tot 50 gasgestookte elektriciteitscentrales nodig zijn geweest (zie regeerakkoord), die door extra gasinvoer via Nordstream 2 gevoed zouden worden. Dit betekent dat naast de hoeveelheden die uit Rusland moeten worden vervangen, een even grote hoeveelheid van overzee moet worden betrokken. Vandaag verbruikt Duitsland ongeveer 95 miljard m³, waarvan 50 miljard m³ uit Rusland komt. Voor de geleidelijke afschaffing van steenkool en kernenergie zou nog eens 30-50 miljard m³ nodig zijn. Waar moeten 100 miljard m³ vandaan komen? Dat is meer dan de LNG-productie van de VS (61) en komt overeen met het volledige volume van Qatar (106). Het feit dat wind- en zonne-energie nu zonder oog voor de natuur over het Duitse landschap worden uitgerold, helpt weinig. In 2021 bedroeg het aandeel van zonne- en windenergie in de primaire energie 5,1% (zie grafiek in mijn laatste column)!

Wie werkelijk afscheid wil nemen van de afhankelijkheid van Russisch aardgas, kan niet om drie alternatieven heen:

– Voortzetting en uitbreiding van het gebruik van binnenlandse bruinkool, idealiter met de in Duitsland ontwikkelde CO2-afvang.

– Voortzetting van het gebruik van kernenergie en reactivering van de kerncentrales die 4 maanden geleden werden gesloten.

– Benutting van de 1300 miljard m³ schaliegas in Noord-Duitsland en onder de Noordzee

Bruinkool, kernenergie en schaliegas zijn de goedaardige grote olifanten die in de kamer staan, maar die door Robert Habeck, Christian Lindner en Olaf Scholz over het hoofd worden gezien. Deze olifanten zijn van ons. Dat zou energiesoevereiniteit betekenen. Dit is voor eens en altijd veel beter dan een weg van “energiepatriottisme” (Robert Habeck), een term die alleen maar slecht kan verhullen dat deze weg naar 100% hernieuwbare energie het Duitse landschap en het concurrentievermogen van Duitsland vernietigt.

De rangorde van elektriciteits- en gasprijzen

Veel lezers vragen zich af hoe de elektriciteits- en gasprijzen zo kunnen exploderen. Rusland levert immers nog steeds dezelfde hoeveelheid aardgas, net als de andere leveranciers. Zij leveren echter niet allemaal tegen vaste prijzen. En net als bij elektriciteit wordt de gasprijs van de verhandelbare hoeveelheden bepaald door de duurste leverancier.

De reden hiervoor is de volgorde in belangrijkheid. Ik zal dit aan de hand van de elektriciteitsbeurs als voorbeeld toelichten.

De ‘Merit order’ is de volgorde waarin de elektriciteitsproducenten die op de elektriciteitsbeurs worden aangeboden, worden gerangschikt. Deze worden gesorteerd in een oplopende volgorde. De centrale die als laatste is aangesloten met de hoogste prijs bepaalt de beursprijs. In het onderstaande voorbeeld van 2019 (zie grafiek), met 60.000 MW vraag, ongeveer 60 €/MWh (6 €ct/kWh). Als nu de gasprijs omhoog gaat en de lichtbruin getekende gascentrales in prijs stijgen en de duurste gascentrale elektriciteit produceert tegen 200 €/MWh (20 €ct/kWh), dan is dat de beursprijs die iedereen moet betalen. Hernieuwbare-energiebronnen die een vaste EEG-vergoeding ontvangen, voeden het net, ongeacht de prijs die op de markt kan worden gehaald. Ze duwen de volgorde van de centrales naar rechts, de prijs daalt. Wanneer er een groot aanbod is van wind- of zonne-energie, daalt de elektriciteitsprijs in de richting van of zelfs onder nul (negatieve elektriciteitsprijzen). ‘s Nachts of bij windstilte, schiet de prijs weer omhoog tot extreme hoogten. Maar de grafiek laat ook zien wat er gebeurt als de gele, donkerbruine of zwarte gebieden van kernenergie, bruinkool of steenkool verdwijnen. Als er wind staat of in de zomerse middaguren, zal dit in termen van hoeveelheid werken. Maar aangezien de normale toestand van de windturbines stilstand is (vollasturen 25% van het jaar), zullen extreme prijspieken steeds vaker voorkomen en wanneer de lichtbruine gascentrales en de oliecentrales niet volstaan: stroomtekort, afschakelen van verbruikers, ‘brown-out‘. De nuttige tool van de EWI kan hier gratis worden gedownload.

***

Bron hier.

***

Addendum van de redactie


Wat Vahrenholt hier slechts terloops vermeldt, is de ongelooflijk rijke voorraad schaliegas en methaan uit steenkoollagen waarover Duitsland beschikt. Belangrijk: dit zou binnen 6 tot 12 maanden beschikbaar kunnen zijn. De locaties zijn bekend, de inhoud van de afzettingen is bekend, de technologie is bekend en grotendeels op afroep beschikbaar. Indien alle bekende reserves zouden kunnen worden ontgonnen, zou de hoeveelheid voldoende zijn om de Russische hoeveelheden gedurende ongeveer 50 jaar volledig te vervangen. De enige voorwaarde daarvoor zou zijn, dat het verbod op fracking uit 2017 wordt opgeheven. Meer hier.

***