Gemeenteraadsverkiezingen

In het kader van onze schijnbare democratie mogen we binnenkort weer naar de stembus

1-3-2022

Gemeenten verdienen hun bestaansrecht als lagere overheid dankzij gedelegeerde bevoegdheden, waardoor het bevoegd gezag dichter bij de inwoners komt. Dat is het idee!

Gemeentehuizen dienen laagdrempelig te zijn. De daar werkende ambtenaren moeten uitsluitend in dienst van de bevolking hun werk doen.

Eens in de 4 jaar mogen de kiesgerechtigden hun stem uitbrengen op een partij, of persoon naar keuze, daarbij denkend 4 jaar lang goed vertegenwoordigd te zullen worden.

Tot zover de theorie, de praktijk is helaas heel anders. Laagdrempelig is een subjectieve term, de een vindt zijn weg feilloos, de ander voelt zich vaak van een leeg kastje naar de muur zonder kastjes gestuurd. Logge ambtenarij schrikt mensen af, zeker waar het grote projecten betreft. Inspraak is er vaak voor de bühne; plannen zijn al klaar voor ze aan de betrokken inwoners worden gepresenteerd.

Daarnaast zijn steeds meer gemeentes het slachtoffer geworden van schaalvergroting door fusies. Kleine gemeentes zouden niet efficiënt meer zijn. De grotere ‘afstand’ tot de mensen nemen de grote gemeentes voor lief.
Waar blijven de actiebewegingen die opkomen voor landelijke gemeentes tot bv. maximaal 20.000 inwoners en grootstedelijke gemeentes met dependances in verschillende stadsdelen met essentiële diensten en vergaande bevoegdheden?

Bovendien kan de vraag worden gesteld of het correct is dat mensen in één en hetzelfde land verschillend worden behandeld, omdat gemeentes soms redelijk autonoom mogen handelen, met grote prijsverschillen betreffende diensten tot gevolg.
Bekend is dat de kosten voor trouwen, paspoort- en rijbewijsverlengingen, parkeertarieven, wel of geen hondenbelasting en bouwvergunningen per gemeente danig kunnen verschillen, om over de WOZ-beoordeling en keukentafelgesprekken om te bepalen hoeveel en welke zorg vergoed gaat worden maar te zwijgen.

16 Maart zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen waar de nodige vraagtekens bij geplaatst kunnen worden. Kijk eens naar de landelijke partijen die aan gemeenteraadsverkiezingen meedoen. Alsof centraal landelijk beleid op diverse terreinen zijn weerslag dient te hebben op regionale of plaatselijke problemen. Heel veel kiezers interesseren zich niet tot nauwelijks voor gemeentepolitiek. Meestal, op de naam van de burgemeester na, weten heel weinig mensen namen van wethouders te noemen, laat staan raadsleden. Zelfs niet alle partijen zijn bekend. Waar sommige plaatselijke partijen voor staan is voor menigeen schouderophalenswaardig.

Gaan de coalitiepartijen landelijk goed, dan helpt dat de gemeentepartijen met dezelfde naam. Andersom kunnen slechte polls deze partijen op gemeentelijk niveau flinke klappen opleveren, terwijl deze bewuste partijen op gemeenteniveau wellicht 4 jaar lang goed werk hebben afgeleverd.
Laat ik één voorbeeld geven: De VVD. Is de plaatselijke afdeling het op bepaalde aspecten landelijk niet eens met het beleid (immers beleid in Den Haag komt tot stand door het kiezersbedriegend inleveren van standpunten om zelf toch enkele andere gerealiseerd te zien worden. Maar tegelijk moeten wel minderheidsstandpunten van de coalitiegenoten als meerderheidsstandpunt worden uitgevoerd) dan zouden kandidaten voor een raadszetel openlijk afstand moeten nemen, wat weer vervelend kan zijn voor hun verdere carrièreplanning. Het gaat uiteraard niet om de landelijke politiek, terwijl die uitstraling wel tot in het stemhokje kan reiken.

Mooier zou het zijn wanneer er uitsluitend gemeentelijk gerichte partijen om de kiezersgunsten strijden. Dan kunnen enkele elkaar beconcurrerende stemwijzerorganisaties alle partijprogramma’s in kaart brengen, waarbij elke kandidaat ook nog eens het recht heeft enkelen afwijkende standpunten toe te mogen voegen. Hierdoor ontstaan er per kandidaat unieke privéprogramma‘s, waardoor de kiezers echt iets te kiezen hebben. Dan is het ook niet meer van belang op welke plaats de kandidaat op de kieslijst komt. Kiezers stemmen immers niet meer op een partij, of op een persoon, maar op dát ‘privé’-programma dat het dichtst bij de eigen idealen komt. De gekozen kandidaat gaat dan geen coalitie aan, waarbij standpunten worden ingeleverd, maar stemt voortdurend conform het eigen ‘privé’-verkiezingsprogramma. Immers op basis van dat programma krijgt een kandidaat voor 4 jaar een mandaat. Komen er zaken aan de orde waarin het programma niet voorziet, wordt het probleem aan de eigen achterban middels een minireferendum voorgelegd. Die achterban bepaalt dan.

Wordt dit doorgevoerd, dan is het ook afgelopen met de idiotie van lijstduwers. Lijstduwers zijn meestal bekende personen. BNers of plaatselijke grootheden, die helemaal niet van plan zijn de politiek in te gaan, maar hun naam geven aan de partij waar ze zelf op zullen gaan stemmen. Het schijnt legitiem te zijn, netjes is anders, moreel wellicht verwerpelijk.
Tim Coronel staat onderaan voor Nieuw Elan in Alphen aan de Rijn. Maarten van Rossem doet aan kiezersbedrog door als nummer laatst op de plaatselijke PvdA-lijst in Utrecht te gaan staan. Lex Immers leent zijn naam aan Hart voor Den Haag zonder politieke aspiraties en Erica Meiland denkt populair genoeg te zijn om de Partij voor de inwoners van Noordwijk aan veel stemmen te helpen.

Wat we nodig hebben, is behapbare gemeentes met diensten die gelijksoortig zijn, met echte volksvertegenwoordigers die korte lijntjes hebben met de eigen achterban. Verder is het van groot belang dat de wethouders puur op basis van kennis en kunde worden aangezocht en niet partijpolitiek worden aangesteld. Datzelfde moet gelden voor de burgemeester. In veel (kleinere) gemeentes krijgen burgemeesters zelfs beleidsportefeuilles in beheer, terwijl ze partijpolitiek benoemd zijn, dus niet gekozen.
Nu moeten we het doen met carrièrepolitici die vaak binnen een wurgende fractiediscipline partijstandpunten van coalitiegenoten faciliteren, zonder een fiat van de eigen achterban. Dit mag je gerust een vorm van kiezersbedrog noemen. Dat geldt tevens voor items die nieuw ter tafel komen. Items die derhalve niet in de respectievelijke verkiezingsprogramma’s stonden. Toch beslissen partijen, vertegenwoordigd in de raad, zonder ruggenspraak met de eigen achterban. Dan kan je stellen dat gekozen raadsleden 4 jaar met een blanco mandaat de gemeente besturen, terwijl de collegepartijen ook nog eens een aantal beloftes laten varen, om vervolgens standpunten van collegegenoten uit te gaan voeren. En dat noemen we zonder te blozen democratisch?

Hoe zou de stemming in de raad zijn uitgevallen, indien de inwoners van Almere alle voor- en nadelen, inclusief de kosten en overschrijdingen van de Floriade van te voren waren voorgeschoteld? Welk dwingend stemadvies zouden alle achterbannen hun democratisch gekozen volksvertegenwoordigers middels een minireferendum hebben doorgegeven? Zouden dan twee directeuren op dit project met toestemming van de kiezers zijn aangesteld voor elk € 275.000 per jaar?

Wat zou de uitkomst zijn in de Apeldoornse gemeenteraad als alle kiezers van te voren met alle voor- en nadelen geconfronteerd zouden zijn betreffende de uitrol van het 5G netwerk. Nu is na een stevige lobbycampagne Apeldoorn de twijfelachtige eer gegund als eerste Nederlandse gemeente een proeffunctie te vervullen. Alom gaan in het straatbeeld witte kastjes verschijnen, tot verrassing, verbazing of verbijstering van de inwoners.

Hoeveel bos zou er zijn gekapt in het Sterrenbos te Born ten behoeve van de uitbreiding van VDL Nedcar, als de kiezers hadden mogen beslissen? Wat zouden de inwoners met bekendgemaakte argumenten en cijfers gewild hebben? Wellicht dat de plannen hadden mogen doorgaan. Oké, maar dan was het breed gedragen en waren protesten minder legitiem, hoewel niet uit te sluiten.

Wil de overheid opteren voor betrokken mensen, met als doel een vorm van algeheel welzijn, dan moeten de inwoners betrokken worden bij het oplossen en meebeslissen van voorliggende problemen. Tevens moeten ze de kans krijgen met werkbare ideeën te komen voor te realiseren projecten in hun directe omgeving. Er is nog veel te verbeteren. Kijk voor meer democratie ook eens naar alternatiefstaatsbestel.nl