Oosterschelde dam. Foto: Shutterstock.












Auteur: Joakim Book.

Vertaling: Martien de Wit.

De stijgende zeespiegel kan voor velen een probleem worden, maar voor de Nederlanders is het gewoon een oude en goed bekende vijand. Ingeklemd tussen enkele van Europa’s grootste rivieren en de gewelddadige golven van de Noordzee, voorkomen de inwoners van Nederland overstromingen om – letterlijk – te overleven.

Nederland is een vlak, laaggelegen land aan de rand van een stormachtige zee. Tot overmaat van ramp ligt tussen 20 en 40 procent van het land op of onder zeeniveau. Toch is het, zoals de Nederlanders al eeuwenlang laten zien, mogelijk om beneden de zeespiegel te leven, met behulp van passend waterbeheer en technologie.

De Nederlanders hebben een buitengewone rol gespeeld in de geschiedenis van de wereld – in de buitenlandse handel, economische groei en financiële ontwikkeling. Hun tolerante ethiek heeft wellicht de aanzet gegeven tot de grote verrijking, waardoor de eerste moderne economie ter wereld ontstond. De Nederlanders vonden ook het centrale bankwezen uit en perfectioneerden de kunst van de overheidsschuld en de effectenmarkten. Het indrukwekkendste is dat ze dat allemaal hebben bereikt terwijl ze voortdurend werden bedreigd door de zee.

Het waterpeil aan de Nederlandse kusten is meer dan 3.000 jaar lang gestaag gestegen (en 7.000 jaar daarvoor zelfs nog sneller). Met andere woorden, lang voor de industriële revolutie, het moderne kapitalisme of de verbranding van fossiele brandstoffen, moesten de Nederlanders zich aanpassen – een strategie die door puristische klimaatactivisten wordt beschimpt.

Sinds de twaalfde eeuw hebben lokale en regionale bestuursorganen, bekend als waterschappen, onafhankelijk van de politieke macht gefunctioneerd. Met behulp van dijken, sluizen, kanalen en andere vormen van waterbouwkunde begonnen zij “de waterwolf te temmen, maar nooit te overwinnen”, schrijft William TeBrake, hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Maine, die al lange tijd studeert op de geschiedenis van Nederland.

Later, met geavanceerde technologie en grotere rijkdom, bouwden de Nederlanders pompen om overstroomde gebieden en zelfs, bij forse landwinningen, de zee zelf droog te leggen. In de moderne tijd bouwden zij beschermende barrières om het achterland af te sluiten tegen stormvloeden.

De dreiging van het water werd in de loop der tijd groter toen de mensen probeerden van het land te leven. Het afgraven en verbranden van turf en het droogleggen van moerassen ondermijnden het draagvermogen van het land en zorgden ervoor dat het dieper onder de zeespiegel kwam te liggen. Dit proces, bekend als bodemdaling, deed het land in de late Middeleeuwen tot 2 centimeter per jaar zakken. Dat is vijf keer zo veel als de zeespiegelstijging die zich momenteel wereldwijd voordoet en meer dan twee keer zo snel als het ongunstigste scenario dat het IPCC voor de rest van deze eeuw voorspelt.

Toch hebben de Nederlanders gezegevierd. Ergens tussen 1600 en 1800 na Christus begonnen de beschermende maatregelen die mogelijk waren geworden door de groeiende rijkdom van Nederland en de verbeterde technologie, een voorsprong te nemen in de wedloop met de zee. “Nederland heeft geleerd te leven met het feit dat de zeespiegelstijging doorgaat en accepteert dat de gevolgen daarvan een continu probleem zijn,” schrijven Mark van Koningsveld en co-auteurs in een artikel uit 2008 over Nederland en zeespiegelstijging. “Toekomstige problemen van klimaatverandering en zeespiegelstijging zijn eerder een deel van deze evolutie dan iets fundamenteel nieuws.”

Soms wordt betreurd dat de modernere en uitgebreidere keringen en sluizen, zoals die in de Deltawerken of de Zuiderzeewerken, pas zijn aangelegd nadat zware stormen veel mensenlevens (1953) en eigendommen (1916) hadden verwoest. Dat is waar, maar ook nogal normaal: in de meer dan duizendjarige geschiedenis van de nederzettingen in de Lage Landen waren er altijd buitengewone gebeurtenissen nodig om mensen ertoe te brengen schaarse arbeid, kapitaal en materiaal te besteden aan het verzekeren van hun veiligheid. Het leren beheren van water en het leren beschermen van laaggelegen land tegen de zee was een proces van vallen en opstaan.

Als blijkt dat door de klimaatverandering de risico’s door het water toenemen, zijn de Nederlanders rijk en technologisch slim genoeg om hun reeds uitgebreide waterbeschermingssystemen uit te breiden – niet anders dan wat u doet met uw huis- of autoverzekering als uw omstandigheden veranderen. Bovendien is het veel goedkoper om een bestaande structuur te versterken dan om eeuwen van koolstofuitstoot terug te draaien.

Natuurlijk heeft het veel geld gekost om de technische wonderen te bouwen die Nederland momenteel beschermen tegen de zee, maar met 0,4 procent van de jaarlijkse uitgaven van de centrale overheid is het onderhoud van het uitgebreide waterbeschermingssysteem waarschijnlijk goedkoper dan in het verleden het geval was.

Hoewel miljoenen mensen in Nederland onder zeeniveau leven, is het onwaarschijnlijk dat zij ooit ernstige schade zullen ondervinden van een geleidelijke stijging van de zeespiegel. Maar hoe zit het met grotere stormen – een probleem waarvan het IPCC verwacht dat het zal verergeren? Kunnen grotere stormen dan verwacht de Nederlandse kustverdediging doorbreken? Gelukkig voorspelt het IPCC-rapport over de oceanen van 2019 dat de golfhoogte in de Noord-Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee zal afnemen – zelfs in het slechtste RCP8.5-scenario.


Dus, kunnen de Nederlanders zich ontspannen? Niet echt. Hun lange strijd tegen de zee in hun westen en noorden, en de continentale rivieren in hun oosten en zuiden, zal misschien nooit eindigen. Water rust niet, maar dat doen de Nederlanders die hun Deltaprogramma regelmatig uitbreiden, verbeteren en uitgebreid herbeoordelen, ook niet. Als blijkt dat de klimaatverandering erger is dan de deskundigen van vandaag voorspellen, kunnen de Nederlanders zich aanpassen.

Onze samenleving wapenen tegen het klimaat is een voortdurende uitdaging. Maar net als de Nederlandse strijd tegen de golven, is versterking tegen de grillen van de natuur een technisch probleem dat techniek en aanpassing vereist, geen angstzaaierij.

***

Over de auteur

Joakim Book is een freelance schrijver, redacteur en onderzoeker op het gebied van alles wat met geld en financiële markten te maken heeft. Voor meer informatie over Joakim, bezoek www.joakimbook.com, @joakimbook en https://notesonliberty.com/author/joakimbook/.

***

Bron hier.