Kabinet is zijn grip op de coronasamenleving kwijt

Vaccineren, de QR-code, op weg naar een 2G-wet, wat wil het kabinet nou eigenlijk zeggen?

Wouter de Winther 25-11-2021

 

Zwabberbeleid leidt tot beeld van paniekerig ingrijpen 

Het aanpakken van de coronacrisis lijkt tot nevenactiviteit gemaakt 

Roepen dat het kabinet het allemaal verkeerd heeft gedaan blijkt makkelijker 

Wat iedereen al zag aankomen, wordt vrijdag door het kabinet bekrachtigd. Er komen nieuwe, ingrijpende maatregelen aan om het coronavirus terug te dringen. Hoe een zwabberkoers uitmondde in nieuwe coronapaniek, met dank aan kabinet, Kamer én het Outbreak Management Team. 

Premier Mark Rutte wilde geen vragen beantwoorden toen hij woensdag het spoedoverleg over de coronacrisis op zijn ministerie verliet. Hij verwees naar minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid). Rutte beende weg naar overleg over de formatie. 

Het toonde maar weer eens aan in welke stand het landsbestuur al maanden verkeert. Officieel is het kabinet missionair op het coronabeleid, maar de maandenlange formatie slurpt de energie op van veel van de hoofdrolspelers. Deelnemers aan de Catshuisoverleggen, zoals premier Mark Rutte, minister Wopke Hoekstra (Financiën) en vicepremier Carola Schouten zijn druk met de vorming van een nieuwe coalitie. 

Nu een nieuwe persconferentie met waarschijnlijk draconische maatregelen aanstaande is, dringt de vraag zich evenwel op of de politieke hoofdrolspelers hun prioriteiten op orde hebben. Over Rutte is in kabinetskringen vaak beweerd dat hij de beste communicator van de club is. Toch is hij rond de coronacrisis de laatste tijd nogal onzichtbaar. 

Het aanpakken van de coronacrisis lijkt zodoende tot nevenactiviteit gemaakt, de sluitpost van het landsbestuur. 

De gevolgen zijn soundbites op straat of inderhaast georganiseerde persoploopjes die bedoeld zijn om de rust in het land te bewaren, maar die eerder onrust veroorzaken. De boodschap is onhelder, maar belangrijker nog: op de eerlijkheid ervan valt veel af te dingen. 

Waarschuwing 

De laatste waarschuwing van afgelopen maandag was er een voorbeeld van. Rutte en De Jonge riepen de bevolking op zich nadrukkelijk aan de basisregels (zoals handen wassen) te houden, om een kentering te veroorzaken die hard ingrijpen zou moeten voorkomen. Maar de eigen kabinetsredenering volgend zou dat al helemaal geen verschil meer maken. De impact van gedragsverandering naar aanleiding van nieuwe maatregelen of oproepen is immers twee tot drie weken later pas terug te zien in de cijfers. Al was maandag iedereen vrijwillig in lockdown gegaan, de werkelijkheid van vrijdag was er niet door veranderd. 

Het maakte de boodschap van maandag goedbedoeld, maar voor het voorkomen van nieuwe maatregelen irrelevant en wellicht averechts. Zelfs onder vertrouwelingen van kabinetsleden was te horen dat ze nog even snel restaurantreserveringen gingen maken voordat de boel op slot zou gaan. 

In dezelfde categorie past de hoofdboodschap van de persconferentie van twee weken geleden. De vervroegde sluitingstijden in de horeca en de herintroductie van mondkapjes zou een tussenfase inluiden, die na drie weken vervangen kon worden door de lancering van onder meer het 2G-systeem (alleen gevaccineerden en genezen toegang tot bijvoorbeeld horeca). Maar niet alleen het krappe wetgevingstraject, ook de bewering dat 2G de beperkende maatregelen zou kunnen vervangen, bleek een vaag vergezicht. 2G blijkt eerder een aanvullend effect te sorteren dan een oplossing voor de hard oplopende cijfers. Bovendien moet bij 2G de besmettingsgraad laag zijn, vermeldde het Outbreak Management Team (OMT). 

Het communicatiebeleid van de overheid blijkt zo bijna twee jaar na het starten van de coronacrisis nog steeds niet op orde, wat het serieus nemen van het kabinetsbeleid ondermijnt. 

Huiverig 

 Tegelijkertijd heeft de Tweede Kamer zichzelf sinds de zomer in een afwachtende, vaak vertragende rol gemanoeuvreerd. Keer op keer bleken Kamerleden van links tot rechts huiverig voor het steunen of zelf voorstellen van maatregelen die het virus zouden moeten indammen. 

Tegen de invoering van de coronapas was al veel verzet, het verruimen van de reikwijdte ervan lag in het parlement alleen nog maar moeilijker. Over 2G wordt in het land inmiddels al wekenlang gesproken, maar in de jongste agendavergadering over het bespreken van een wetsvoorstel daartoe bleken van de noodzaak tot snel ingrijpen veel parlementariërs niet overtuigd. Het roepen dat het kabinet het allemaal verkeerd heeft gedaan, bleek een stuk makkelijker dan zelf impopulaire maatregelen voor te stellen of te steunen. 

Intussen worden de woorden van het kabinet dagelijks ondergraven door allerlei medisch experts, veelal zelf onderdeel van het OMT, dat ministers juist adviseert hoe in de crisis op te treden. Zijn de adviezen van het OMT doorgaans eerder bedachtzaam dan alarmistisch van toon, individuele leden als Diederik Gommers, Marion Koopmans en Marc Bonten spreken op eigen titel met regelmaat in de media over wat het kabinet moet doen of laten, of wat het allemaal fout doet. Rutte diende hen deze week niet voor niets van repliek: „Krachtig leiderschap is niet dat je maatregelen neemt als iedereen in de talkshows zegt dat je maatregelen moet nemen.” 

Tegelijkertijd is de voorzitter van de club, RIVM-baas Jaap van Dissel, juist mediaschuw. De terughoudendheid van ministers om in media over corona te komen praten, alsmede de sporadische interviews van Van Dissel, leveren een voorlichtingsvacuüm op dat gretig wordt opgevuld door lieden die zonder de coronacrisis nooit de warmte van de studiolampen hadden mogen ervaren. 

Alles wijst erop dat het kabinet de grip heeft verloren op haar doel: het samen onder controle krijgen van corona. Tekenend waren de bizarre pogingen dinsdagavond tot op het hoogste niveau om berichtgeving te ontkrachten dat de persconferentie van 3 december zou worden vervroegd om extra maatregelen aan te kondigen. 

Terwijl achter de Haagse schermen de voorbereidingen van een eerder persmoment op maandag of dinsdag al volop werden getroffen en het hele land zag dat de cijfers maar bleven oplopen, stak het kabinet bij media juist een relativerend geluid in. Er zou nog niets officieel besloten zijn, dus berichtgeving zou voorbarig zijn. Nu is plots een vervroegde persconferentie aangekondigd. 

Dat zwabberen doet niets om het paniekerige beeld weg te nemen. 

Wouter de Winther

Noordhollands Dagblad