Heksenwaag Oudewater.



















Auteur: Gregory Wrightstone.

Vertaling: Martien de Wit.

De Europese heksenjachten van de 15e tot de 17e eeuw waren gericht tegen heksen die verantwoordelijk werden geacht voor epidemieën en mislukte oogsten, die het gevolg waren van de dalende temperaturen in de kleine ijstijd. De overtuiging dat kwade mensen een negatieve invloed hadden op het klimaat en de weerpatronen was de ‘consensus‘ in die tijd. Hoe griezelig veel lijkt die opvatting op de huidige, vaak herhaalde mantra dat het handelen van de mens het klimaat beheerst en leidt tot catastrofale gevolgen?

De eerste grootschalige Europese heksenvervolgingen vielen samen met dalende temperaturen toen het continent een einde zag komen aan de weldadige warmte van de Middeleeuwse Warmte Periode (850 tot 1250 na Christus). De toenemende koude die in de 13e eeuw begon, luidde bijna vijf eeuwen in van groeiende berggletsjers en langdurige perioden van regenachtig of koel weer. Deze tijd van door de natuur veroorzaakte klimaatverandering ging gepaard met misoogsten, honger, prijsstijgingen, epidemieën en massale ontvolking.

Grote systematische heksenvervolgingen begonnen in de jaren 1430 en werden later in de eeuw aangejaagd door een Elzasser Dominicaanse broeder en pauselijk inquisiteur genaamd Heinrich Kramer. Op aandringen van Kramer vaardigde paus Innocentius VIII een encycliek uit waarin de vervolging en uitroeiing van weerzinwekkende heksen door middel van dit pauselijk edict werd gelegitimeerd. De ergste misbruiken van de inquisitie en de latere systematische heksenvervolgingen werden deels door dit decreet bekrachtigd.

Deze eerste periode van koelere temperaturen en mislukte oogsten duurde tot de eerste paar decennia van de 16e eeuw, toen een lichte opwarming gepaard ging met verbeteringen in de oogsten. Het was duidelijk dat de pogrom tegen de weersveranderende heksen succes had gehad!

Helaas voor de mensen in de late Middeleeuwen maakten de veertig jaar van lichte opwarming plaats voor een nog zwaardere periode van afkoeling. De zomer van 1560 bracht een terugkeer van koude en nattigheid die leidde tot een ernstige vermindering van de oogst, mislukte oogsten en een toename van kindersterfte en epidemieën. Vergeet niet dat dit een agrarische cultuur was, bijna volledig afhankelijk van de jaarlijkse oogst om te overleven. Eén slechte oogst kon worden opgevangen, maar achtereenvolgende mislukkingen zouden verschrikkelijke gevolgen hebben, en dat is ook gebeurd.

Natuurlijk werd het ongeluk van de mensen toegeschreven aan weersveranderende heksen die het dood en verderf zaaiende weer hadden veroorzaakt, meestal in de vorm van kou, regen, vorst en verwoestende hagelbuien. Er werden gruwelijke wreedheden aan de heksen toegeschreven, waaronder Frankische heksen die ‘bekenden’ dat zij door de lucht vlogen om een smeersel van kindervet te verspreiden en zo een dodelijke vorst te veroorzaken. Op het Europese vasteland zijn er van de 15e tot de 17e eeuw waarschijnlijk vele tienduizenden vermeende heksen op de brandstapel verbrand, waaronder veel oude vrouwen die zonder man in de marge van de samenleving leefden.

De ergste heksenvervolgingen vonden plaats tijdens de bittere koude van 1560 tot ongeveer 1680. De moordwoede bereikte een dieptepunt met alleen al in het jaar 1563, de moord op 63 heksen in het Duitse gebied Wiesensteig. In heel Europa bleef het aantal heksen echter toenemen tot een hoogtepunt van meer dan 500 per jaar in het midden van de jaren 1600. De meesten werden op de brandstapel gezet, anderen werden opgehangen.

Het einde van de heksenjachten en de moorden hangt nauw samen met het begin van onze huidige opwarmingstrend aan het eind van de 17e eeuw. Die opwarming begon meer dan 300 jaar geleden en gaat met horten en stoten door tot op de dag van vandaag.

In de late Middeleeuwen geloofde een groot deel van de bevolking daadwerkelijk dat slechte mensen het klimaat negatief konden beïnvloeden. Het lijkt erop dat wij de lessen van de 16e eeuw en de gevaren van het aanwakkeren van ongegronde angsten voor veranderingen van ons klimaat niet hebben geleerd. Misschien zullen we in de niet al te verre toekomst kunnen terugkijken en beseffen dat mensen als Al Gore en Dr. Michael Mann de Heinrich Kramers van het begin van de 21ste eeuw waren, die ons allen ervan probeerden te overtuigen dat we het oncontroleerbare kunnen beheersen: de natuurlijke cycli van de zon en de aarde die vandaag doen wat ze doen, net zoals ze dat al vele miljoenen jaren deden.

***

Gregory Wrightstone is geoloog en uitvoerend directeur van de CO2 Coalitie in Arlington Virginia. Hij is bestseller auteur van Inconvenient Facts: The Science that Al Gore doesn’t want you to know. 

Referenties

Pfister (2007) Witch Hunts: Strategies of European Societies in Coping with Exogenous Shocks in the Late Sixteenth and Early Seventeenth Centuries

Behringer (1999) Climatic change and witch-hunting: the impact of the Little Ice Age on mentalities.

***

Bron hier.