‘We hoeven helemaal niet van ’t gas af’: Hengeloër Koos van Merksteijn presenteert oplossing voor CO2-probleem

 HENGELO - Uit Azië afkomstige snelgroeiende empressbomen kunnen volgens Hengeloër Koos van Merksteijn bijdragen aan de oplossing van het CO2- en stikstofprobleem in Nederland. De bomen hebben stikstof als voeding nodig om snel te groeien. Alleen, Nederland krijgt er dan wel nóg meer polders bij.

Gerben Kuitert 19-10-21, 

Hij noemt dit ‘omdenken’. „Op een andere manier tegen het probleem aankijken, met kennis van de natuur”, zegt Van Merksteijn (70). Hij dropte zijn ideeën her en der, maar de response is niet geweldig. „Dat komt ook doordat er vrijwel niemand kan verdienen aan de oplossing die ik voorstel.” 

Quote 500

Koos van Merksteijn is ingenieur en was verantwoordelijk voor de techniek in het gelijknamige familiebedrijf in Almelo dat staalmatten en hekwerken produceert. Het bracht hem een tijdlang een notering in de rijkeliedenlijst de Quote 500. Vijftien jaar geleden liet hij zich uitkopen door zijn jongere broer Peter.

Markerwaard inpolderen

De laatste jaren prikkelen de problemen rond het CO2 en stikstof hem.  Van Merksteijn: „Ik las er veel over en sloeg  aan het denken.”  Zijn plan is onorthodox. Hij wil op grote schaal empressbomen planten. Die groeien niet alleen vier keer zo snel als gewone, ze nemen vanwege hun bladomvang tot 1 meter doorsnee ook veel meer CO2 op. Daarom worden ze ook wel oxytrees genoemd. 

Het dagblad Trouw meldde vorig jaar dat de empressbomen in Polen vooral vanwege hun grote houtopbrengst worden gebruikt. Milieuorganisaties in Polen zijn kritisch, omdat de bomen relatief veel water nodig hebben. Om het hele CO2-probleem in Nederland op te lossen zou je volgens Van Merksteijn een terrein van 80 bij 80 kilometer met empress moeten beplanten. „Je zou er de Markerwaard en een deel van de Waddenzee voor kunnen inpolderen”, zegt hij. „Een deel van de Noordzee mag ook. Met 1200 empressbomen per hectare in de Markerwaard haal je 6 procent van de totale C02-uitstoot uit de lucht.” 

170 miljoen ton

Ingrijpend, maar dan heb je volgens Van Merksteijn ook wat. „Nederland stoot jaarlijks 170 miljoen ton CO2 uit”, zegt hij.  „Die uitstoot kun je neutraliseren door 6400 vierkante kilometer met empressbomen te beplanten. Dat is evenveel land als je de totale CO2-uitstoot wilt stoppen door alle energie via zonneweiden op te wekken.” Natuurbeschermers zien hem aankomen: de Waddenzee inpolderen. Je moet maar durven. Van Merksteijn: „6400 vierkante kilometer is veel. Ongeveer een zesde deel van Nederland, als je niet inpoldert. Maar je kunt ook voor een veel kleiner gebied kiezen, al vang je dan ook minder CO2 af.”

Je zou er de Marker­waard en een deel 

van de Waddenzee voor kunnen 

inpolderen. Een deel van de Noordzee 

mag ook 

Jaarlijks rooien

De bomen moeten volgens Van Merksteijn één keer per jaar worden gerooid. Want empressbomen, ook wel annapaulownabomen genoemd, groeien niet alleen snel, ze zijn niet al te sterk en zullen snel omwaaien in een polder. „De bomen halen CO2, kooldioxide, uit de lucht en zetten het om in zuurstof en koolwaterstof, dus in hout. Als je die bomen omhakt en laat vergaan, dan komt er net zoveel C02 uit als er in is gegaan. Daarom moet je het hout zo verwerken dat het niet vergaat.”

We worden CO2-sheiks in Nederland.

 CO2-certifica­ten kunnen voor 55 euro

 per ton worden verhandeld

Koos van Merksteijn, ondernemer

Boomsnippers ingraven

Door het hout in te graven en onder de (grond)waterspiegel te brengen komt er geen zuurstof bij het hout en ontbindt het niet. Van Merksteijn: „Op dezelfde manier is veen ontstaan. De bomen moet je eerst versnipperen en je stopt de houtsnippers in een tunnel onder de grond. Die tunnel vult zich met grondwater en het hout verrot niet meer, omdat in het grondwater bijna geen zuurstof zit. En als er geen zuurstof bij komt dan kan de koolwaterstof - CHN -  niet terugkeren naar zijn natuurlijke CO2-vorm.” 

Kosten: 9 miljard per jaar

„En dan hoeven we dus niet meer van het gas af”, zegt hij bijna triomfantelijk. „Je moet wel weten hoeveel koolstof je in de grond stopt. Anders kan er geen certificaat op worden afgegeven. De CO2-certificaten kunnen we verhandelen. Het huidige prijspeil ligt rond de 55 euro per ton. De oplossing die ik aandraag kost de Nederlandse staat circa 9 miljard op jaarbasis. Maar dan is ons land ook CO2-neutraal!”

De empress- of annapaulownaboom heeft grote bladeren en groeit snel. © Jean-Pol Grandmont

C02-sheiks

Hij lacht en zegt dan: „Dan worden de eigenaren van de gronden waarop die bomen worden geplant en de verwerkers geen oliesjeiks, maar CO2-sheiks. Neem bijvoorbeeld akkerbouwers in Noord-Groningen. Die zouden met de kweek van empressbomen op hun akkers en de verhandelbare stikstofcertificaten die ze daarmee verwerven meer geld per hectare verdienen dan ze nu met de graanteelt doen.” 

Suriname kan rijk worden

In het buitenland liggen in principe veel grotere kansen dan in Nederland, aldus Van Merksteijn. „Neem een land als Suriname. Dat is vier keer zo groot als Nederland en er wonen amper 500.000 mensen”, zegt hij. „Zo’n land kan rijk worden van de handel in CO2-rechten. Ik hoop binnenkort aan tafel te gaan met de president van Suriname. Een kennis van mij probeert dat lijntje te leggen. Ik vond een bank in Zwitserland die de data wil opslaan over de CO2-opslag en van waaruit de certificaten dan worden verkocht. Zo kan Suriname geld verdienen met de handel in CO2-rechten.”

Zonneweiden en windmolens

Zonneweiden en windmolens zijn in zijn ogen niet de oplossing. Van Merksteijn: „Een 1 hectare grote weide die is vol gezet met zonnecellen kost tussen de 800.000 en 900.000 euro. Recyclen is duur, daar denkt nu kennelijk nog niemand over na. De opbrengst is 800 tot 900 gigawattuur per jaar in Nederland. Dezelfde hoeveelheid elektriciteit kunnen we ook opwekken in een gascentrale, daarbij stoot die gascentrale 250 ton CO2 uit. Maar op diezelfde 1 hectare kunnen we ook empressbomen planten. Die halen 250 ton CO2 per jaar uit de lucht. Aanplant van die bomen kost 30 euro per hectare en dan resteren de kosten van het jaarlijks versnipperen van het hout.”

In bloei staande empressbomen aan de Avenue Carnot in Parijs. © dad

Roepende in de woestijn

Voorlopig is hij nog ‘een roepende in de woestijn’, zegt hij mismoedig. „Als de universiteit Wageningen hierin zou geloven, dan kan ze het dna van een dergelijke boom wellicht zodanig veranderen dat-ie het dubbele aan CO2 per jaar uit de lucht haalt. Er moet in dit verhaal een begin gemaakt worden, dan groeit de kennis vanzelf.”

Zijn verdienmodel

Zijn eigen verdienmodel ligt in de levering van de technologie. Op de techniek van het rooien van de bomen en het verpakken van het hout vroeg hij patent aan en richtte er een bedrijfje voor op: ClimaGate Industries Development & Productions. Van Merksteijn: „Mijn verdiensten kunnen zitten in de licenties van de machines, die zeven dagen per week die bomen zagen en versnipperen. Dat moet snel en goed gebeuren.”

Wageningen University & Research erkent dat het recyclen van zonnepanelen ‘een groot potentieel probleem is voor de toekomst’. © Denis Brouwer

Universiteit Wageningen plaatst kanttekeningen

Wageningen University & Research (WUR), gespecialiseerd op het gebied van landbouw, wil slechts in algemene termen reageren op de plannen van Koos van Merksteijn. De universiteit legde ze voor aan drie onderzoekers met verstand van bomenteelt, biomassaproductie en stikstof- en CO2-vastlegging door planten en bomen. Omdat er (nog) geen wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de mogelijkheden om de CO2-problemen via aanplant van empressbomen terug te brengen beperkt de universiteit zich tot enkele kanttekeningen, in algemene zin.

CO2 in de grond stoppen

Zo vragen de deskundigen zich af of het in de directe nabijheid van energiecentrales afvangen van CO2 niet veel effectiever is dan het eerst langs bomen te laten lopen en dan in de grond te stoppen. En Van Merksteijns rekenmethodiek van het aantal bomen dat nodig zou zijn klopt volgens de deskundigen in Wageningen niet: ‘De heer Van Merksteijn spreek van 2500 bomen per hectare. Dat aantal zal flink omhoog moeten als er optimaal van alle invallende straling gebruik gemaakt moet worden en als er jaarlijks geoogst wordt. Een boom groeit niet zo hard dat hij snel bodembedekkend wordt en al het licht onderschept.’

Inpolderen stuk Noordzee

Over het inpolderen van de Noordzee wordt opgemerkt: ‘Dit lijkt lucratief, maar we hebben nu al grote moeite om zoute kwel (ondergrondse waterstromen, red.) te onderdrukken. Dat wordt vermoedelijk alleen maar groter bij het creëren van nog meer lager gelegen gebieden.’ De universiteit erkent dat het recyclen van zonnepanelen en windmolenwieken ‘een groot potentieel probleem voor de toekomst is’.

Niet afgeschoten

Koos van Merksteijn, tot slot: „Mijn rekenmethodiek is gebaseerd op openbaar beschikbare data en we produceren veel te veel CO2 om allemaal in de grond te kunnen stoppen. Belangrijk voor mij is dat mijn plan niet finaal wordt afgeschoten door hen. Ik wil er verder mee.”

TUBANTIA