Naar een ander Covid-19 beleid: minder vaccins en meer geneesmiddelen

Het is meer dan een jaar geleden dat het SARS-CoV-2 virus in Nederland werd geïntroduceerd.

8-4-2021

Net als in andere landen was hier sprake van een concentratie van COVID-19 gevallen die hoogst waarschijnlijk het gevolg waren van snelle verspreiding in uitgaanscentra in Noord-Brabant. Omdat de lokale ziekenhuizen beperkte capaciteit hadden voor de toestroom van patienten met ernstige klachten, ontstond ook in Nederland het beeld van overvolle ziekenhuizen en intensive care afdelingen waar het personeel hard werkte om iedereen zo goed mogelijk te verzorgen. Binnen korte tijd stierven veel mensen ten gevolge van corona infectie. Het was de start van de corona crisis.

Contactbeperkende maatregelen

Om het verlenen van zorg te kunnen garanderen werden, in de afwezigheid van geneesmiddelen en vaccins, contactbeperkende maatregelen doorgevoerd met het doel de verspreiding van het virus onder de bevolking te verminderen. Verminderde verspreiding zou de infectiedruk van het virus verlagen tot het niveau dat mensen die besmet raakten niet ernstig ziek werden en natuurlijke immuniteit konden ontwikkelen (groepsimmuniteit). Bovendien zouden de mensen die ernstige COVID-19 ontwikkelden en intensieve zorg nodig hadden, verspreid over de tijd worden (‘flatten the curve’; [1]). Deze aanpak was effectief; twee weken na het instellen van de maatregelen bereikte het aantal coronapatienten een piek waarna het aantal heel snel afnam. Eind mei 2020 was de epidemie onder controle, en de noodsituaties in de ziekenhuizen waren voorbij. Het was een tijd waarin we geen mondkapjesplicht hadden en de scholen grotendeels gewoon open waren.

De sociale maatregelen hebben een enorm effect op de maatschappij in de volle breedte, van ondernemers die hun zaak failliet zien gaan tot jongeren die elkaar niet kunnen ontmoeten en ouderen die hun laatste dagen in eenzaamheid moeten doorbrengen. Ook David Nabarro van de WHO heeft aangegeven dat zogenaamde lockdowns tijdelijk ingezet kunnen worden aan het begin van een epidemie, maar dat het geen duurzame oplossing is omdat de schade ten gevolge van de lockdowns dan groter is dan de voordelen [2]. Bovendien stelt een aantal studies vraagtekens bij de effectiviteit van de strenge lockdowns. Alternatieve controlestrategieën zijn nodig om uit de coronacrisis te komen.

Natuurlijke immuniteit

Het was al snel duidelijk dat de meeste mensen geen of milde klachten krijgen als zij besmet worden met het corona virus, en dat ernstige COVID-19 zich grotendeels beperkt tot mensen op leeftijd (ouder dan 70 jaar) en mensen die onderliggende aandoeningen hebben [3]. Onderzoek aan personen die niet in contact geweest zijn met het corona virus toont aan dat het immuunsysteem wel degelijk dit virus kan herkennen en dat een infectie met het coronavirus leidt tot de productie van specifieke antilichamen tegen SARS-CoV-2 virus [4] en T-cel activiteit [5]. Deze personen hebben een verbeterde weerstand tegen het coronavirus wat helpt om de verspreiding van het virus onder de bevolking te beteugelen. De seroprevalentie in Wuhan waar een snelle en strenge lockdown is doorgevoerd is rond de 6%, in Nederland is dit rond de 25%, en in sloppenwijken in India is >80% gemeten [6-8].

Voor de opbouw van deze groepsimmuniteit is het belangrijk dat het virus op een laag niveau door de bevolking verspreid wordt. Het continueren van strenge contactbeperkende maatregelen kan deze opbouw van immuniteit vertragen, wat de kans vergroot dat het virus in de extra tijd die het gegeven is een mutant ontwikkelt waartegen de opgebouwde immuniteit niet afdoende is. Het gevolg is dat er een nieuwe epidemie ontstaat, en in de afwezigheid van vaccins en andere geneesmiddelen, er weer gegrepen wordt naar contactbeperkende maatregelen. Het is dus belangrijk dat groepsimmuniteit zo snel mogelijk opgebouwd wordt.

Vaccins [9]

In april 2020 concludeerde de overheid dat vaccinatie van de gehele bevolking de enige weg uit de coronacrisis was [10]. Ofschoon het toen al duidelijk was dat de gezonde mensen voldoende weerstand hadden tegen corona infectie, redeneerde men dat een extra vaccinatie met een specifiek vaccin zou helpen om de verspreiding van het virus te verminderen waardoor de infectiedruk zou afnemen en de kwetsbare mensen minder ernstig geinfecteerd zouden worden. Ook dit is een vorm van groepsimmuniteit.

Vaccins gebaseerd op spike eiwit

Resultaten van onderzoek aan SARS lieten zien dat antilichamen tegen het spike eiwit (dat contact maakt met de lichaamscellen in de luchtwegen om die binnen te dringen) de infectie kunnen blokkeren [11]. Het ligt voor de hand dat een vaccin immuniteit tegen het spike eiwit moet induceren. Met moderne biotechnologische technieken is het mogelijk om in een redelijke tijd en op een efficiënte manier het spike eiwit door microorganismen (bijv. bacterien, gisten of virussen) in het laboratorium te laten maken. Dergelijke recombinante spike-eiwitten worden dan geformuleerd met immuunstimulerende stoffen die helpen een goede antilichaamrespons op te roepen.

Het is ook mogelijk om niet het recombinante eiwit zélf in mensen te injecteren maar in plaats daarvan de genetische code voor het spike eiwit. Het idee is dat het eiwit dan in de eigen lichaamscellen gemaakt wordt. Er zijn in principe twee technologieen voor: de een maakt gebruikt van een microorganisme (bijvoorbeeld een verkoudheidvirus) waarin de genetische code voor het spike eiwit is ingebracht. Dit zijn zogenaamde virus-vector vaccins. Een andere technologie maakt gebruik van de genetische code zelf, het zogenaamde messenger RNA (mRNA). Omdat mRNA snel in het lichaam afgebroken wordt, is het ingekapseld in een vetachtig omhulsel (lipidated nano particle; LNP-mRNA). Op die manier is het enigszins beschermd tegen afbraak en kan het makkelijker in lichaamscellen worden opgenomen. Men noemt dit mRNA vaccins.

Al deze vaccins hebben gemeen dat de immuunrespons opgewekt wordt tegen één enkel virus eiwit, het spike-eiwit. Dat maakt dat deze strategie erg kwetsbaar is; wanneer er een corona virus mutant ontstaat met een spike eiwit dat niet door de opgewekte antilichamen herkend wordt, kan de nieuwe variant zich vrijelijk door de bevolking verspreiden en een nieuwe epidemie veroorzaken. Dat is een serieus probleem dat mogelijk verklaart waarom vaccinatie in Zuid-Afrika niet effectief bleek. Ofschoon vaccinontwikkelaars claimen dat met deze technologie men snel een aangepast vaccin zou kunnen maken, lijkt het onmogelijk op deze manier een muterend virus vóór te blijven. De verschillende virusvarianten muteren willekeurig en er zijn nu, na één jaar, al honderden varianten beschreven [12].

Vaccins gebaseerd op corona virus

De wat oudere vaccins maken geen gebruik van moderne biotechnologie en zijn gebaseerd op de hele organismen. Normaal gesproken wordt het virus geisoleerd en vervolgens in het laboratorium gekweekt. Daarna wordt het geïnactiveerd en als vaccin geformuleerd (soms met toevoeging van immuunstimulerende stoffen). Als alternatief kan een verzwakte virus gebruikt worden dat verkregen is door het herhaaldelijk doorkweken totdat het virus minder virulent cq infectieus is geworden. Dit soort vaccins zal een brede immuunrespons opwekken in die zin dat er niet alleen tegen het spike eiwit gereageerd wordt maar ook tegen andere componenten van het virus. In die zin zal de immuunrespons meer lijken op die welke opgewekt is na een corona infectie.

Het originele virus uit Wuhan en de aftakkingen van 340 varianten van het virus (data uit GISAID-database; Referentie.)

Geneesmiddelen

Mensen die al ziek zijn, hebben in de regel weinig baat bij vaccinatie en voor hen is de beschikbaarheid van geneesmiddelen en goede medische behandeling van levensbelang. Er zijn veel geneesmiddelen voorhanden voor bestrijding van infectie met virussen, bacterieën, schimmels en parasieten. Dit soort middelen heeft over het algemeen een brede werkzaamheid in de zin dat ze helpen bij verschillende varianten van de ziekteverwekker. Zeker voor een virus als het coronavirus dat relatief snel muteert kan een breedwerkend geneesmiddel een goede behandeling zijn voor geïnfecteerde personen.

Bij de medicamenteuze behandeling zijn er twee parallelle benaderingen. De eerste is gericht op de remming het virus. De voor andere doeleinden reeds geregistreerde medicijnen kunnen verschillende essentiële stappen van de infectie remmen. Zoals het binnenkomen in de cel , het transport naar de kern, en het uiteindelijk vermenigvuldigen in die kern. Daar waar een dergelijke behandeling wordt toegepast, worden spectaculaire resultaten gezien. De ernstige en langdurende complicaties worden niet door het virus zelf veroorzaakt, maar door een verkeerd gestuurde ontstekingsreactie [13]. De tweede benadering is gericht op het reguleren van die ontstekingsreactie in de long. Gerichte standaard immunosuppressie (bijv. gebruik van dexamethason) en toedienen van de juiste biologicals is hierbij zeer effectief.

Werd de ontwikkeling van de corona vaccins door allerlei instanties gesteund en werden procedures versneld doorlopen, de ontwikkeling van geneesmiddelen tegen corona kan op minder enthousiasme rekenen [14]. Al in april vorig jaar verzekerde de minister van volksgezondheid dat vaccinatie de enige weg uit de crisis was en dat men niet moest rekenen op de ontwikkeling van andere geneesmiddelen [10].

Tot op de dag van vandaag wordt het onderzoek aan de toepasbaarheid van medicijnen als hydroxychloroquine en ivermectine voor de bestrijding van coronainfecties zeer sceptisch bekeken en ook in ons land is het gebruik alleen als onderdeel van een wetenschappelijk onderzoek geoorloofd [15]. Ook de Europese autoriteit (EMA) adviseert negatief over het gebruik van hydroxychloroquine en ivermectine [16]. Dat is gezien de risico’s die corona patiënten in het ziekenhuis lopen medisch-ethisch niet verantwoord.

In een aantal landen wordt ivermectine wel aanbevolen voor het gebruik bij corona infectie (bijvoorbeeld India, Mexico, Slowakije) dan wel toegestaan (USA) [17]. Het is hoog tijd dat men zich ook in Nederland  serieus verdiept in de mogelijkheden van Ivermectine.

Een aangepaste strategie

Tijdens een van de eerste persconferenties over corona merkte de minister-president op dat de regering met 50% van de kennis toch 100% beleid moest maken [18]. We zijn nu een jaar verder en er is een enorme hoeveelheid kennis over het corona virus, immuniteit, pathogenese, effectiviteit van vaccins, geneesmiddelen en behandelmethoden beschikbaar gekomen. Op basis van de toegevoegde kennis, de ontwikkeling van natuurlijke immuniteit tegen corona, en de ervaringen met verschillende controlestrategieën zou een nieuw beleid geformuleerd moeten worden.

Het blijft belangrijk dat iemand die klachten heeft thuisblijft zodat de kans op besmetting van medeburgers met een relatief hoge dosis virus enorm verkleind wordt. Dat zal ook de kans op het voorkomen van superspreader events verminderen.

Gezien het feit dat het corona virus redelijk snel muteert is het belangrijk dat dat deel van de bevolking dat weinig tot milde klachten krijgt na corona infectie snel verbeterde natuurlijke immuniteit opbouwt. Het handhaven van maatregelen als schoolsluitingen, avondklok en lockdowns zijn wat dat betreft contraproductief omdat die de tijd dat verbeterde immuniteit verkregen wordt verlengt en dus het virus meer kans geeft op het ontwikkelen van mutaties. Omdat de verspreiding van corona een duidelijk seizoenseffect heeft op het noordelijk halfrond kunnen de meeste contactbeperkende maatregelen van april tot oktober opgeheven worden.

Uit gegevens van het Pienter onderzoek [19] en meer recent van Sanquin [7], blijkt dat meer dan 25% van de mensen een verbeterde immuniteit tegen het corona virus heeft opgebouwd (aanwezigheid van specifieke antilichamen tegen SARS-CoV-2). Daarmee is dus de weerstand van de bevolking wezenlijk verhoogd ten opzichte van vorig jaar en zijn de risico’s op epidemische uitbraken verminderd. Bovendien blijkt uit onderzoek in Zweden dat mensen die een milde corona infectie doorgemaakt hebben een gelijke of hogere hoeveelheid virusneutraliserende antilichamen in het bloed hebben dan na vaccinatie [20]. Er is dus geen dwingende reden om te kiezen voor vaccinatie omdat dat beter zou zijn.

Mensen die tot de kwetsbare doelgroepen behoren kunnen gevaccineerd worden wanneer zij daarmee instemmen. De gebruikte vaccins moeten bewezen veilig en effectief zijn. Resultaten geven aan dat de gebruikte vaccins de hoeveelheid virus na besmetting kunnen helpen reduceren. Maar de veiligheid van de gebruikte vaccins is niet voldoende duidelijk. Met name de effecten van vaccinatie op het stollingssysteem baren zorgen nadat er sterfgevallen zijn geregistreerd. Ofschoon de EMA concludeert dat er geen oorzakelijk verband tussen de sterfgevallen en vaccinatie kan worden vastgesteld [21,22], heeft een aantal landen toch de indicatie voor het gebruik van vaccins aangepast. Vaccinatie van de meest kwetsbare ouderen wordt afgeraden, en ook wordt het gebruik van het AstraZeneca vaccin voor personen onder de 55-60 jaar in sommige landen afgeraden [23]. Over bijwerkingen op de langere termijn is vooralsnog niet veel bekend.

Omdat het virus redelijk snel muteert is het gebruik van vaccins die meerdere virus antigenen bevatten aan te raden. De huidige vaccins die gebaseerd zijn op het spike eiwit van de Wuhan variant zullen naar verwachting steeds minder effectief zijn omdat het virus wegmuteert van de originele stam.

Bronvermelding

1. Toespraak Rutte over opbouwen groepsimmuniteit (16 maart 2020)
   https://www.youtube.com/watch?v=G9z0xEuxt4I&ab_channel=Rijksoverheid

2. BBC interview David Nabarro (WHO) (21 april 2020)
   https://www.bbc.com/news/av/health-52369969

3. RIVM wekelijkse rapportage
   https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/actueel/wekelijkse-update-epidemiologische-situatie-covid-19-in-nederland

4. Antilichamen in mensen die geen SARS-CoV-2 geschiedenis hadden (Ng et al)
   https://science.sciencemag.org/content/370/6522/1339

5. T-cel reactiviteit in mensen die geen SARS-CoV-2 geschiedenis hadden (Sekine et al)
   https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0092867420310084

6. Seroprevalentie Wuhan
   https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)00238-5/fulltext

7. Seroprevalentie Nederland
   https://www.sanquin.nl/over-sanquin/nieuws/2021/03/corona-antistoffen-bij-meer-dan-21-van-donors?utm_source=linkedin&utm_medium=social&utm_campaign=alwayson_21procent

8. Seroprevalentie India
   https://www.cambridge.org/core/journals/epidemiology-and-infection/article/high-seroprevalence-of-covid19-infection-in-a-large-slum-in-south-india-what-does-it-tell-us-about-managing-a-pandemic-and-beyond/4828774F1616975856CBEA77F8B6FA9D

9. Overzicht corona vaccins
   https://www.nature.com/articles/s41392-020-00352-y

10. Vaccinatie enige weg en andere behandelingen niet (Hugo de Jonge; 16 april 2020)
    https://www.youtube.com/watch?v=SgO-SsAlncQ&ab_channel=FrankRuesink

11. Antilichamen tegen spike eiwit van SARS neutralizeren virus infectie
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2750777/pdf/41579_2009_Article_BFnrmicro2090.pdf

12. Genetische mutaties SARS-CoV-2
    https://nextstrain.org/ncov/global?c=region

13. Overzicht ivermectine onderzoek: resultaten en formele procedures
    http://jja-contents.wdc-jp.com/pdf/JJA74/74-1-open/74-1_44-95.pdf

14. De zware complicaties bij COVID-19 komen door een verkeerde ontstekingsreactie
    https://doi.org/10.1038/s41586-020-03148-w
    https://doi.org/10.1038/s41586-021-03234-7

15. Positie SWAB mbt ivermectine
    https://swab.nl/nl/covid-19

16. Positie EMA mbt ivermectine
    https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-advises-against-use-ivermectin-prevention-treatment-covid-19-outside-randomised-clinical-trials#:~:text=EMA%20has%20reviewed%20the%20latest,outside%20well%2Ddesigned%20clinical%20trials

17. Status ivermectine gebruik/registratie in andere landen
    https://ivmstatus.com/

18. Quote Rutten: 50%, 100% besluiten
    https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid-19/documenten/mediateksten/2020/03/12/persconferentie-minister-president-rutte-en-minister-bruins-naar-aanleiding-van-de-maatregelen-tegen-verspreiding-coronavirus-in-nederland

19. Antilichaamontwikkeling onder de Nederlandse bevolking (Pienter onderzoek; RIVM)
    https://www.rivm.nl/pienter-corona-studie/resultaten

20. Antilichamen in Zweden na een natuurlijke infectie gelijk of hoger dan na vaccinatie
    https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.12.24.20248821v1.full-text

21. Positie EMA mbt AstraZeneca vaccin
    https://www.ema.europa.eu/en/news/covid-19-vaccine-astrazeneca-benefits-still-outweigh-risks-despite-possible-link-rare-blood-clots

22. Positie EMA mbt AstraZeneca vaccin -update
    https://www.ema.europa.eu/en/news/astrazeneca-covid-19-vaccine-review-very-rare-cases-unusual-blood-clots-continues

23. Positie Duitsland mbt AstraZeneca vaccine
    https://nos.nl/artikel/2374883-leeftijdsgrens-voor-astrazeneca-vaccinatie-in-duitsland-wat-doet-nederland.html

Verder lezen

Over vaccinatie is een proefhoofdstuk uit het boek van Reiss en Bhakdi verschenen: lees het hier.

Over het geneesmiddel ivermectine leert u in dit artikel van onze website.

De reactie van de FLCCC op de argumenten zoals door de SWAB en EMA gebruikt tegen medicatie (ivermectine), zie hier.

DE GROENE REKENKAMER