De waanzin van de energietransitie

Energieverbruik - Uit de gegevens blijkt dat het aandeel van de huishoudens slechts 18 % bedraagt. 

16-3-2021

De waanzin van de energietransitie

Een gastbijdrage van Chris Schoneveld.

In opdracht van het kabinet werd een studiegroep “Klimaatopgave Green Deal” opgericht die moest kijken naar de gewenste beleidsmaatregelen om de CO2-reductie, zoals vastgelegd in het Parijsakkoord, te bewerkstelligen. De studiegroep heeft afgelopen januari een rapport uitgebracht onder de titel: Bestemming Parijs: wegwijzer voor klimaatkeuzes 2030, 2050 (Eindrapportage studiegroep Invulling klimaatopgave Green Deal, Jan. 2021).

Het rapport lezende (90 pagina’s) word je horendol van de ambtelijke / bestuurlijke / management speak (à la McKinsey). Afgezien van de onzinnige begrippen “klimaatkeuze” en “klimaatopgave” in de titel van het rapport, staat het ook vol met verwijzingen naar het klimaatdoel, klimaattransitie, het klimaatakkoord, het klimaatplan, de klimaatwet, de klimaatnota, de klimaat- en energieverkenning (KEV) en de Monitor Klimaatbeleid, klimaat neutraal.

Eén lichtpuntje: de Klimaattafels werden niet genoemd. Het is duidelijk dat ons klimaat volgens deze bureaucraten geheel afhankelijk is van beleidsmaatregelen die wij in de komende 10 tot 30 jaar gaan of denken te kunnen verwezenlijken.

Dit rapport (bestemming-parijs-wegwijzer-voor-klimaatkeuzes-2030-2050) bevat een analyse van de gevolgen van beleidsmaatregelen die nodig zijn om te kunnen voldoen aan de Europese afspraken over CO2-reductie. Om draagvlak te verkrijgen voor die maatregelen heeft de TU in Delft een – weer zo’n mooi woord – Participatie Waarde Evaluatie (PWE) georganiseerd waarbij via een enquete/raadpleging wordt gekeken welke maatregelen de voorkeur hebben onder de bevolking. Zie hier.

Enquête
Het beoogde doel – het zoeken naar draagkracht – wordt gecorrumpeerd door de opzet van de enquête. Men moet namelijk een keuze maken uit tien beleidsmaatregelen die gezamenlijk tot een bepaalde CO2 reductie (27 Megaton) zouden moeten leiden. Na het voltooien van die enquête mag men ook nog schriftelijk toelichten of de deelnemer wellicht tegenstander is van de energietransitie of sceptisch is over klimaatverandering. Helaas kan men pas die toelichting geven nadat de enquête is voltooid.

In de enquête wordt het streefgetal van 27 megaton CO2-reductie aangehouden. Kom je met je voorkeur niet uit op minstens 27 megaton dan kan je de enquête niet afronden en kom je ook niet aan de latere vragen toe, waar je o.a. kan aangeven dat je de doelstellingen niet onderschrijft. Je kan dus worden gedwongen een keuze te maken waar je pertinent tegen bent. En die “voorkeur” wordt dan wel in de einduitslag verwerkt, waardoor de einduitslag een vals beeld schept van draagvlak. Het is daarom af te raden aan deze enquête mee te doen.

Deze enquête heeft mij wel gestimuleerd om te kijken naar de haalbaarheid van de energietransitie. Daar is al veel in de media over geschreven en ook op Climategate.nl aandacht aan besteed, o.a. door Fred Udo en Rob Walter.

Energieverbruik
Ik wil het over een andere boeg gooien en kijken of de ambitie – om in 2050 het volledige energieverbruik in Nederland CO2-neutraal te maken – realistisch is. Dat de kosten astronomisch zijn heeft Rob Walter al voorgerekend en daar wil ik verder niet uitgebreid op ingaan.

Het huidige energieverbruik in Nederland in 2019 was volgens het CBS 3050 PetaJoule of 848 miljoen MegaWattuur. Uit de gegevens blijkt dat het aandeel van de huishoudens slechts 18 % bedraagt. Het gemiddeld energieverbruik per huishouden is 3500 kWh elektriciteit en 15000 kWh gas (= 1500m3). Dus 19% van het verbruik bestaat uit elektriciteit, wat slechts 3.4% van het totale energieverbruik is in Nederland.

Voorbeeld uit de praktijk
Om een idee te krijgen wat er voor nodig is om deze hoeveelheid energie als duurzame elektriciteit op te wekken, zal ik gebruik maken van de informatie die is verstrekt over het windpark Saint-Brieuc van 496 MW vermogen dat momenteel in aanbouw is voor de kust van Bretagne en dat in 2023 moet worden opgeleverd. Zie hier.

Aantal windmolens: 62
Windturbine: 8 MW, geïnstalleerd vermogen (tiphoogte 207 meter)
Totaal geïnstalleerd vermogen: 496 MW
Verwachte jaarlijkse productie: 1,82 miljoen MWh
Productie per turbine: 29.300 MWh/jaar
Vol-last-uren: 3680/jaar
Productie/vermogen: 0.42 (= capaciteitsfactor)
Constructiekosten windpark: 2.5 miljard Euro
Constructiekosten per molen: 40 miljoen Euro
Zeeoppervlak per molen: 1,3 km2

Het paar jaar oudere Schotse offshore windpark Beatrice (opgeleverd in 2019) heeft 2,9 miljard Euro gekost en bestaat uit 84 molens van 7 MW. Per MW geïnstalleerd vermogen komt dat neer op 4.9 miljoen Euro. Zie hier. Het Franse park heeft een vergelijkbare prijs per KW: 2,5 miljard Euro voor 496 KW = 5 miljoen Euro.

Het elektriciteitsverbruik van huishoudens wordt vaak genoemd om aan te geven hoeveel energie een windpark kan leveren. Als bedrijven, overheid en de media windmolens aanprijzen dan wordt altijd de productie van een windpark afgemeten tegen het aantal huishoudens dat daarmee van elektriciteit kan worden voorzien. Dat klinkt altijd heel indrukwekkend maar het elektriciteitsverbruik van huishoudens is maar een ondergeschikt (1/30) deel van het totale energieverbruik van een land. De bedoeling van deze rooskleurige voorstelling van zaken is het opkrikken van het imago van windparken bij de gewone burger.

Benodigde zeeoppervlak
Hoeveel van dit soort monsterturbines van 8MW zou Nederland moeten plaatsen om het huidige energieverbruik ermee te kunnen dekken? Ik laat zonne-energie en kernenergie even voor wat het is. Schrik niet: 28940 windmolens. Dat is tot het jaar 2050 bijna 1000 molens per jaar. En omdat die molens hooguit 30 jaar meegaan, moet die productie dus ook na 2050 onveranderd voortgezet worden. Dat komt neer op 40 miljard Euro/jaar aan bouwkosten. Daar is onderhoud e.d. nog niet eens in meegerekend.

Laten we voor het gemak even aannemen dat 4940 windmolens op land geplaatst gaan worden, dan moet op zee de resterende 24000 molens worden geplaatst. Het produceren en installeren van die 24000 molens op zee zal 960 miljard Euro gaan kosten. Voor iedere windmolen van dat formaat moet bovendien minimaal 1.3 km2 zeeoppervlak worden gereserveerd (i.e. 6 Watt/m2). Op de kaart hieronder heb ik het effect visueel gemaakt. Ik kon geen 24000 stipjes zetten dus ik heb een blokje van 99 km2 uitvergroot, waar ieder stipje een windmolen voorstelt. Het is duidelijk van dit plaatje dat windenergie onmogelijk de oplossing kan zijn.

Energieproductie op land
De op het land te plaatsen (door mij willekeurig gekozen) 4940 windmolens leveren echter 40 tot 50% minder energie op doordat het daar minder hard waait. Dus geen 29.300 MWh/jaar/molen maar hooguit 16.000 MWh/jaar/molen. Dus een tekort van 13.300 x 4940 molens = 65 miljoen MWh/jaar.

Laten we, om het rekensommetje sluitend te maken, aannemen dat die lagere productie kan worden weggestreept tegen de reeds geïnstalleerde zonne-, wind- en kernenergie (totaal 27 miljoen MWh/jaar) en door nog te realiseren (38 miljoen MWh) zonne-energie en kernenergie in de komende 30 jaar.

Hier een voorbeeld van een modern zonnepark op land. In 2020 is Eurus Energy Group begonnen met het exploiteren op land van het windpark Deil met vijf molens met ieder 4.2 MW nominaal vermogen. Deil zal binnenkort uitgebreid worden tot een totaal van 11 molens. In hun brochure verwacht Eurus met de 5 molens voldoende stroom te kunnen produceren voor 26000 huishoudens, deze stroom hebben ze verkocht aan Eneco.

Omdat een gemiddeld huishouden 3.5 MWh/jaar elektriciteit verbruikt verwacht Eurus dus jaarlijks 91000 MWh (18000 MWh/molen) te produceren, wat neer komt op 50% rendement. Dat is een beter rendement dan de windturbines op zee. Ik verwacht daarom dat Eneco straks van een koude kermis zal thuis komen.

Stel dat er geen kernreactors worden gebouwd, en die 38 miljoen MWh geheel voor rekening komt van zonnepanelen, dan is daar een oppervlak van 4200 km2 (90.000 MWh/km2) voor nodig; dat is 10% van het landoppervlak van Nederland. Dus ook zonne-energie op land in combinatie met de windenergie op zee, hierboven beschreven, is een onhaalbare propositie.

Energiebesparing
Naar mijn stellige overtuiging zijn de hierboven genoemde getallen onbetwistbaar. Het enige bezwaar dat men zou kunnen aanvoeren is dat de “klimaatmaatregelen” ook voorzien in een sterke afname in energieverbruik. Zo wordt gestreefd naar een 30% reductie in energiebehoefte. Naar mijn mening is dat onhaalbaar als we bedenken dat er 1 miljoen woningen bijgebouwd moeten worden, dat de bevolking en de welvaart nog steeds groeiende is en dat het omzetten van duurzaam opgewekte elektriciteit naar waterstof (zoals in de plannen wordt voorzien) veel energie kost. Opslag van energie is onontbeerlijk omdat wind- en zonne-energie te variabel is. Op de dagen of uren dat er geen wind waait, noch zon schijnt, moet de gehele energiebehoefte door een back-up systeem kunnen worden overgenomen. Het instandhouden of creëren van die “base-load” infrastructuur is kostbaar en, in het geval van waterstof, energieslurpend. Maar om energie te besparen zal heel veel geld geïnvesteerd moeten worden.

Het verbruik van de huishoudens is slechts 18% van het totaal zodat het energieneutraal (raar begrip trouwens) maken van woningen minder oplevert dan men zou verwachten en toch gemiddeld 40.000 Euro per woning zal gaan kosten. Voor de 8 miljoen woningen in Nederland gaat dat dus om zo’n 300 miljard Euro.

Terwijl nu een groot percentage van de energie van lokale bronnen komt (brandstof voor verkeer/vervoer en gas voor huizen en bedrijven) zal dat in n2050 allemaal centraal geregeld moeten zijn (op de individuele zonnepanelen op daken na). De vraag is of de huidige vraag gestuurde base-load capaciteit groot genoeg is om de benodigde back-up in de toekomst te kunnen leveren, of dat er zelfs (stand-by) capaciteit bijgebouwd moet gaan worden.

Kernenergie
Uiteraard zijn al deze overwegingen irrelevant als we duurzame elektriciteit genereren via kernreactoren. Als ik kernenergie als alternatief voor wind energie propageer dan wordt mij steeds onder de neus gewreven dat kernenergie niet haalbaar is, want te duur. Laten we die claim eens “fact checken” door de constructiekosten van de meest recente kerncentrales te vergelijken met die van de meest recente windparken. Zie hier.

Zuid-Korea heeft onlangs vier 1400MW kerncentrales gebouwd (of nog in aanbouw) van het type APR-1400. De eerste twee, Shin Kori 3 en 4, hebben samen 5.4 miljard Euro gekost. De Shin Kori 5 en 6 units zijn onder constructie en zullen aanmerkelijk duurder uitpakken maar de helft goedkoper zijn dan de nieuwste Finse 1600 MW reactor (rendement 95%) die uiteindelijk tussen de 8 en 10 miljard Euro zal gaan kosten. Deze reactor produceert evenveel elektriciteit als 380 8MW-windmolens (rendement 42%). De totale kosten van 380 windmolens is 15.2 miljard Euro. Dat windenergie goedkoper zou zijn dan kernenergie blijkt dus niet uit deze praktijkcijfers. Andere voordelen van kernenergie zijn: geen dubbele infrastructuur voor back-up capaciteit en de dubbele levensduur van reactors. Dat maakt kernenergie tenminste 4 maal goedkoper dan windenergie op zee. En dan heb ik niet eens
de verborgen kosten van windenergie (zie Rob Walter) erbij betrokken.

Chris Schoneveld.

Conclusie
Met de noodzakelijke constructie van tienduizenden windmolens zal de Noordzee een groot industrieel complex worden waar de natuur, de visserij en de scheepvaart zwaar onder zullen lijden. We mogen gerust concluderen dat de energietransitie een onhaalbaar, onbetaalbaar en dus onwenselijk gedachtespinsel is van politieke bestuurders van het kaliber Ed Nijpels en Frans Timmermans en natuurlijk van bedrijven die er garen bij spinnen en van NGO’s en academici (en nu dus ook TU Delft) die er ongekende importantie en financiële injecties aan overhouden.

De enige serieuze tegenspeler in deze arena van belangen is de internationaal opererende Climate Intelligence Foundation (CLINTEL), die zijn oorsprong vindt in Nederland. Daar kunnen we in ieder geval trots op zijn.

En tenslotte wil ik ook nog CLINTEL’s Integrale Energievisie “Energia Renovablis’ aanbevelen bij de lezer. Zie hier.