Datacenters brengen levering drinkwater Noord-Holland in gevaar, gebruikt koelwater gaat vervuild het milieu in

AMSTERDAM

Waterslurpende datacenters dreigen in Noord-Holland de levering van voldoende drinkwater aan huishoudens in gevaar te brengen.

 Mike Muller 18-3-2021

Dat blijkt uit alarmerende conclusies die in intern bedoelde stukken van de provincie Noord-Holland staan. Aan miljoenen liters datakoelwater worden bovendien onbekende chemicaliën toegevoegd die in het milieu belanden. Ambtenaren hielden het kritische onderzoeksrapport onder de pet.

Twee bestaande datacenters in de Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon verbruiken alleen al naar schatting van ambtenaren 525 kuub drinkwater per uur (ter vergelijk: een zwembad van 25 meter bevat 450 kuub water). Per jaar zou dat 4,6 miljoen kuub zijn, berekenden de ambtenaren.

Nu Hollands Kroon nog vijf nieuwe datacenters een vergunning wil geven, moet volgens interne stukken zelfs rekening gehouden worden met zo’n 10 miljoen kuub drinkwater aan koelwater per jaar. Die hoeveelheden blijken grote gevolgen te hebben voor de drinkwatercapaciteit in de gehele provincie. „Tijdens extreme weersomstandigheden kan er in Noord-Holland een zoetwatertekort optreden, dit wringt met de koelwaterafhankelijkheid van datacenters”, blijkt uit een intern webinar waaraan tientallen ambtenaren in november 2020 deelnamen.

Chemicaliën

De experts uiten daarnaast grote zorgen over de toepassing van chemicaliën in miljoenen liters koelwater. „Dat wordt gebruikt om bacteriën te doden. Het voorkomt ook kalkafzetting.” Maar volgens de onderzoekers wordt niet geregistreerd welke chemicaliën en hoeveel er wordt gebruikt.

Ook is er onvoldoende bewustzijn bij overheden met betrekking tot het afvoeren van het gebruikte koelwater. Het ontbreekt aan een ’wettelijk kader’ waaraan techgiganten moeten voldoen. „Het is heel belangrijk om te weten wat wet- en regelgeving op dit gebied is.”

Volgens de onderzoekers werd ook ’heel veel weerstand’ aangetroffen bij techbedrijven om informatie te leveren, vooral uit angst dat concurrenten met die informatie aan de haal gaan. Een ambtenaar wijst er vervolgens op dat er wel degelijk wettelijke mogelijkheden zijn om die gegevens op te eisen. „Er geldt een verplichting tot deling, zowel het energieverbruik als het watergebruik. Er staat ook in de milieuwetgeving een verplichting om doelmatig met grondstoffen om te gaan. Daar heb je in elk geval een haakje om een paar eisen aan te stellen.” Maar voor de bestaande datacenters is het stellen van eisen lastig: datacenters die er staan zijn op basis van oude criteria gebouwd. „Dat kun je niet zomaar veranderen.”

Niet openbaar

De opsteller van het onderzoek geeft aan dat het onderzoek niet openbaar gemaakt wordt door de provincie Noord-Holland, die hem de opdracht gaf. „Zij wilden het niet vrijgeven voor publicatie”, zegt hij desgevraagd. „De resultaten hebben we aan hen gepresenteerd. Ik heb zelf al eens eerder gevraagd of wij daar iets mee mochten doen qua publiciteit, maar toen werd duidelijk aangegeven dat het daar niet de tijd voor was.”

Bij drinkwaterbedrijf PWN tast men maanden later nog in het duister hoeveel water daadwerkelijk wordt verbruikt. Een woordvoerder zegt te „anticiperen op de toekomst door te werken aan beleid en onderzoek te doen naar alternatieven.” Zij voorziet geen probleem. De gemeente Hollands Kroon meldde dat zij vindt dat alle vergunningen zijn afgegeven en hoeveelheden water ruimtelijk niet relevant zijn. Eerder meldde De Telegraaf al dat belangrijke milieueffectrapportages (MER), waarin bijvoorbeeld zorgen rondom koelwater en chemicaliën worden opgenomen, ontbreken. Het provinciebestuur van Noord-Holland laat weten dat zij het niet nodig vindt dat -hoewel zij interbestuurlijk toezichthouder is- toezicht te houden. „In principe beoordelen wij geen MER-beoordelingen van andere overheden, noch inhoudelijk noch procedureel; dat is immers de verantwoordelijkheid van het andere bestuursorgaan”, zegt een woordvoerder. Op andere vragen kan niet worden geantwoord.

’Zeer zorgelijk’

Bestuurskunde-hoogleraar Michiel de Vries heeft het webinar ook bekeken. Hij vindt de inhoud ’zeer zorgelijk’. „In ieder geval is duidelijk dat het per datacenter soms blijkt te gaan om het verbruik van miljoenen liters drinkwater per maand en lozing van miljoenen liters koelwater vermengd met chemicaliën. Verontrustend is dat niet bekend is om welke chemicaliën het gaat en daarmee ook onduidelijk is wat de milieugevolgen zijn. Ook blijkt dat op momenten dat drinkwater in Nederland schaars wordt (in droge zomermaanden) het verbruik door datacenters 2,5 keer zo groot kan worden als gemiddeld. Zorgelijk is dat er maar weinig bewustzijn is over het verbruik van drinkwater en de lozing van met chemicaliën vervuild koelwater. Noch bij de datacenters, noch bij de overheid en dat watergebruik en lozing tot nu toe ook geen criteria vormen voor de beoordeling of een omgevingsvergunning kan worden afgegeven.”

Hij vindt dat de wetgeving zo spoedig mogelijk moet worden aangescherpt. „Daarbij zou van de te bouwen grote datacenters een Milieu Effect Rapportage moeten worden vereist die inzicht geeft in het energie en waterverbruik, de aard van de chemicaliën en de gevolgen van de lozing voor het milieu. Wat er nu de facto gebeurt is dat met de ogen dicht vergunningen worden afgegeven, zonder dat de overheid zich afvraagt, of geen additionele eisen over water en energieverbruik en lozing van vervuild water moeten worden gesteld of aan de aard en concentratie van de chemicaliën in het geloosde koelwater. Bovendien wordt gesteld dat aan eenmaal gebouwde datacenters geen nieuwe eisen over deze zaken kunnen worden gesteld. Dus als ze er eenmaal staan dan kunnen ze water verbruiken en vervuild water lozen zoveel ze willen.”

Bevoegd gezag

Hij hekelt de houding van de ambtenaren in de sessie. „De betrokkenen in het seminar lijken zich vooral druk te maken over de vraag hoe toch de bouw van datacenters te kunnen blijven faciliteren. Daaruit blijkt dat er niet teveel verwacht moet worden van de provincie in plaats van de gemeente als bevoegd gezag.”

Techgigant Google stelt aan alle eisen te voldoen en over alle vergunningen over te beschikken. Zij erkent dat er water wordt geloosd op een kanaal, „in overeenstemming met de vergunning die hiervoor is afgegeven door de verantwoordelijke autoriteiten.” Microsoft kon nog niet inhoudelijk reageren op vragen.

Noordhollands Dagblad