Is de massamens op drift? Een gesprek met Diederik Boomsma

 “Ik denk dat er op sommige vlakken een crisis van het oordeelsvermogen gaande is.”

12-2-2021

Ad Verbrugge in gesprek met vertaler van het boek 'De opstand van de massa mens' van Ortega y Gasset Diederik Boomsma. “Ik denk dat er op sommige vlakken een crisis van het oordeelsvermogen gaande is.” Boomsma heeft het hoofdwerk ‘De opstand van de massamens’ van de Spaanse denker Ortega y Gasset enkele jaren geleden in het Nederlands vertaald. Hij vertelt in dit gesprek over dat werk, en hoe dat relateert aan het thema van de rechtstaat, de gemeente en wat daar misgaat. Over ‘De opstand van de massamens’ vertelt Boomsma: “Het is ongelooflijk, het is net alsof het vorige week is geschreven voor deze situatie.” Ortega ziet de massamens niet zomaar als een massa mensen, maar als een bepaalde mentaliteit die opkomt in de moderne tijd. Boomsma: “De kortste definitie is eigenlijk: de mens zonder bescheidenheid.” Het duidt op een mentaliteit waarin men zichzelf goed vindt en weigert om externe autoriteiten erkennen. De massamens is zelfgenoegzaam, heeft een gevoel van macht en heeft een gesloten geest. Boomsma: “Dat is wel problematisch, want beschaving berust op de inzet om boven jezelf uit te stijgen als het ware.” Je onttrekt je aan zelfdiscipline en het vermogen om in jezelf in te keren ontbreekt. Ortega ziet dit overigens niet alleen bij laag geschoolden. “Juist hoogopgeleiden kunnen van zichzelf vinden dat ze geweldig zijn, daardoor kunnen ze een gesloten geest krijgen.” Men staat niet meer open voor zelfcorrectie, wordt niet meer aangesproken door wat van waarde is. Boomsma schetst dat volgens Ortega het gevolg daarvan is: “De staat wordt een vervanger van alles.” De massamens beschouwt de staat als een machine, waarbij je op een knopje kunt drukken om problemen op te lossen, zonder dat dat inspanning vergt. Maar ook bij die staat zelf duikt vandaag de dag de mentaliteit van de massamens op, zo betoogt Boomsma. “Ik denk dat er op sommige vlakken een crisis van het oordeelsvermogen gaande is.” Alles wordt uitbesteed aan structuren en protocollen. “Dat is niet mogelijk, je moet altijd uitgaan van het oordeelsvermogen van mensen.” Uiteindelijk zijn het immers mensen die verantwoordelijkheid moeten nemen. -- 2:49​ Wat kunnen we in jouw ogen leren van Ortega y Gasset?| 5:20​ Hoe omschrijft Ortega de massamens? En hoe kunnen we daarmee anders kijken naar wat zich nu voltrekt? 14:41​ Wat voor gevaren gaan er schuil in die massamens? 19:04​ Wat is de relatie tussen de politieke uitwassen (fascisme) en de massamens? 24:11​ Hoe zie je in het werk van Ortega hedendaagse verschijnselen? 25:43​ Je gebruikt de term ‘gesloten geest’. Wat versta je daaronder? 32:06​ Zie je niet dat in de coronacrisis de staat voortdurend inspringt? 34:33​ Herken je de analyse die Omtzigt geeft mbt de rechtsstaat? 39:05​ Zou je wat je omschrijft uit de gemeente met de massamens in verband kunnen brengen? 42:15​ “Ik denk dat er op sommige vlakken een crisis van het oordeelsvermogen gaande is.”

De Nieuwe Wereld