Hollands Kroon heeft een neus voor het opsporen van sociale fraude.

NOORDKOP - Bijna tweehonderd uitkeringsgerechtigden liepen daar de afgelopen vijf jaar tegen de lamp. Zij moeten samen bijna 230.000 euro terugbetalen

Delano Weltevreden 3-2-2021

Heb je een bijstandsuitkering en ben je van plan sociale fraude te plegen? Dan is het misschien niet handig om je in de gemeente Hollands Kroon te vestigen. Daar verstaan zij namelijk de kunst van het opsporen van sociale fraudeurs.

Van de vier gemeenten in de Noordkop heeft Hollands Kroon in de afgelopen vijf jaar de meeste uitkeringsfraudeurs betrapt, een kleine tweehonderd. In Den Helder zijn in diezelfde periode elf fraudegevallen aan het licht gekomen, op Texel vijf. De gemeente Schagen heeft zo’n overzicht niet.

Bij elkaar is in Hollands Kroon de afgelopen vijf jaar voor 228.636,25 aan sociale fraude aan het licht gebracht. In 2016 ging het om 48 gevallen. De gemeente vorderde in dat jaar een kleine 33.500 euro terug. Een jaar later was het aantal fraudegevallen gedaald tot 32. Deze uitkeringsgerechtigden moesten samen ruim 18.200 euro terugbetalen. In 2018 ging het om 42 fraudegevallen (52.743,79 euro), in 2019 om dertig gevallen van sociale fraude (63.288,98 euro). Vorig jaar steeg het aantal fraudegevallen tot 46. De gemeente wil bijna 61.000 euro terugzien.

Het laagste fraudebedrag was 57 euro, het hoogste bedrag 36.000 euro. De betrapte bijstandsgerechtigden hadden ’witte inkomsten’ verzwegen, een onjuiste opgave verstrekt van het aantal bewoners, een onjuist woonadres opgegeven of verzwegen dat zij inkomsten uit vermogen hadden.

Onderhandeling

,,Met de meeste personen zijn aflossingsregelingen getroffen of we zijn daarover nog in onderhandeling’’, zegt woordvoerster Noortje Slot van de gemeente Hollands Kroon. ,,Er zijn ook dossiers die in zijn geheel al zijn voldaan.’’

Wethouder Pieter Kos zegt dat de focus van de gemeente Den Helder niet is gericht op fraudebestrijding: ,,Den Helder richt zich met de beschikbare capaciteit vooral op het helpen van mensen om weer werk te vinden.’’

De gemeente voert uit wat verplicht is door landelijk geldende Participatiewet. De marinestad heeft geen eigen of aangescherpt beleid. Kos: ,,Ook bij geconstateerde ’fraude’ zetten we de menselijke maat voorop in het opleggen van maatregelen en het afspreken van een betalingsregeling. Want het kan ook gewoon een eenmalig foutje zijn.’’

Onjuist woonadres

De afgelopen vijf jaar zijn in Den Helder elf gevallen van sociale fraude geconstateerd. In 2016, 2017 en 2020 ging het om een geval per jaar. In 2018 waren het er twee en in 2019 zijn zes personen betrapt. Ook hier ging het om het opgeven van een onjuist woonadres, een onjuiste samenstelling van het huishouden, het verzwijgen van zwarte inkomsten en van witte inkomsten.

Het laagste fraudebedrag van 55,54 euro, het hoogste bedrag lag iets hoger dan vijfduizend euro. De totale schade bedroeg de afgelopen vijf jaar 9.792,85 euro.

Texel

Op Texel is de afgelopen vijf jaar gemiddeld eens per jaar een fraudeonderzoek uitgevoerd. Daarbij ging het meestal om het verzwijgen van inkomsten of vermogen, weet woordvoerster Muriëlle Bergman. De fraudebedragen lopen uiteen van vierhonderd tot 9000 euro. De jongste persoon die op Texel tegen de lamp liep was dertig jaar oud, de oudste zestig.

De gemeente Schagen kan niet vertellen hoe vaak sociale fraude de afgelopen vijf jaar in die gemeente is voorgekomen. ,,Wij zijn bezig om onze data toegankelijker te maken, want wij vinden het ook belangrijk om dit inzicht te hebben’’, zegt woordvoerster Kristel van der Pouw-Kraan.

Zij weet wel waar de fraudeurs zich aan hebben schuldig gemaakt: het hebben van wietplantages, niet woonachtig zijn op het opgegeven adres en het niet voldoen aan de voorwaarden voor toekenning van gemeentelijke voorzieningen.

Wie een fiks fraudebedrag terug moet betalen, kan financieel klem komen te zitten. Komen fraudeurs ook in aanmerking voor schuldhulpverlening? Woordvoerster Van der Pouw-Kraan zegt dat de gemeente Schagen het beleid op schuldhulpverlening enkele jaren geleden heeft aangepast. ,,Wij houden 5 procent van de uitkeringsnorm in om op de vordering(en) af te lossen in plaats van 10 procent. Inmiddels is dit door een uitspraak van de Centrale Raad voor iedereen 5 procent geworden.’’

Vooruit

,,Wij liepen al enkele jaren vooruit op deze uitspraak. Daarnaast werken we altijd mee aan een schuldsanering, ook als het om fraudeschulden gaat. Dit is gemeentelijk beleid dat verder gaat dan het landelijke beleid. Dat is gunstig voor onze inwoners. In de wet staat dat fraudeschulden eigenlijk niet meegenomen mogen worden bij een schuldsanering. Wij vinden dat een klant drie jaar na Minnelijke Schuldsanering Natuurlijke Personen (MSNP) met een schone lei verder moet kunnen gaan. Het restant van de vordering wordt door de gemeente niet meer opgelegd als een inwoner tien jaar, naar draagkracht, op de vordering heeft afgelost. Dit komt incidenteel voor.’’

Omstandigheden

De gemeente Texel houdt altijd rekening met de persoonlijke omstandigheden en de aflossingsruimte, zegt woordvoerster Bergman. ,,De fraudevordering op zich zal niet leiden tot schuldhulpverlening. Helaas is er over het algemeen meestal sprake van meer schulden. Als het totaal aanleiding geeft tot schuldhulpverlening is het mogelijk om daarvoor in aanmerking te komen.’’

In Den Helder wordt gekeken naar de ernst van de fraude en of de fraudeur netjes zijn of haar betalingsverplichtingen nakomt. ,,Daarna volgt de afweging of deze persoon wordt toegelaten tot een schuldhulpverleningstraject’’, zegt woordvoerster Florentine de Maar. Na tien jaar aflossen wordt het restant van de schuld afgeschreven.

In Hollands Kroon worden fraudevorderingen niet meegenomen in een schuldhulptraject. ,,Er ligt een wetsvoorstel om dit te veranderen’’, weet woordvoerster Noortje Slot.

Algoritmen

Uit onderzoek van NOS en regionale omroepen is gebleken dat diverse gemeenten speciale computerprogramma’s (algoritmen) en risicoprofilering gebruiken om bijvoorbeeld bijstandsfraude op te sporen. Zulke systemen worden door geen enkele gemeente in de Kop van Noord-Holland gebruikt, zeggen de woordvoerders. Risicoprofilering ligt door de kinderopvangtoeslagaffaire onder het vergrootglas.

Noordhollands Dagblad