Paul Cliteur en de vraag naar academische vrijheid. Een gesprek met Meindert Fennema

 “Onze vrijheid wordt alleen maar beschermd door mensen die niet bang zijn.”

6-1-2021

Ad Verbrugge in gesprek met emiritus hoogleraar politieke theorie Meindert Fennema. “Onze vrijheid wordt alleen maar beschermd door mensen die niet bang zijn.” Onlangs stond het thema van academische vrijheid opeens weer hoog op de agenda omdat de Leidse professor Paul Cliteur in opspraak kwam. Hij is gelieerd aan Forum voor Democratie en binnen die partij zou sprake zijn van antisemitisme. Volgens Fennema is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen iemands werk als politicus, als mens of als wetenschapper. “Het is een kwestie waar de universiteit heel weinig mee te maken heeft.” Toch is er op de afdeling van Cliteur aan de Universiteit Leiden nu ook een onderzoek gestart. Fennema: “Je kunt zo’n onderzoek toch niet beginnen omdat op Twitter een filosoof zegt: hé grijp eens in?!” Fennema vertelt in dit gesprek over zijn verleden als marxist, en de ontwikkelingen aan de universiteit. Hij ondervond de omslag eind jaren ’60 aan den lijve, en zag hoe dezelfde protesterende studenten vanaf de jaren ’80 de academie steeds meer als een bedrijf gingen beschouwen. Gek genoeg hadden de neoliberalen op een bepaalde manier dezelfde opvatting over wetenschap: overal zit geld en macht achter. “De autonomie van de samenleving werd ontkend. Zowel door de marxisten, als door de neoliberalen.” Toch ziet Fennema de vrijheid van onderzoek en onderwijs als groot goed. Als linkse intellectueel stelt hij: “De verdediging van de universiteit moet van de liberalen komen. Andere verdedigers hebben wij niet.” Tevens is Fennema kritisch op het politiek correcte klimaat waarin sommige dingen niet meer gezegd mogen worden omdat men zich daardoor gekwetst zou voelen. “Die veiligheidsgedachte is natuurlijk een dwaalleer. In een discussie ben je nooit veilig: jij denkt dat je gelijk hebt, ik vertel jou dat je geen gelijk hebt. [..] De identiteitspolitiek is wars van discussie.” Toch is hij enigszins hoopvol gestemd over de toekomst van de vrijheid op de academie. “Onze vrijheid wordt alleen maar beschermd door mensen die niet bang zijn. En ik denk dat er veel mensen zijn die niet bang zijn, dus ik ben niet zo pessimistisch in dat opzicht.” -- 1:44 Hoe kijk jij aan tegen de kwestie Cliteur? 8:31 Als we teruggaan naar de studentenrevolte eind jaren ’60, kun je dan zeggen dat op de universiteit de ideologische strijd in eerste instantie werd gewonnen? 12:36 Over de neoliberale revolutie en de universiteit 16:13 Wat kreeg je destijds mee van de Rote Armee Fraktion? Leefde dat bij jullie? 20:35 “De verdediging van de universiteit moet van de liberalen komen” 23:59 Over het net van controle en veiligheid dat steeds strakker wordt gespannen 31:46 “De identiteitspolitiek is wars van discussie” 33:23 Hoe kijk jij naar de politisering van de universiteit in termen van klasse of een sociale groep? 36:49 Een voorbeeld over ‘diversity officers’ 40:52 Zie jij nu tekenen de universiteiten onder vuur wordt genomen? 49:08 “In gepolariseerde samenlevingen krijg je dat complottheorieën groeien” -- De Nieuwe Wereld TV is een platform dat mensen uit verschillende disciplines bij elkaar brengt om na te denken over grote veranderingen die op komst zijn door een combinatie van snelle technologische ontwikkelingen en globalisering. Het is een initiatief van journalist Paul van Liempt, filosoof Ad Verbrugge en David van Overbeek De Nieuwe Wereld TV wordt gemaakt in samenwerking met de VU, Centrum Ethos en Filosofische School Nederland. Volg ons! Website: https://www.denieuwewereld.tv Twitter: https://twitter.com/De_NieuweWereld

De Nieuwe Wereld