Microsoft te snel met bouw datacenter
Wieringermeerpolder
Zonder de benodigde vergunningen is
het Amerikaanse techbedrijf begonnen met de bouw van een tweede datacenter in
Nederland.
Door onze redacteuren Carola
Houtekamer en Merijn Rengers – NRC - 25 november 2020
Middenmeer.
Het Amerikaanse techbedrijf Microsoft is begonnen met de
nieuwbouw van een groot datacenter in de kop van Noord-Holland zonder dat de
benodigde vergunningen in orde zijn. De gemeenteraad van Hollands Kroon, waar
het datacenter komt, is hierover sterk verdeeld.
Kritische raadsleden vinden dat het college zich moet
bezinnen op de komst van nog meer datacenters naar de Wieringermeerpolder,
vanwege het grote beslag op schaarse grond en groene energie. Maar volgens het
gemeentebestuur zijn de nieuwe datacenters niet meer dan projecten waarmee de
raad al heeft ingestemd.
Raadsleden voelen zich overvallen door een recent
verstrekte lijst van de ‘lopende initiatieven’, die het college wil
accommoderen. Het gaat om vijf nieuwe, grote datacenters, aan beide zijden van
snelweg A7. Daarmee verviervoudigt het aantal met datacenters bebouwde
hectares. In de polder staan nu twee exemplaren, van Microsoft en Google.
Landelijke consequenties
De bouw van een tweede datacenter van Microsoft is
inmiddels van start gegaan zonder dat de benodigde omgevingsvergunning is
afgegeven. De gemeente is voornemens die op korte termijn te verstrekken. Maar
daarmee wijkt Hollands Kroon af van de gang van zaken elders in Nederland,
blijkt uit onderzoek door NRC .
Daar worden de vergunningen voor zware industriële complexen zoals datacenters
afgegeven door de provincie.
De vraag welke overheid als ‘bevoegd gezag’ over de
datacenters mag beslissen komt van landbouworganisatie LTO. Volgens LTO onderschat
de gemeente de verregaande, landelijke consequenties van nieuwe datacenters.
Die souperen alle lokaal opgewekte groene stroom op en ze drijven de prijs van
landbouwgrond op, aldus de boerenorganisatie.
Ook heeft de gemeente volgens LTO een te grote broek
aangetrokken in de vergunningverlening. De kwestie is wie er gaat over de zware
noodaggregaten bij het Microsoft-datacenter. Volgens LTO is dat de provincie.
Een woordvoerder namens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
onderschrijft deze lezing.
Hollands Kroon zegt dat de gemeente zelf beslist over
datacenters op haar grondgebied, omdat de „noodstroomaggregaten alleen in een
noodscenario in werking treden en het Nederlandse energienet zeer betrouwbaar
is”. Microsoft zegt dat de gemeente „altijd het bevoegd gezag is geweest” voor
de vergunningen. Mocht LTO gelijk krijgen, dan moet het vergunningtraject
opnieuw worden doorlopen, wat grote vertraging kan opleveren.
Bestemming restwarmte
NRC berichtte in juni over het gemak
waarmee plattelandsgemeenten datacenters naar Nederland lokten, zonder zich te
bekommeren om de landelijke consequenties. Daarop ontstond in Hollands Kroon
lokale politiek beroering. Twee kritische gemeenteraadsleden hebben zich recent
afgesplitst van coalitiepartijen VVD en de Senioren Hollands Kroon en gaan als
eenmansfracties verder. Lars Ruiter (eerst VVD, nu Groep Ruiter): „Het is net
alsof niet de gemeenteraad over de toekomst van dit gebied gaat, maar
Microsoft.”
Hij heeft onder meer kritiek op het feit dat Microsoft
geen bestemming kan vinden voor de overtollige warmte van de centers. Het
techbedrijf zegt „geen economisch levensvatbare of duurzame manier te hebben
gevonden voor hergebruik van de restwarmte”.
Nieuwe
datacenters pagina 10-11
Duurzame
energie
Het
verzet tegen datacenters die massaal Nederlandse groene stroom opkopen, neemt
toe. „Alsof Microsoft over dit gebied gaat.”
Door onze redacteuren Carola
Houtekamer en Merijn Rengers NRC 25 november 2020
Middenmeer.
Toen raadslid Lars Ruiter medio
november in zijn kleine grijze Hyundai over de A7 ter hoogte van Medemblik
reed, zag hij ineens de graafmachines. Werd daar aan de westkant van de snelweg
ook al een datacenter gebouwd, zonder dat de vergunning was afgegeven? En dat
weiland ernaast, waar een fors parkeerterrein was geasfalteerd? Daarvoor was
het bestemmingsplan nog niet gewijzigd door de gemeenteraad, wist hij. Dat was
landbouwgrond. Zijn opa teelde op die akkers aardappelen – hij had zelf als
jongetje bij hem op de trekker gezeten.
Nieuwsgierig nam Ruiter de afslag.
Ver kwam hij niet. Bij het hek kreeg
hij van een stel Britse bouwvakkers te horen dat hij er niets te zoeken had.
„Maar toen ik zei: I’m a
councilor of the municipality ontvingen ze me toch in de bouwkeet.
Het was allemaal voor Microsoft, vertelden ze.”
De energieke Ruiter, met 24 jaar het
een-na-jongste raadslid van de Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon, zat tot
voor kort voor de VVD in de gemeenteraad. Hij is kritisch over de komst van nog
meer hyperscales – grootschalige
datacenters – naar de Noord-Hollandse gemeente. Er staan er al twee: van Google
en Microsoft. Die laatste neemt in z’n eentje de helft van de stroom van het
onlangs geopende Prinses Ariane Windpark in de Wieringermeerpolder af – het
grootste van Nederland. En dat is nog maar het begin.
Als het aan het college ligt, komen
daar vijf reusachtige complexen bij. De oppervlakte van de datacenters in de
polder groeit de komende jaren van 60 naar 230 hectare, staat in een recente
memo van het college. Een verviervoudiging – de recente stroom aan protesten
uit de polder ten spijt.
Toen Ruiter de voorzichtige vraag
opwierp of dat wel zo’n goed idee was, werd hij prompt uit zijn fractie gezet.
„Zó veel datacenters erbij, daar hebben we het in de raad nooit over gehad. En
ze zijn al aan het bouwen!”
Veel verzet was er niet toen NRC voor de zomer publiceerde over
de datacenters van Google en Microsoft die de groene
stroom uit de Wieringermeerpolder opkochten . Maar een paar maanden later is
dat, mede dankzij een uitzending van het tv-programma “Zondag met Lubach” , helemaal anders.
Petitie
Vrijwel dagelijks verschijnen er
kritische publicaties in het Noordhollands
Dagblad , en in de lokale media Hollands Kroon Actueel en de Meerpeen . Landbouworganisatie LTO voert actief
campagne tegen nieuwe datacenters, die de grondprijzen opstuwen. Een petitie
tegen meer hyperscales („die ten koste gaan van woon-, werk-en leefgenot”) is
inmiddels bijna tweeduizend keer ondertekend. Er is een werkgroep ‘Red de
Wieringermeer’ en een werkgroep ‘Data non grata’.
Ook landelijk staan de datacenters
in de belangstelling, vanwege hun beroep op de schaarse ruimte en groene
stroom. Dit tot ongenoegen van de verantwoordelijke minister Eric Wiebes
(Economische Zaken en Klimaat, VVD), die ruimtelijke ordening en duurzame
energie een taak van lagere overheden vindt. „Ik plan geen datacenters, daar
gaat de regio over,” zei Wiebes tegen televisieprogramma “De Hofbar” van PowNed.
„Tot een paar maanden geleden werd
ik uitgelachen als ik in de Kamer over datacenters begon”, vertelt Tweede
Kamerlid Sandra Beckerman (SP). „Wiebes kwam niet verder dan de opmerking dat
ik ook vaak op ‘mijn elektronische media’ zat. Terwijl ik echt wel weet
waarover ik praat. Ik heb als Statenlid in Groningen gezien hoe geheimzinnig er
werd gedaan over de komst van een enorm Google-datacenter naar Eemshaven. En
hoe ingrijpend dat was voor boeren, voor de energievraag en de lokale
politiek.”
Intussen is de sfeer in Den Haag
omgeslagen. Half oktober, vlak na de uitzending van “Zondag met Lubach”, nam
de Tweede Kamer opeens een motie aan van Beckerman en Agnes Mulder (CDA),
waarin een onderzoek werd gelast naar het stroomgebruik van bestaande en nieuw
geplande datacenters.
Zo’n landelijk overzicht bestaat nu
niet, ondanks het enorme elektriciteitsgebruik van de Amerikaanse
internetgiganten die hier hun clouddiensten en sites laten draaien. Over tien
jaar zullen die alleen al in de Wieringermeerpolder naar verwachting 3,5
terawattuur per jaar verbruiken, bijna 3 procent van het huidige verbruik van
heel Nederland, berekende onderzoeksbureau CE Delft. En in de Flevopolder wil
een geheime ontwikkelaar een hyperscale bouwen die bijna 1,4 terawattuur
elektriciteit gaat gebruiken, net zo veel als ruim tachtig grote windmolens
produceren.
Lees ook: Zeewolde speelt
straks Champions League met stroomverbruik
In een memo van Zeewolde, de
verantwoordelijke gemeente, staat dat het logisch zou zijn als het Rijk zich
zou bemoeien met het datacenter-vraagstuk, vanwege de voorliefde van
multinationals voor Hollandse groene stroom. „Nederland is een goede
vestigingsplaats voor buitenlandse investeerders door het grote aanbod van
duurzame groene energie”, noteert de gemeente, die ook wel weet dat die ergens
opgewekt moet worden. Maar: „Dit item hoort thuis in de landelijke discussie
over gebruik van groene stroom door buitenlandse investeerders en niet
specifiek op dit project.”
Zo staat het op papier. De praktijk
is dat het college in Zeewolde hard bezig is om zelf alle benodigde
vergunningen te regelen, net als in Hollands Kroon.
Bezinning
Moet de Wieringermeerpolder datacenter city worden, of is
bezinning op zijn plek nu de bevolking zo tegen is, vroeg (toen nog)
VVD-raadslid Lars Ruiter zich hardop af in een ingezonden
stuk dat
op 3 oktober verscheen bij het Noordhollands
Dagblad. Geen uitzinnige vraag, vond-ie zelf.
Maar het artikel viel helemaal
verkeerd bij zijn partijgenoten. Meteen werd hij op het matje geroepen bij de
fractievoorzitter en bij wethouder Theo Meskers – die ooit zelf naar het
hoofdkantoor van Microsoft in Seattle was gevlogen om het eerste datacenter te
lokken. „Ik had het merk VVD verpest. Ik moest mijn stuk in de krant intrekken,
anders werd ik uit de fractie gezet.”
Dat weigerde hij, en nu gaat hij
verder als Groep Ruiter. „Best jammer, ik had net de kadertraining van de VVD
gedaan. Echt leuk was dat.”
Ook Jeff Leever, raadslid voor coalitiepartij
Senioren Hollands Kroon, is net uit zijn fractie gestapt. Hij diende samen met
een mederaadslid kritische vragen in over datacenters en werd net als Ruiter
direct teruggefloten door zijn wethouder. „Het lijkt hier wel Wit-Rusland”,
moppert hij aan de telefoon. „Als raadslid moet ik gewoon het college kunnen
controleren. De trias politica staat hier ter discussie.” Leever snapt de hang
naar vergaande industrialisatie van de polder niet van de verantwoordelijk
wethouders Meskers en Theo Groot (CDA). „Het is zo lelijk, dit is
landschapsverminking.”
‘Lopende
initiatieven’
Splijtzwam in de lokale politiek is
een zinnetje dat de gemeenteraad over het hoofd zag, toen zij in april hard
botste met het college over de uitbreidingsplannen voor datacenters. Er was zo
veel protest van boeren en inwoners, dat het college toen haar plan introk om
projectontwikkelaar Agriport toe te staan 750 hectare landbouwgrond uit te
geven als potentiële locatie voor kassen en datacenters.
„Het college wil recht doen aan de
geluiden uit de omgeving”, schreef wethouder Groot erover aan de raad, om daar
aan toe te voegen dat hij wel „ruimte wilde geven aan een aantal lopende
initiatieven”.
Vijf maanden later stuurde Groot een
lijstje naar de raad met daarin die ‘lopende initiatieven’. Daarop staan
project ‘Luna’ van een onbekend bedrijf, ‘Cyrus One’, van de gelijknamige
uitbater van datacenters, een tweede hyperscale van Google, het tweede
datacenter van Microsoft aan de nog onbebouwde kant van de A7 én een gloednieuw
initiatief vlak daarnaast, op een stuk landbouwgrond dat ‘B1’ heet. In totaal
gaat het om zo’n 170 hectare nieuwe datacenters, een verviervoudiging van het
huidige oppervlak.
Al is er nog geen vergunning,
Microsoft mag van Hollands Kroon alvast zijn tweede centrum gaan bouwen.
Hoogstens zijn de geplande schoorstenen te hoog, laat de gemeente weten na
vragen van NRC . Ook
‘B1’, de vijftig hectare ernaast, is klaar voor bebouwing. De boer is in 2018
uitgekocht door projectontwikkelaar Agriport, die de percelen voor de
datacenters regelt. De boerderij staat te wachten op sloop, de schuur heeft al
geen dak meer.
Het college wil graag, maar de
29-koppige raad is diep verdeeld. Zonder Leever en Ruiter is er nog een
meerderheid van één stem vóór meer datacenters. Binnen de seniorenpartij
rommelt het.
Noodaggregaten
En zo hangt het dus op een paar
raadsleden in de kop van Noord-Holland. Zij beslissen over de datacenters, die
door hun energiebehoefte decennialang implicaties zullen hebben voor de
stroomvoorziening en de energietransitie in heel Nederland.
Eigenlijk gek dat de gemeente over
dit soort bakbeesten gaat, dacht ook aardappelboer Henk Geerligs,
vicevoorzitter van de lokale afdeling van brancheorganisatie LTO. Geerligs
teelt pootgoed op zijn akkers bij Anna Paulowna, vlak buiten de
Wieringermeerpolder en ziet met lede ogen aan hoe de grondprijzen stijgen door
de expansie van Agriport en de komst van datacenters. Aan zijn eettafel kijkt
hij naar de akkers met windmolens erachter: „Dit is de meest vruchtbare grond
van Nederland. Hier kun je nog rendabel boeren.”
Geerligs boog zich in opdracht van
LTO over de vraag of de gemeente wel het bevoegd gezag is als het gaat over
datacenters. Nee, stelde hij vast na het nodige zoekwerk en het inwinnen van
juridisch advies. Volgens hem gaat de provincie over milieuvergunningen voor
zware industriële complexen.
De verwarring draait om de status
van de noodaggregaten – grote dieselinstallaties die zorgen dat de servers bij
stroomuitval blijven draaien. Die aggregaten zijn zo zwaar, dat het datacenter
volgens LTO een ‘IPPC-installatie’ is, waarvoor de provincie verantwoordelijk
is. Geerligs diende een zienswijze in.
Hollands Kroon, die eerder zelf de
vergunningen aan Microsoft en Google verstrekte, vindt zichzelf het bevoegd
gezag. Een datacenter is geen ‘IPPC-installatie’, zegt de gemeente desgevraagd,
omdat de noodaggregaten nooit aan staan en het Nederlandse stroomnet heel
betrouwbaar is. Dat ontkent een woordvoerder van het ministerie van
Infrastructuur en Milieu weer. Noodaggregaten tellen wél mee. „Ik heb het nog
nagevraagd bij onze jurist. Dat ze nooit aan staan, maakt niet uit.” Bij de
komst van de hyperscales in de Eemshaven en in Zeewolde zijn de provincies wel
betrokken.
Als Geerligs gelijk heeft – zoals
bronnen op het gemeentehuis in Hollands Kroon vrezen – dan moet het papierwerk
voor het datacenter waar Microsoft alvast aan begonnen is, opnieuw, dit keer
bij het provinciehuis in Haarlem. Dat kan grote vertraging veroorzaken.
‘Belt u maar
naar Londen’
Daar wacht Microsoft niet op. Kort
na zijn eerste bezoek staat Lars Ruiter weer bij de bouwplaats, nu met twee
verslaggevers van NRC. Twee potige Britse bouwvakkers van aannemer Mace bewaken
in gele hesjes het terrein.
Pal tussen twee bouwpercelen ligt
een stuk weg dat nog toegankelijk is voor publiek. Vanaf daar is de enorme
bouwkeet goed te zien, net als het gloednieuwe parkeerterrein op perceel B1. Er
is een informatiebord waarop notities zijn gemaakt en A4’tjes in plastic vakjes
zijn gestopt. „Dit is een bouwplaats, u heeft hier geen toegang”, zegt een van
de Britten als de verslaggevers het bord willen bekijken. „Belt u maar naar het
hoofdkantoor in Londen.”
Lars Ruiter loopt verder, door de
blubber. „Die keet en die parkeerplaats staan op landbouwgrond. Ze zijn gewoon
begonnen. Buizen de grond in, asfalteren – alsof niet de gemeenteraad over de
toekomst van dit gebied gaat, maar Microsoft”, zegt hij. Hij pauzeert bij een
stapel rode mantelbuizen. „Kijk, de hulzen voor kabels zitten er al in. Zodra
die in de grond zitten, is het een gelopen koers.”
Op de terugweg zijn de Britse
bewakers weg. Ze hebben voorzorgsmaatregelen genomen, zo blijkt. Het
notitiebord is ineens leeggeveegd, de A4’tjes zijn verdwenen.
Reactie
gemeente ‘Datacenter past in huidige bestemmingsplan’
De gemeente Hollands Kroon laat weten dat ze op de hoogte is van het feit dat
Microsoft is begonnen met bouwactiviteiten aan de westzijde van de A7 terwijl
de vergunningprocedure nog loopt. „Een datacenter past binnen het huidige
bestemmingsplan.” Voor de keet en het parkeerterrein op de landbouwgrond
ernaast is volgens de gemeente geen vergunning nodig.
Op de vraag of de vergunning bij de
gemeente aangevraagd had moeten worden, laat Microsoft weten
dat het zich voegt naar alle geldende wetgeving. „In Nederland worden datacenters
niet als IPPC-installaties aangemerkt en daarom is de gemeente het bevoegd
gezag.”
VVD-fractievoorzitter Erik Annaert zegt dat Lars Ruiter en de fractie „gezamenlijk hebben
geconcludeerd dat verdere samenwerking niet meer opportuun was. Er is geen
sprake van uitzetting.”
Datum: woensdag 25 november 2020 om
07:21
Aan: "gemeenteraad@hollandskroon.nl" <Gemeenteraad@hollandskroon.nl>
Onderwerp: Wob-verzoek De Telegraaf
inzake mega-datacentra
Geachte leden van de gemeenteraad van Hollands Kroon,
Enkele weken geleden heeft ondergetekende in het kader
van een journalistiek onderzoek bijgaand verzoek op basis van de Wet
openbaarheid van bestuur (Wob) ingediend. Dit naar aanleiding van de bouw (en
kennelijk de komende tijd veel nieuwbouw) van nieuwe mega-datacentra in de
gemeente Hollands Kroon. Naast het vele geld dat hiermee is gemoeid, betreft
dit een zeer ingrijpende wijziging van de bestaande omgeving. Hierover zijn dan
ook veel journalistiek relevante vragen.
Desalniettemin is, zo begrijp ik van betrokkenen, al
besloten dat gestart kan worden met de voorbereidende werkzaamheden. Kennelijk
is de veronderstelling dat er eerdere afspraken zijn gemaakt over grootscheepse
uitbreiding van dergelijke datacentra.
Enfin: tot op heden heb ik geen enkel document van de
gemeente Hollands Kroon mogen ontvangen.
De stukken worden momenteel verzameld en beoordeeld – en
mogelijk ook ‘gelakt’ en/of geweigerd.
Mocht op bepaalde documenten ‘geheimhouding’ zijn
opgelegd, betekent een Wob-verzoek (zo oordeelde de Raad van State) ook een
verzoek tot opheffing van geheimhouding. Zowel het college alsook de
raad kan geheimhouding opleggen. Aangezien de raad mogelijk ook geheimhouding
heeft opgelegd, wordt uw raad daarin de komende weken mogelijk betrokken.
Hieromtrent is de vraag:
welke documenten zijn de afgelopen jaren ‘geheim’ verklaard?
En is die geheimhouding nog steeds rechtvaardig, of dient die te worden
opgeheven?
Het is aan de raad om daarover te besluiten. Een actieve
rol van de raad is hierbij van belang. Een openbaar en compleet overzicht
van geheime documenten (zie ook: het geheimhoudingsregister van de gemeente
Utrecht: https://ris2.ibabs.eu/Reports/Details/Utrecht/8163a4ce-b771-44f8-a2e8-129bc5c628ce) zou hierbij noodzaak zijn.)
Per document kan dan worden besloten of geheimhouding
gerechtvaardigd is, of niet.
Een vraag van mijn zijde is:
Heeft uw raad een dergelijk register met deze categorieën?
Ondergetekende kan dit register niet vinden op uw
gemeentesite.
Uiteraard zou ook in de gemeente Hollands Kroon het
principe ‘een transparante overheid’ moeten gelden.
Ondanks de (financiële) belangen die op het spel staan,
neem ik aan dat ook dat uw gemeente zich aan de wet- en regelgeving houdt en
zoveel mogelijk transparantie betracht.
Is uw raad bijvoorbeeld onlangs nog gevraagd om opheffing van
geheimhouding van dergelijke stukken, bijvoorbeeld alle stukken die betrekking
hebben op onderliggend Wob-verzoek? Zo nee; waarom niet?
Voorts ben ik op zoek naar de rapportages die (normaliter)
door de Commissie m.e.r. en/of andere commissies/deskundigen worden opgesteld
bij dergelijke ingrijpende plannen. Kunt u mij deze delen?
Is de Commissie m.e.r. (bij de bouw van datacentra in andere
gemeentes wel) door het college of raad van Hollands Kroon ingeschakeld?
Zo ja: waar is dat te vinden? Zo nee, waarom niet?
Zijn er ook gesprekken geweest tussen uw raad en de
Provinciale adviescommissie Ruimtelijke ordening?
Wat is uw visie op de onlangs gedane uitlatingen van de
provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit, Steven Slabbers)? (https://twitter.com/SlabbersSteven/status/1329720974888079360`0
- Is de heer Slabbers om nader advies gevraagd? Zo nee,
waarom niet?
Kunt u mij de antwoorden op bovenstaande vragen (in rood) per
fractie zo spoedig mogelijk (doch uiterlijk voor 7 december) die doen toekomen?
Mocht u overige aanvullende informatie hebben over de
bouw de datacentra, de gang van zaken binnen de
raad/college/coalitie/oppositie, ben ik bereikbaar via onderstaande gegevens.
Met vriendelijke groet,
Mike Muller
Journalist dagblad De Telegraaf
TMG Landelijke Media B.V.
Basisweg 30, 1043 AP AMSTERDAM
Postbus 376, 1000 EB AMSTERDAM
1 reacties :
Eerst bouwen dan vergunning regelen. Zo werkt het bij meskers. Als het er staat gaan ze zo'n groot complex niet meer afbreken. Maar de gewone burger moet wel zijn schuurtje afbreken. Hoe bedoel je met 2 maten meten!
Een reactie posten