Tijdelijke wet notificatieapplicatie Covid-19

 Tijdelijke wet notificatieapplicatie Covid-19

Geplaatst op 5 oktober 2020

door E.J. Bron

(Door: Marjolein Faber-van de Klashorst)

Inbreng Marjolein Faber-van de Klashorst (PVV) in de Eerste Kamer op 5 oktober 2020

Voorzitter,

De Minister denkt een oplossing te hebben gevonden voor het aantal toenemende besmettingen en wil met stoom en kokend water dit voorliggende wetsvoorstel door deze reflecterende Kamer jassen. Hij is er van overtuigd dat hij met een applicatie op de smartphone, de zogenaamde CoronaMelder, het land kan redden. Andere Europese landen zijn hem al voor gegaan en hebben een dergelijke app al uitgerold. Opvallend is dat in géén van deze landen aan de nationale parlementen een aparte wet, vergelijkbaar met dit wetsvoorstel, is voorgelegd ter goedkeuring om dit mogelijk te maken. Logisch, want dat is namelijk niet nodig. De app kan nu al geïnstalleerd worden op de smartphone, zodra de gebruiker toestemming geeft. Sterker nog, die toestemming blijft nodig, ook nadat deze wet bekrachtigd is. Dat schrijft namelijk de datacommunicatiewet voor.

Voorzitter, zit de crux dan bij het verwerken van de persoonsgegevens? Nee! Ook dat kan geschieden op basis van toestemming van de gebruiker. Desalniettemin vindt de verwerking van persoonsgegevens m.b.t. de CoronaMelder plaats op grond van wettelijke taken van de Minister van VWS en de GGD’s . Kortom, de Minister had zijn app allang uitgerold kunnen hebben. Maar wellicht wil de Minister met dit wetsvoorstel de app verkopen als betrouwbaar. Of wil hij een precedent creëren. Want er zit toch wel een luchtje aan die app.

Oké , de Minister zegt duidelijkheid te willen geven over de werking van de app. En wil misbruik voorkomen. Maar dan moet je je niet overleveren aan de goede wil van grote jongens zoals Google en Apple. Want wat zijn de afspraken waard als zij eenzijdig de voorwaarden kunnen wijzigen? Als zij op eigen houtje de software kunnen wijzigen? Als zij hun software niet openbaar maken? En dan vallen deze bedrijven ook nog eens onder Amerikaanse wetgeving, die de Nederlandse wetgeving terzijde kan schuiven.

Voorzitter, Google en Apple hebben een api ontwikkeld die de basis vormt voor de app CoronaMelder. Zonder de api werkt de app niet. De api is een essentieel onderdeel voor de CoronaMelder. Dáár worden namelijk de codes versleuteld, gevormd, opgeslagen en doorgegeven aan de CoronaMelder. En hoe? Geen idee! Dat is een blackbox, waar je iets in stopt en waar weer iets uitkomt. Het is één grote surprise show! Google en Apple zouden weliswaar geen toegang hebben tot de gegevens van de CoronaMelder, maar weten wel precies welke gegevens naar de CoronaMelder gaan, want die worden immers gegenereerd en opgeslagen in hún api, waar zij eenzijdig de voorwaarden en de software van kunnen wijzigen! Er zijn schriftelijke afspraken gemaakt met Google en Apple, waarin is vastgelegd dat zij de gegevens uit de CoronaMelder niet voor andere doelen mogen verwerken. Maar waarom dergelijke afspraken maken als ze die gegevens niet zouden hebben! Kortom. een nepafspraak!

Voorzitter, de stelling van de Minister dat de software van de CoronaMelder openbaar wordt gemaakt, is maar deels waar. Het gedeelte van de software wat de api betreft, is closed software, dus niet openbaar. En zo kun je nooit controleren of de geïnstalleerde software op jouw smartphone voldoet aan jouw afspraken. Opvallend is dat deze bedrijven voor de ontwikkeling van deze api, die speciaal ontwikkeld schijnt te zijn voor overheden, geen compensatie hebben gevraagd. Blijkbaar geven ze haar gratis.
Voorzitter, als je iets gratis krijgt, dan ben jij het product! Wellicht is dit een Europese testcase voor bron- en contactonderzoek en dient dit om ervaring op te doen voor andere toekomstige doelen dan het bestrijden van de Coronacrisis. Brussel bemoeit zich namelijk ook met het gebeuren en tuigt ondertussen een ‘Federation Gateway Service’ op waarop landen hun nationale back-end server kunnen aansluiten. En dat allemaal voor een tijdelijke wet! Voorzitter, het is de bedoeling dat de back-end servers van de lidstaten periodiek de sleutels van nieuwe geïnfecteerden naar de Federation Gateway Service sturen . Wat wordt er met deze gegevens gedaan? En wanneer wordt de Nederlandse server aangesloten op dit systeem? En hoe wordt misbruik voorkomen? En hoe verhoudt zich dit tot de uitlatingen van de voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen inzake meer Europese bevoegdheden wat betreft de gezondheidszorg?
Graag een reactie van de Minister.

Voorzitter, de infrastructuur van zo’n federaal systeem en de app voor bron- en contactonderzoek kunnen voor meer dan een Coronacrisis worden ingezet. En reken maar dat opsporings- en geheime diensten zeer geïnteresseerd zijn. Het is niet voor niets dat Interpol een sessie organiseerde rond de vraag: “Hoe apps voor het traceren van contacten het politiewerk in de toekomst zullen veranderen.” En die mogelijkheid is voorhanden. Google en Apple mogen gewoon de door hen ontwikkelde software inzetten voor andere applicaties. En de Minister kan hier niets tegen doen, hij is niet bevoegd dit te blokkeren. Hij kan ook niet zeuren, want hij heeft deze software immers gratis gekregen!

Voorziter, de Minister kan zelf ook extra profiteren van de CoronaMelder. Deze kan zomaar ingezet worden om bijvoorbeeld een thuisquarantaine te controleren. Dat is eenvoudig te doen aan de hand van het aantal contacten op je smartphone. De app zou dan wel niet ingezet worden voor sanctionering en handhaving en zou enkel ingezet worden ter bestrijding van Covid-19, maar is handhaving niet een deel van de bestrijding? En vloeit uit het overtreden van een voorschrift niet een sanctie voort?
Graag een reactie van de Minister.

Voorzitter, de CoronaMelder dient als ondersteuning voor de wettelijke taak van de GGD’s : het doen van bron- en contactopsporing. Het is van belang dat dit instrument betrouwbaar is en dat het wordt toegepast op betrouwbare wijze en dat de ingevoerde data kloppen. Een relevante vraag is dan : hoe betrouwbaar is de PCR-test? En hoeveel mensen die positief getest zijn, zijn daadwerkelijk besmettelijk voor anderen? Ik stel deze vraag, omdat in de grafieken van het RIVM het beeld van het aantal overledenen en het aantal ziekenhuisopnames niet strookt met het beeld van de toename van het aantal besmettingen, hetgeen de terugkeer naar normaal zou blokkeren.

Maar hoe zit het nu met die toename? Het gaat immers om waargenomen besmettingen. En als je weinig test, zoals in het begin van de Coronacrisis, valt er weinig waar te nemen. En als je het aantal testen opvoert, neemt de kans op het waarnemen van het aantal waargenomen besmettingen toe. Logisch, toch? En die waargenomen besmettingen zijn bepaald aan de hand van de PCR-test waar Jaap van Dissel, de Corona fluisteraar van Rutte , het volgende over heeft gezegd, ik citeer: “ Een positieve PCR-test betekent dat je genetisch materiaal aantoont, maar niet per definitie dat je levend virus aantoont en dus ook niet per definitie dat je levend virus aantoont waar iemand ziek van is.” Einde citaat. In hoeverre ben je besmet, besmettelijk of ziek als je een positieve PCR-test hebt?
Graag een reactie van de Minister.

Voorzitter, onderzoek geeft aan dat de verwachting is dat 30% van de mensen de app zal gaan gebruiken. Dan moeten deze gebruikers altijd hun telefoon bij zich hebben, de app niet uitzetten en anderen niet met hun telefoon rond laten banjeren. Dan worden er ook contacten geregistreerd in de app die buiten een cirkel van de voorgeschreven veilige afstand van anderhalve meter vallen. Deze wankele basis vol onzekerheden kan wel leiden tot een situatie waarin de burger gelabeld wordt als “mogelijk besmet ” en zo belanden in een behandelingstraject van de GGD. Hetgeen verstrekkende gevolgen kan hebben, zoals gedwongen isolatie en gedwongen onderzoek. En met het gebrek aan testcapaciteit kun je dus zo maar onnodig lang thuis zitten. En dit alles buiten het zicht van de huisarts. Die wordt door de GGD buiten de deur gehouden onder het mom van maximaal beperken verwerken persoonsgegevens.
Wat is dat nou voor een rare instelling? In medische kwesties is juist de huisarts de steun en toeverlaat van de patiënt.
Graag een reactie van de Minister.

Voorzitter, en hoe vrijwillig blijft dit allemaal? In het wetsvoorstel is te lezen dat “Het is verboden een ander te verplichten tot het gebruik van de notificatieapplicatie dan wel enig ander vergelijkbaar digitaal middel”. Maar wat gebeurt er als de Tijdelijke wet maatregelen Covid-19 wordt aangenomen, die voorziet in een vangnetbepaling? Zo’n vangnetbepaling wil je voor de losse eindjes. En het verplichten van de CoronaMelder kan wel eens zo’n los eindje zijn.
De Minister geeft wel aan dat de regering niet voornemens is, nu niet en ook niet in de toekomst, om de installatie en het gebruik van CoronaMelder, of een soortgelijk digitaal middel, verplicht te stellen. Maar dit is een voornemen en geen garantie. En deze verplichting is ook goed te handhaven daar het eenvoudig is om te traceren wie de app heeft geïnstalleerd, gebruikt en uitzet. Of je nu besmet bent of niet. Pikant detail: deze Minister heeft al wél getracht de CoronoMelder op te dringen bij de maaltijdbezorgers, ANWB en PostNL. En wie weet bij welke organisaties nog meer.

Voorzitter, hoe vrijwillig blijft het als er een moreel appèl wordt gedaan en de sociale druk wordt opgevoerd? Adviezen worden dikwijls gezien als voorschrift. En je verraders slapen niet. Met deze wettelijke Coronaverklikker op zak kunnen ze zich gesterkt voelen. Voordat je het weet, komt de politie aan de hand van een tip de verjaardag van je kindje bij je thuis verpesten en krijg je het stempel Corona-aso. Terwijl jij geen wet hebt overtreden. Terwijl jij gaat over jouw “achter de voordeur “.

Voorzitter, dan nog een puntje. Momenteel ligt in de Tweede Kamer het wetsvoorstel “Tijdelijke wet informatieverstrekking RIVM i.v.m. Covid-19” (35.479) voor. Het betreft een wijziging op de Telecommunicatiewet die aanbieders van openbare telecommunicatienetwerken en diensten kan verplichten om verkeers- en locatiegegevens te verstrekken aan het CBS. Het CBS verwerkt de gegevens tot informatie en stuurt vervolgens deze door aan het RIVM. Het betreft de totaalaantallen mobiele apparaten die gelokaliseerd zijn per uur, per gemeente. Dit uitgesplitst naar de herkomst van de houder van dat apparaat. Dit om drukte en verplaatsingen van de bevolking in de smiezen te houden. Is mijn constatering juist dat deze wijziging op de Telecommunicatiewet mede verband houdt met de CoronaMelder? Wordt nu via de Telecommunicatiewet iets mogelijk gemaakt waarin het voorliggende wetsvoorstel niet  voorziet? In hoeverre gaan deze gegevens ook verstuurd worden naar de Europese Federation gateway service of een vergelijkbare Europese service?
Graag een reactie van de Minister.

Voorzitter, ik rond af. Als dit wetsvoorstel wil voorzien in een wettelijke grondslag voor het vrijwillige gebruik van de CoronaMelder, dan is dit wetsvoorstel compleet overbodig. De app kan namelijk nu al gebruikt worden. Als dit wetsvoorstel dient om misbruik te voorkomen, dan moet je niet de essentiële basis van de CoronaMelder gratis laten ontwikkelen door grote commerciële bedrijven zoals Apple en Google, die de voorwaarden en de software bepalen. Indien de wet dient ter verduidelijking van de beoogde gang van zaken, dan heeft zij slechts de functie van bijsluiter van het medicijn. En het medicijn kan wel eens erger zijn dan de kwaal. Het zou hier allemaal gaan op basis van vrijwilligheid. Sinds wanneer wordt er voor vrijwillige zaken een wet gemaakt? Een wet schrijft juist voor waar je je aan moet houden. Voorzitter, dan rest de vraag wat is dan de achterliggende reden van deze wet? Dan doel ik op de echte reden.
Graag een reactie van de Minister.

Door:

Marjolein H.M. Faber-van de Klashorst
Senator en Fractievoorzitter PVV Eerste Kamer
Provinciaal Statenlid en Fractievoorzitter PVV Gelderland

(voor www.ejbron.wordpress.com)