Stichting JAS: Alle ins en outs over (niet) medische mondmaskers en aerosolen overdracht

Helpt het dragen van een mondkapje om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan?

Door Bethina van Emmen

Wetenschappelijke onderbouwing is, zoals minister-president Mark Rutte het formuleerde, flinterdun. Het RIVM geeft als advies dat het dragen van mondkapjes geen effect heeft op de verspreiding van COVID-19 en dat er onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing is. Het gaat hierbij voornamelijk om de doorlaatbaarheid van de mondkapjes. Een virusdeeltje is ongeveer 80 – 150 nanometer in diameter. Dit is te klein om door de stof(fen) van mondkapjes geblokkeerd te worden.

WHO past advies aan

Tot voor kort was de WHO ook van mening dat het voor gezonde mensen niet nodig is om een mondkapje te dragen. Op 5 juni bracht de WHO, voor landen waar sprake is van virusverspreiding, een aangepast advies uit. In het nieuwe bericht adviseert de WHO dat ook gezonde mensen gebruik moeten maken van mondkapjes of medische maskers op plaatsen waar 1,5 meter afstand houden moeilijk is zoals in het openbaar vervoer, winkels en in een drukke omgeving.

Effectiviteit niet aangetoond

Er zijn onderzoeken gedaan over het dragen van mondkapjes in gezinnen met een persoon met COVID-19. Het WHO concludeert hier indirect dat het dragen van een mondkapje zou kunnen bijdragen aan bescherming tegen infectie.

De conclusie in het WHO-document ‘Advice on the use of masks in the context of COVID-19 interim guidance 5 june 2020’, dat op basis van wetenschappelijke literatuur en gesprekken met experts is samengesteld luidt: “Op dit moment is er vanuit wetenschappelijk onderzoek geen direct bewijs dat het dragen van mondkapjes effectief is in het verminderen van de verspreiding van virussen die bovenste luchtweginfecties veroorzaken, ook niet voor het SARS-COV-2 virus.”

Geen aanvullend bewijs voor het dragen van mondkapjes gevonden

Carla Peeters zegt in een 5-delige serie in HP De Tijd het volgende hierover: “De onderzoeken die veel in de media geciteerd worden, leveren geen aanvullend bewijs voor het stimuleren van het dragen van mondkapjes door gezonde mensen. Het door de WHO gefinancierde onderzoek gepubliceerd in de Lancet presenteert een indirecte conclusie over de effectiviteit van het dragen van mondkapjes door gezonde mensen om de verspreiding van het virus te voorkomen, aan de hand van enkele case studies in een gezinssituatie. De Duitse studie van het onderzoeksinstituut IZA toont aan dat de introductie van mondkapjes geen effect had op de infectieverspreiding. Alleen in de stad Jena werd een sterke afname van infecties gezien. Tegelijkertijd introduceerde Jena strikte quarantaine maatregelen bij griepverschijnselen en positieve besmettingen. Dat lijkt een aannemelijke verklaring voor het waargenomen effect. Begin juni verklaarde WHO-expert dr. Maria van Kerkhoven dat transmissie door personen die drager zijn van het virus en geen verschijnselen vertonen, zelden voorkomt. Bij de weinige personen bij wie dit wel kon worden aangetoond bleek sprake te zijn van direct lichamelijk contact.”

Is het gebruik van mondkapjes onschuldig? Of zijn er ook negatieve effecten voor de gezondheid?

Wat gebeurt er allemaal op en in zo’n mondkapje?

Er ontstaat een microklimaat en daarom is het belangrijk om te bekijken wat de effecten zijn van het microklimaat dat binnen en op het mondkapje gecreëerd wordt.

Ten eerste stijgt de temperatuur en verandert de luchtvochtigheid.

Psychologisch effect

Ook het psychologisch effect op het dragen van een mondkapje brengt verandering in de manier van ademhalen.

Carla Peeters zegt daarnaast ook nog het volgende: “Afhankelijk van het soort masker/mondkapje wordt door de drager meer weerstand in ademen ervaren en kunnen problemen ontstaan om voldoende O2 in te ademen. Wanneer een tekort aan O2 wordt ervaren neemt de activiteit van het sympathisch zenuwstelsel (flight-fight reactie) toe. De hartslag wordt sneller; een risico voor onwel of moe voelen en zelfs flauwvallen. Hoofdpijn, huidreacties en jeuk als gevolg van het dragen van maskers zijn eveneens beschreven. Ervaren ongemak leidt tot meer stress met als gevolg een vicieuze cirkel. Wanneer een masker langdurig achter elkaar gedragen wordt kan het zuurstofgehalte in het bloed dalen en het CO2 gehalte toenemen. Hierdoor kunnen ontstekingen toenemen en verzwakt de immuniteit voor externe factoren. Meer energie is nodig om de bestaande ontstekingen onder controle te houden. Ook kan de concentratie van bacteriën en virussen in het masker en neus- en keelholte toenemen door het uitademen en weer inademen van dezelfde lucht.”

Opsomming negatieve gevolgen van het dragen van een mondkapje

In het mondkapje ontstaat een hogere virusconcentratie, waardoor de kans op infectie groter is;
Doordat je meer moeite moet doen om voldoende zuurstof in te ademen, kost dit meer energie. Hierdoor is er minder energie beschikbaar voor andere belangrijke metabole processen en het immuunsysteem;
Schadelijke stoffen in de mondkapjes kunnen de trilharen, de slijmlaag en het longepitheel beschadigen waardoor virussen en bacteriën gemakkelijker kunnen binnendringen;
Non-verbale communicatie wordt sterk beperkt. Harder spreken is nodig om elkaar te verstaan. Voor slechthorenden, mensen met mentale problemen en mensen met een beperking is het dragen van een mondkapje verschrikkelijk;
Het verplichten van mondkapjes is ook discriminerend, omdat een bepaalde groep mensen genoodzaakt zal zijn om minder deel te nemen aan de maatschappij;
Stress zorgt voor een hogere hartslag en kan de lichaamstemperatuur doen toenemen. Het natuurlijk immuunsysteem wordt hierdoor ondermijnd;
Mensen kunnen zich tijdens én na het dragen van mondkapjes moe en oncomfortabel voelen. Voor mensen met één of meerdere chronische ziekten veroorzaakt dit een verhoogd risico op verslechtering van de situatie;
De WHO raadt het dragen van mondkapjes tijdens het sporten af vanwege de grote risico’s op onwel worden, het krijgen van een te laag zuurstofgehalte, en hart- of longaandoeningen (WHO Nieuwsbrief, 22 juni 2020). Dit vraagt ook om voorzichtigheid met fietsen en wandelen;
Het wereldwijd verplicht dragen van mondkapjes/medische maskers heeft door de toename van plastic afval nu al een negatief effect op de aarde veroorzaakt. Door toenemende milieuverontreiniging raakt de aarde verder uitgeput. Met als gevolg een grotere kans op infecties met nieuwe of herleefde micro-organismen (pandemieën).

Hoe zit dat nou met medische mondkapjes en aerosolen?

Er wordt veel onderzoek gedaan naar de overdraagbaarheid van bacteriën en virussen die bovenste luchtweginfecties kunnen veroorzaken via aerosolen. Aerosolen worden gevormd door niezen, hoesten, kuchen, praten en uitademen. Personen in de directe nabijheid van de bron kunnen deze aerosolen inademen. Aerosolen bestaan uit grote en kleinere druppels die bacteriën ter grootte van 1-10 micron en/of virussen ter grootte van 0,0004-0,1 micron kunnen bevatten. Tot op heden zijn in aerosolen geen levende virussen aangetoond die onder normale omstandigheden in staat zijn een infectie te veroorzaken.

Tandartsen hebben natuurlijke immuniteit

Dit komt omdat tijdens hun werkzaamheden aan het gebit aerosolen gevormd worden. Hier kunnen bloed, speeksel en infectieuze micro-organismen in aanwezig zijn. Het inademen van deze aerosolen die via de zijkant of door het medische masker zelf worden doorgelaten, kunnen leiden tot een goede concentratie antistoffen tegen bovenste luchtweg pathogenen, zonder noemenswaardige verschijnselen van een bovenste luchtweginfectie. Het mooie is dat die antistoffen zowel zijn aangetroffen bij tandartsen die een mondkapje dragen en bij tandartsen die geen mondkapje dragen. Deze tandartsen hebben ook nog eens een significant lager risico om te overlijden aan pneumonie of bronchitis.

Medische maskers kunnen de drager dus niet beschermen tegen bovenste luchtweg-infecties. Ze worden niet gecertificeerd voor de bescherming van de gebruiker tegen infecties die via aerosolen worden overgedragen. De kwaliteitseisen zijn daarvoor te beperkt.

Binnen een tandartspraktijk is verspreiding van een infectieziekte te voorkomen door gebruik te maken van mondspoelwater, grote diameter hoog volume vocht-afzuigers en het gebruik van een cofferdam wanneer mogelijk.

Waarom dragen chirurgen medische maskers?

Wij zijn dit eigenlijk heel normaal gaan vinden en het behoort al honderd jaar tot de standaard hygiënemaatregelen in een operatiekamer. Je kunt je een chirurg zonder medisch masker bijna niet voorstellen. Maar er is eigenlijk weinig wetenschappelijk bewijs dat medische maskers bescherming bieden tegen infectieziekten van de patiënt, of bescherming bieden voor infecties van de chirurg en andere aanwezigen.

Het medisch masker beschermt tegen spatten van bloed en andere lichaamsvloeistoffen. Daarna is het behulpzaam bij het handhaven van hygiënemaatregelen.

Toch ervaren artsen ook fysieke klachten (hoofdpijn), visuele klachten (vermindert zicht door bril op endoscoop) en is er een grotere kans op besmetting tijdens het langdurig dragen van medische maskers door een toename van de luchtvochtigheid. Ze pleiten daarom ook voor een uitgekiend onderzoek. De onderzoekers concluderen dat de huidige data onvoldoende evidentie bieden voor een positief besluit wanneer medische maskers niet al 100 jaar gebruikt zouden zijn.

Houden N95 maskers dan aerosolen tegen?

N95-maskers zijn dus speciaal ontworpen om kleine aerosoldeeltjes tegen te houden. Ze voldoen aan strengere regels in efficiëntie van doorlaatbaarheid en weerstand bij ademen. Ze sluiten goed aan bij de vorm van het gezicht. Recent zijn medische maskers vergeleken met N95-maskers en daarin wordt veronderstelt dat ze een vergelijkbare beschermende werking hebben in het voorkomen van virale infecties tijdens de verzorging van de patiënt, zonder de vorming van aerosolen. In omgevingen waar aerosolen gevormd worden, werd wel een hogere evidentie aangetoond voor de beschermende werking van N95 maskers.

Anderzijds toonde een recente review gepubliceerd in PlosOne een lage evidentie in het gebruik van N95-maskers door zorgmedewerkers in het voorkomen van bovenste luchtweginfecties. Deze studie vond geen direct bewijs dat N95-maskers betere bescherming bieden dan medische maskers. Ook de studie door Radonovich uit 2019 gepubliceerd in de JAMA zag geen significant verschil in door laboratoriumdiagnostiek bevestigde influenza tijdens het dragen van een N95-masker in vergelijking met een medisch masker door zorgmedewerkers bij de verzorging van patiënten in de thuissituatie.

Dalende zuurstof levels

Bijkomend probleem bij gebruik van N95 maskers is dat de O2 tussen de 5 en 20% kan dalen. Dat is significant – zelfs voor gezonde personen. De universiteit van Stanford is daarom gestart met een ontwikkeling van een nieuw N95-masker waarin via een chemisch proces extra O2 wordt toegevoerd. De universiteit hoopt op korte termijn dit innovatieve N95-masker te kunnen produceren, zodat ze beschikbaar komen voor zorgmedewerkers.

Wat is volgens dr. Carla Peeters dan het advies?

Ze is daar eigenlijk heel duidelijk in en zegt: “Stop met anderhalve meter afstand en het verplicht dragen van mondkapjes!” Er is gewoonweg geen bewijs dat het werkt en het draagt niet bij aan een betere gezondheid of economie. De genoemde maatregelen hebben geen bewijsbare positieve impact op de vermindering van het aantal besmettingen met SARS-COV-2.

Averechts effect

Steeds meer wetenschappelijke publicaties tonen aan dat de maatregelen een averechts effect hebben op de gezondheid en economie. Het wegnemen van de maatregelen kan tevens de angst afnemen waardoor mensen weer gezonder eten, meer bewegen en beter slapen. Dit heeft een positieve invloed op de gezondheid. Factoren die een positieve invloed hebben op de gezondheid en daardoor een betere immuniteit en bescherming tegen de verspreiding van virussen, die meer kansen creëren voor een duurzaam herstel van de economie en minder schadelijk zijn voor het milieu.

Lang leve het menselijke lichaam en je immuunsysteem!

We hebben al eeuwen met vocht en druppels te maken met daarin virussen en bacteriën. En ons lichaam heeft een geavanceerd werkingsmechanisme om te voorkomen dat die binnendringen.

Het is van groot belang om een natuurlijke bescherming te ontwikkelen om het virus uit te doven en een volgende piek te voorkomen. Wij kunnen ons lichaam extra ondersteunen.

Voldoende ventilatie, hogere temperaturen en luchtvochtigheid, minder luchtverontreiniging en een goede vitaminestatus kunnen bijdragen aan het voorkomen van virale infecties. Besluitvorming die bijdraagt aan het ontwikkelen van groepsimmuniteit (het stimuleren van de vorming van antistoffen en T-cel immuniteit bij gezonde mensen) en maatregelen die bijdragen aan een balans van het interne en externe ecosysteem zijn raadzaam. En dat is in het belang van iedereen.