Transitie, toevalstroom met en zonder opslag en perverse gevolgen voor de industrie en de portemonnee.
Hoorzitting Provinciale Staten Groningen inzake duurzaamheid, d.d. 9-9-2020
Groningen, Provinciale Staten.
Een bijdrage van Cyril Wentzel (Voorzitter Groene Rekenkamer)
Dank u, voorzitter voor deze gelegenheid u toe te spreken.
De wetgever vraagt aan lokale overheden wat het “maximale” is dat aan duurzame energie in de regio behaald kan worden. De wetgever laat het aan de lagere overheden over om het draagvlak te verkrijgen. Maar hoe weet u nu, wat het realiteitsgehalte is van de voorstellen?
De energietransitie stelt u en alle statenleden voor een serieus probleem. Een probleem dat veel schade kan veroorzaken. Schade voor u persoonlijk, voor de burger, het landschap én voor provinciale staten zelf.
Als statenlid wilt u geen rookgordijn van ondoorzichtige cijfers maar een stevig verhaal als u voor de burger staat. U wilt controle wat er in de RES staat, maar ook wat er niet in staat.
Zijn gevolgen op realistische wijze bepaald? En kosten. U wilt een reële schatting van alle kosten, direct of indirect, en de beoordeling van risico’s en risicodragers. Wie betaalt en wie profiteert? En als het misloopt?
De Groene Rekenkamer (GRK) is een onafhankelijk wetenschappelijk netwerk van hoogopgeleide academici. Wij doen onafhankelijk onderzoek naar de energietransitie en volgen het overheidsbeleid en de berichtgeving in de media kritisch.
Recent publiceerde De Groene Rekenkamer: “Onbeperkt Klimaatneutrale stroom: veilig, betrouwbaar en betaalbaar”: een rapport vol technisch-economische analyses over zon, wind én kern-energie.
Als voorzitter én ingenieur ben ik dagelijks bezig met RES haalbaarheidsstudies.
Onze kennis passen we toe in zogenaamde QuickScans van RES plannen voor diverse regio’s. En op uw verzoek, ook voor u hier in het fascinerende en energieke Groningen.
De Groene Rekenkamer is uitgenodigd om te zeggen wat wij vinden van de klimaatagenda, de ambitie, de haalbaarheid, de rol van Groningen, participatie en het draagvlak.
Mag ik u allereerst een vraag stellen: Is de energietransitie wel een echte transitie? Of is het een transitiepoging of transitievoorstel?
Cyril Wentzel.
Een geslaagde transitie is bijvoorbeeld de overgang naar kolen die hernieuwbare bossen vervangen. Of olie die hernieuwbare walvissen en paarden vervangen en het mogelijk maakt voor de mensheid om te ontsnappen aan duurzame permanente armoede.
Als ik de klimaatagenda van Groningen lees, dan zie ik “fossielvrij in 2050” als een aanname. Een aanname van buitengewone proporties in extreem korte tijd.
U vraagt de Groene Rekenkamer deze ambitie op realiteitsgehalte te beoordelen. Het klinkt op het eerste gezicht zo verleidelijk: de wind waait overal wel ergens en de zon schijnt voor niets, de prijzen dalen, dus waar wachten we op? Tom Poes, verzin een list!
Transitie, toevalstroom met en zonder opslag en perverse gevolgen voor de industrie en de portemonnee.
Een transitie mag alleen een transitie heten als het leidt tot iets beters. Bij energie moet dat leiden tot efficiency. Minder efficiency betekent welvaartsverlies. Adequate energie is absolute voorwaarde voor onze welvaart, maar naast de hoeveelheden telt ook de betrouwbaarheid en vraagsturing, of ‘energy on demand’.
Immers, niet alleen het ziekenhuis, maar ook productiebedrijven en wij zelf ook willen stroom wanneer het nodig is. En bij de vraagsturing ligt nu net het probleem bij zon en wind.
Zon en wind zijn toevalstroom: fluctuerend en niet aangepast aan de vraag. De waarde van zon en wind voor een goed werkend energiesysteem is weinig tot niets, juist vanwege de grote lacunes: op toevalstroom kunt je niet rekenen en je moet het compenseren met zogeheten “back-up energy”. Back-up energy die eigenlijk de ruggengraat is maar in allerlei geldverslindende bochten gedwongen wordt om uitval te voorkomen en overschotten te dumpen. Toevalstroom zonder opslag is daarom zeer beperkt interessant.
Toevalstroom mét opslag kan wel heel interessant zijn. Maar ook dan nog nemen zon en wind zeer veel ruimte in en kennen de inwoners van Groningen een hele trits terechte bezwaren. Maar in ieder geval is opslag voor toevalstroom essentieel. Hebben we die opslag? Is daar zicht op? We zijn geen Noorwegen met stuwmeren.
Als waterstof naar voren wordt geschoven, is dat energetisch tamelijk verkwistend, zeer duur en niet eenvoudig realiseerbaar. Dus zijn de kosten zeer hoog.
In de praktijk van de huidige transitiepoging wordt de ellende verschoven naar bestaande leveranciers: Centrales en wkk-installaties met kolen, biomassa en gas. Die worden feitelijk gedwongen al de fluctuaties op te vangen. Dit klinkt simpel en onschuldig maar is het zeker niet. Integendeel!
Kijk voor het verloop over een jaar hier in deze jaarfiguur: dagopslag en zeker seizoensopslag zijn zeer moeilijke problemen. De eigenlijke hoofdproblemen van de transitiepoging! Die worden ernstiger naarmate het aandeel toeneemt tot maximaal gemiddeld 20-35%. En ernstiger ook naarmate meer buren hetzelfde doen. Maar onze betrouwbare fossiele leveranciers draaien voor deze ondankbare taak op en gaan vervolgens lobbyen voor subsidie om de centrale open te houden, want het oude verdienmodel was immers vernietigd.
Figuur 1: discrepantie tussen toevalstroom en el-vraag (Duitsland, 2011).
Hoe gaat dat dan? En wat heeft dat voor een perverse consequenties? De afbraak van het werkkapitaal van de energiebedrijven. Ik kan bij de vragen kort schetsen hoe dat in de afgelopen decennia is gegaan.
Eerst werd de energiemarkt geliberaliseerd. Daarna werd er op die min of meer vrije energiemarkt grote hoeveelheden gesubsidieerde toevalstroom gedumpt. De niet te onderschatten regelproblemen worden bij die leveranciers gelegd, die kunnen geen winst meer maken, de waarde van die bedrijven decimeerde en de pensioenreserves – die op deze waarde waren belegd – stroomden daarmee ook vanzelf door de achterdeur leeg.
Uiteindelijk had dat zelfs een desastreus effect op de waarde van onze pensioenfondsen!
Had u dat achter “de energietransitie” gezocht”? Ik eerst niet. Maar de perverse effecten gaan steeds verder. De burger betaalt uiteindelijk de rekening, waarbij het de kunst is om de kosten te verbergen: 1/3 direct, 1/3 via MKB belasten, 1/3 staatsbegroting, lastenverzwaringen linksom en rechtsom.
Maatregelen die Groningen neemt die onder de SDE vallen, kosten Groningen niets, leveren betrokkenen vaak geld op, maar kosten de burgers juist heel veel geld.
Ik noem dat ook een perverse ontwikkeling die verborgen corruptie in de hand werkt. Daarvoor moeten we waken. We moeten dit voorkomen.
Meer over gevolgen en transitiesnelheid: rantsoenering, brown-outs en black-outs
Wat leidt dit alles toe? Er wordt veel geld uitgegeven aan kostbare infrastructuur op zee. En nu ook steeds meer en meer op land. Met ruimtebeslag waar weinigen op zitten te wachten.
Maar ook leidt het tot het ondermijnen van onze werkelijk betrouwbare energievoorziening. Wat krijgen we terug? Verwacht het optreden van rantsoenering, brown-outs en black-outs, die zeer ingrijpende schade brengen die veel groter is dan enige klimaatschade.
Kortom, het leidt tot het ondermijnen en afbraak van het energiesysteem – noem het kapitaalvernietiging – en waarom? Let wel, elektriciteit is maar zo’n 15% van het totaal energiegebruik, dus de transitiepoging vereist nóg veel meer ruimte en kostbare infrastructuur: vanaf nu, jaar in jaar uit, 4000 Euromasten met wieken bouwen van 75 meter. Elk jaar een gebied 50 x 50 km volplaatsen.
Dit is zelfs geen utopie, maar mondt uit in een dystopie! Allemaal omdat het nu zo nodig snel en geforceerd zou moeten. “What could possibly go wrong?”
Ik zal hier geen pleidooi houden voor kernenergie. U beseft mogelijk zelf heimelijk wel dat dat de weg van de toekomst is.
Bedenk wel dat alle kapitaal die nu wordt uitgegeven aan toevalstroom, welvaart vertegenwoordigt die niet in nucleaire infra gestoken kan worden. Ook is de grootste vijand van nucleair ondernemerschap de politieke willekeur; denk aan de Atomausstieg als emotioneel beleid van de als nuchter bekend staande Duitse buren. Wat is dan de vereiste terugverdientijd van de kapitaalinvestering? Komt die kernenergie er uiteindelijk tóch, zoals in concurrerende delen van de wereld te verwachten is, dan zal die de toevalsbronnen onherroepelijk verdringen. De inherente kosten zijn immers laag en de betrouwbaarheid zeer groot. En als die kosten zo laag zijn, dan kan veel efficiënter waterstof of mierenzuur of methanol of synthetische diesel als energiedrager worden omarmd.
Waarom is het tempo van de transitiepoging zo hoog? Belangrijk is dat het tempo van een wérkelijke transitie veel trager zal kunnen zijn. Er is geen reden waarom fossiele stoffen niet de ideale “transitiebrandstoffen’ daarin zullen zijn. Zeker ook omdat fossiele brandstoffen voor allerlei toepassingen zo praktisch zijn in de vorm van energiedichte vloeistof en gas terwijl de enorme wereldvoorraden tot zeer ver in de toekomst reiken.
Bij alles wat we doen – zo ook in de RES – kunnen we iedere Euro maar een kéér uitgeven. Op ons allen rust de verantwoording dit zorgvuldig te doen.
Daarbij staat het aantonen van betrouwbaarheid en welvaartsbehoud voorop.
Anders zal er geen draagvlak bij de mondige burger zijn.
Slot
Wij concluderen dat het onverstandig zou zijn om onze welvaart ernstig in gevaar te brengen door het nemen van peperdure maatregelen. Maatregelen die het beoogde energiedoel niet dichterbij zullen brengen, en waarvan het effect op het klimaat nooit meetbaar zal zijn.
Waarom is dit dan tóch het huidige beleid van de Haagse overheid? Een overheid die de onpopulaire uitvoering ervan oplegt aan u, de provincies.
Waarom het energiebeleid niet terugbrengen tot de kern: het leveren van betrouwbare, betaalbare en schone energie. Dat kan uitstekend met geïmporteerd gas, zoals ook in de rest van de wereld nog tot ver voorbij 2050 zal gebeuren. Er is genoeg van, en het is erg schoon en goedkoop.
Wat zegt u later tegen uw kinderen, uw achterkleinkinderen? Wij wisten dat niet? Energie-armut, ook zo’n Duits woord, u hebt het zojuist gehoord uit de mond van energieleverancier- vertegenwoordiger dhr. Tabak. Energie-armoede. Dat komt er gewoon aan met deze koers, maar is een teken van een armzalige transitiepoging. Geheel onnodig, en een resultaat van wanbeleid. Een nep-transitie dus.
U wilt op deze cruciale momenten weloverwogen beslissingen maken voor de toekomst en heeft een verantwoording voor een goed nu nog uitstekend functionerend en welvaart ondersteunend systeem. Verantwoording voor de toekomst van Nederlanders. Dat is ook de beweegreden voor mij om me in te zetten via de GRK. Puur uit eigenbelang voor mijn kinderen en vanuit rechtvaardigheidsgevoel: ik kan slecht tegen grootschalige misleiding op basis van CO2 demonisering.
Daarom, over klimaatvragen of energievoorziening: wij leveren kosten-baten analyse van plannen. Vrij van de waan van de dag.
Ik wil een goed verhaal hebben als mij straks gevraagd wordt: “en wat heeft u gedaan in de beslissende jaren 20”?
En die juiste afweging ten goede van het mooie Groningen en al haar inwoners, is iets wat ik u ook toewens.
***
Voor een video van de hoorzitting, zie hier.
Voor de website van de Groene Rekenkamer, zie hier.
0 reacties :
Een reactie posten