Omstreden medicijn hydroxychloroquine lijkt toch waardevol in strijd tegen Covid-19 [video]

LEIDEN

Er bestaat een goede kans dat het omstreden geneesmiddel hydroxychloroquine effectief is bij de behandeling van Covid-19 in de eerstelijnsgezondheidszorg. Die conclusie trekt de Leidse emeritus-hoogleraar wiskundige statistiek Richard Gill (68) na een controle van twee patiëntonderzoeken die gebruikmaakten van statistische analyses.

Wilfred Simons 10-6-2020

(Lees ook het laatste nieuws: Ziekenhuizen stoppen studie naar malariamedicijn tegen corona)

Huisarts Rob Elens uit het Limburgse Meijel kreeg in mei nationale bekendheid toen hij afgelopen voorjaar hydroxychloroquine toediende aan een deel van zijn patiënten.

Nadat het RIVM en de Inspectie Gezondheidszorg hier lucht van kregen, moest hij de behandeling staken, hoewel hij claimt dat alle patiënten die hij het middel gaf, genazen.

Zijn beweringen trokken de belangstelling van Gill. Hij vroeg Elens of hij zijn gegevens aan hem ter beschikking wilde stellen voor een statistische analyse.

Die overdracht duurde even en verliep ’warrig’. ,,De analyse is nog niet voltooid, maar op basis van wat ik nu gezien en gedaan heb, concludeer ik dat vroegtijdige behandeling weleens heel interessant zou kunnen zijn.’’

Gill ontdekte dat de Limburgse huisarts onbedoeld twee effectief random toegewezen groepen patiënten had gecreëerd. Eén groep kreeg alleen paracetamol (wat volgens de officiële richtlijn was), de andere kreeg hydroxychloroquine, aangevuld met het antibioticum azitromycine en zink.

Dat vergroot de waarde van de data, maar anderzijds: de dataset is maar veertig patiënten groot. ,,We hebben pas zekerheid als grotere, randomised proeven klaar zijn, die zijn toegespitst op precies deze toepassing.’’

Omstreden

Hydroxychloroquine wordt al heel lang gegeven als profylaxe tegen malaria. ,,Elke arts in ontwikkelingslanden heeft het in zijn medicijnkast.’’

Het medicijn geeft ook verlichting bij reuma, vanwege zijn bewezen ontstekingsremmende eigenschappen. Hydroxychloroquine raakte echter plotsklaps omstreden, toen de populistische presidenten Bolsonaro (Brazilië) en Trump (VS) het begonnen aan te prijzen als profylaxe tegen Covid-19.

Het lot van hydroxychloroquine leek bezegeld toen op 22 mei het toonaangevende Amerikaanse medische tijdschrift The Lancet een artikel publiceerde waaruit zou blijken dat het medicijn niet beschermt tegen corona, maar wél ernstige bijwerkingen heeft, zoals hartritmestoornissen en oogontstekingen.

Al snel bleek echter dat, zoals Gill zegt, ’The Lancet rotzooi had gepubliceerd’. Het bedrijf Surgisphere, dat de data voor het artikel had geleverd, was ondeskundig. Gill was één van de bijna 150 ondertekenaars van een brief aan uitgever NJEM met het verzoek om het terug te trekken, wat de Lancet-redactie afgelopen vrijdag daadwerkelijk deed.

Omslag

De Leidse statisticus vermoedt dat de terugtrekking een omslag kan zijn in de manier waarop wij tegen hydroxychloroquine aankijken. Populistische politici zijn meesters in het verspreiden van nepnieuws, waardoor ze uiteindelijk óók niet meer worden geloofd als ze eens de waarheid spreken. ,,Ik denk dat president Trump een verstandige lijfarts heeft die weet wat hij doet.’’

Gill heeft ook een ’actieve positieve samenwerking’ met de omstreden Franse arts Didier Raoult. Hij is een begaafde medicus die in Marseille een goede reputatie heeft opgebouwd als onderzoeker, maar hij is ook iemand die graag tegen schenen schopt.

Raoult doet met collega-arts Philippe Gautret onderzoek aan Covid-19 en heeft daarvoor een database van duizend patiënten opgebouwd.

,,Hun eerste publicaties leveren goede indicaties dat ze op een medisch interessant spoor zitten’’, meent Gill. Maar hij zag ook fouten in hun eerste analyses. ,,Het is duidelijk dat ze geen goede statisticus in hun ploeg hadden.’’

Afgelopen zaterdag zetten Raoult en Gautret een meta-analyse van twintig onderzoeken online. Daaruit zou opnieuw blijken dat hydroxychloroquine, mits zo vroeg mogelijk toegediend, ’klinische en biologische uitkomsten verbetert’, en sterfte aan Covid-19 twee- tot drievoudig verlaagt.

Gill is statisticus, ’geen arts’ en hij wil beslist niet claimen dat hydroxychloroquine werkt. Uit de onderzoeken die hij heeft beoordeeld, maakt hij alleen op dat hydroxychloroquine vroegtijdig in het ziekteproces een positief effect zou kunnen hebben.

,,Het lijkt daarom geschikt voor de eerstelijnsgezondheidszorg.’’

Bij toediening in de tweede lijn - in het ziekenhuis of zelfs op de IC - lijkt het medicijn alleen maar kwaad te doen. ,,Patiënten in de IC zijn vaak vooral ziek doordat hun afweersysteem op hol is geslagen en zich tegen het eigen lichaam richt. Hydroxychloroquine geeft dan het laatste zetje.’’

Noordhollands Dagblad