De rattenvanger van Hamelen

Over de wortels van het klimaatactivisme.

21-6-2020

De rattenvanger van Hamelen

David Dirkse.

Over de wortels van het klimaatactivisme.

Een bijdrage van David Dirkse.

Dit volksverhaal werd opgetekend door de gebroeders Grimm.

In de Duitse stad Hamelen heerste anno 1284 een rattenplaag. Het stadsbestuur huurde een rattenvanger in die de dieren lokte met een fluit en ze vervolgens in de rivier de Wezer liet verdrinken.

Het verhaal is hiermee niet afgelopen, maar de rest is hier niet zo van belang.

Ratten concurreerden altijd met de mens om het schaarse voedsel, zeker in de Middeleeuwen. Daarom was het zaak hun aantallen laag te houden.

Elke theorie berust wel op aannames. Mijn aanname is dat mensen in de kern niet zo erg veel van elkaar verschillen. Om ons gedrag te begrijpen hoeven we dus de geschiedenis maar te bekijken. Dan zien we een aaneenschakeling van elites (adel, vorsten, landheren) die de bevolking uitzuigen.

Zo had anno 1600 koningin Elisabeth 1 van Engeland zo’n 700 patenten uitstaan. Alles wat in die tijd te koop was werd onder een patent gefabriceerd. Ook werd op letterlijk alles belasting geheven.

Uitzuigen van de bevolking werd altijd met grote creativiteit bedreven. Een veelvoud aan woorden bestaat om de verschillen in macht aan te duiden: landeigenaren waren edelen, de rest van de bevolking slaven, lijfeigenen, horigen, lakeien, pachters, bedienden.

Die ongelijke machtsverhoudingen zijn het gevolg van schaarste aan energie en grondstoffen. Een mens kan op deze breedtegraad niet genoeg energie leveren voor een aangenaam leven. Slechts enkelen konden daarom een luxe leven leiden, ten koste van vele anderen.

Chambord. Foto: Chambord.org.

In de Loire vallei staat het prachtige kasteel Chambord, gebouwd begin 1500. (Men vermoedt dat Leonardo da Vinci een belangrijke rol heeft gespeeld bij de architectuur van Chambord.) Er omheen woonden 2500 horigen en bediendes. Koning Frans 1 verbleef hier jaarlijks een weekje.

De grote maatschappelijk ongelijkheid in die dagen werd gelegitimeerd door de kerk. Kerkelijke uitspraken onttrekken zich gerieflijk aan twijfel en discussie.

Door primitieve technologie was schaarste aan grondstoffen en energie van alle tijden. Land was de enige energiebron. Meer macht verwerven is eigenlijk meer energie verwerven en daarvoor moest land worden veroverd.

Het streven naar macht wordt wel beschouwd als een primaire menselijke aandrang. Ik denk echter dat het ondergeschikt is aan de angst voor gebrek en ook angst voor de rovende medemens. Van dieren is bekend dat zij hun territorium verdedigen. Zelfs goed doorvoede huiskatten vertonen nog dit gedrag.

De hele geschiedenis door is voorspeld dat de heersende levensstijl niet duurzaam kon zijn. De Romeinen (met alleen dagbouw van metalen) klaagden hier al over. Altijd werd meer hout gekapt, turf gestoken, kolen gedolven of olie en gas opgepompt dan de natuur kon aanvullen.

Elites wensten te midden van schaarste hun luxe te behouden wat een onderklasse noodzakelijk maakte. Het overgrote deel van de bevolking moet er letterlijk “onder” worden gehouden, hun consumptie beperkt. De lage lonen zijn ook voordelig.

Maar vanaf 1700 vond er in Europa een grote verandering plaats. Fossiele brandstoffen, mogelijk geworden door betere mijnbouw, zorgden opeens voor genoeg energie voor iedereen. Zij ontkoppelden land en energie en maakten daarmee een einde aan een belangrijke inkomstenbron van de adel: verbouw van paardenvoer. Machines namen het zware werk over. De lakeien, bediendes en landarbeiders konden hun kinderen naar school sturen.

Overigens werd doorlopend het einde voorspeld van de kolen-, later de olievoorraad.

Thomas Malthus (1766 – 1834) becijferde dat een lineair toenemende landbouwproductie het wel moest afleggen tegen de exponentieel toenemende bevolking. En in 1968 publiceerde Paul Ehrlich ‘The Population Bomb‘.

Dat van deze doemscenario’s niets is uitgekomen doet merkwaardigerwijs aan Ehrlich’s populariteit niets af. De schrijvers van doemscenario’s zijn en blijven helden. Iets dergelijks geldt voor het eerste ‘Rapport aan de Club van Rome’ (‘Grenzen aan de groei’, 1972). Nog steeds geprezen ondanks de geringe voorspellende waarde. Het is als de sektes die in afwachting van het einde der tijden een berg beklimmen om na enkele dagen weer af te dalen omdat men zich in de datum had vergist.

De angst voor gebrek zit er diep in en dat het menselijk vernuft tot nu toe steeds redding bracht wensen weinigen zich te herinneren.

Tijdens het leven van mijzelf en dat van mijn ouders heeft zich een weergaloze welvaartsverbetering voltrokken. Daardoor is een brede klasse ontstaan van hoogopgeleiden en welgestelden. Hoe gaat zo’n groep (100 pk op de oprit) zich gedragen?

Bekijk daarvoor het gedrag van de vroegere adel. De vrees voor verlies en schaarste vertaalt zich steeds weer in het beperken van andermans welvaart. In academische kringen wordt de consumptiemaatschappij verketterd. (Vliegtaks: dat zal ze leren! Mien Dobbelsteen hoort op luchthavens niet thuis!)

Een nieuwe onderklasse is gewenst. Maar hoe die te creëren? Fossiele brandstoffen maakten dat de bediendes zich aan armoede konden ontworstelen. Vervanging bestaat nog niet. Een aanval op fossiele technologie is dus vooral een aanval op de vrijheid en welvaart van de midden- en lagere inkomensklassen. Die welvaart wordt geleverd door de industrie.

Unilever fabriceert het assortiment van Kruidvat. Shell levert brandstof, waardoor wij iets leukers kunnen doen dan onze spierkracht inzetten. (één tractor vervangt 2000 landarbeiders, de populatie van een grote scholengemeenschap).

We zien dan ook een aanval op de industriële productie. Activiste Naomi Klein schreef ‘No Logo’. Hoge VN vertegenwoordigers verklaarden dat de dreiging van een ontspoord klimaat eindelijk de kans biedt een einde te maken aan kapitalisme en industriële productie. Dat komt neer op het streven naar een totalitaire samenleving met centrale planning zoals de oude USSR.

Energie is vrijheid

Niet voor niets is de auto het symbool van de westerse vrijheid. Elites bestaan niet zonder onderklasse. Zo’n onderklasse schep je door het afknijpen van hun energie. Windmolens, zonnepanelen en stook van biomassa zijn dan opeens wel rationele keuzes, want daarmee is nooit voldoende energie te leveren voor iedereen. Bovendien zijn enorme investeringen nodig om hun onbetrouwbare opbrengst inzetbaar te maken. Een verpest landschap is kennelijk niet van  belang. Kernenergie, waarmee wel genoeg energie voor iedereen is op te wekken, wordt gedemoniseerd.

Het is nu 2020 en niet 1284

Nieuwe rattenvangers zijn verschenen. Nu geen fluitspel maar sirenes van angst voor klimaatverandering. Niet op weg naar een verdrinkingsdood maar naar dramatisch welvaartsverlies. Wij moeten deze offers brengen ‘voor de toekomst van onze kinderen’. Lees dat wel goed: voor de kinderen van de boodschapper of ook die van u? Van dat laatste ben ik niet zo zeker.

Laten wij oppassen niet te vervallen in het egoïstische amorele gedrag van oude vorsten en tirannen. Er is op deze wereld genoeg plaats voor iedereen. Met de juiste technologie is er ook energie genoeg voor iedereen. Het menselijk vernuft heeft alle doemscenario’s tot nu toe weten te voorkomen.

Wees geen rattenvanger en pas op niet zelf tot rat te worden bestempeld.

Naschrift 1

Mensen verschillen niet in hun behoefte aan zingeving en geruststelling voor de ongewisse toekomst. De ontkerkelijking verplaatste God naar de aarde, wat wilde natuur heilig verklaarde. Natuurorganisaties werd zo het morele kompas in de schoot geworpen. Zij zijn de moderne kerkvaders. Hun boodschappen zijn encyclieken, boven kritiek verheven. Helaas zijn het slechte zielenherders. Want in plaats van liefde, hoop en vertrouwen verspreidt de groene kerk slechts angst. Hun “Moeder Aarde” idee is vals. Niemand zal de stenen van zijn huis of het ijzer van zijn fiets “moeder” noemen.

Alle leven exploiteert de aarde, daarin is geen keuze mogelijk. Maar de spade in je moeder zetten roept diep schuldgevoel op. De aarde is geen moeder maar ons nest en leverancier van bouwmaterialen. De exploitatie moeten we wel netjes uitvoeren maar met de juiste technologie is dat mogelijk. Armoedebestrijding dient prioriteit nummer één te zijn.

Naschrift 2

Na een decennium stijging van de huizenprijzen komt de daling onverwacht. Grote veranderingen kunnen wij ons slecht voorstellen. De meeste mensen gaat het hier goed. Wij leven in een vrij land. De geschiedenis toont echter perioden van onvoorstelbaar leed, aangericht door valse ideologieën. Nog steeds vragen wij ons af hoe deze barbarij kon ontstaan.

Laat ik tot slot aangeven waarop mijn overdenkingen zijn gebaseerd.

Honderden artikelen gelezen hebbend lijkt het mij zeer onwaarschijnlijk dat CO2 ons klimaat bepaalt. Water(damp), ontbossing, verstedelijking, wolkvorming, golfstromen, (onderzeese) vulkaanuitbarstingen, zonneactiviteit, de aardbaan en planetenstanden zijn meer voor de hand liggende factoren.

Op de schaarse onbetrouwbare energie van zonnepanelen en windmolens kan een moderne samenleving niet functioneren. Dan komt de vraag op: waarom willen wij dat dan? “De planeet dient gered” horen we als antwoord. Wie en wat daar onder valt is echter onduidelijk: bergen, beken, bossen? Planten, dieren, mensen? Bacteriën? Virussen? De natuur heeft geen stem. Alleen mensen kunnen morele oordelen vellen.

Gaat een nieuwe clerus ons “in naam van de natuur” een sobere levenswijze voorschrijven? Windparken en zonneweides (eufemismen) vernietigen natuur. Elektriciteitsopwekking door verbranding van biomassa vernietigt bos.

In Pakhuis de Zwijger (activistisch debatcentrum in Amsterdam) hoorde ik een doctor in de filosofie beweren dat: “een toename van maatschappelijke ongelijkheid geen belemmering mag zijn voor ambitieus klimaatbeleid”. Een SP politicus verzuchtte dat “een klimaat-dictator gewenst zou zijn”. Transitie professor Jan Rotmans sprak letterlijk de wens uit: “de Shell eigenhandig kapot te willen maken”. Maar als Shell de kraan dichtdraait dan gaan wij allemaal dood. Maurice Strong (1e voorzitter VN milieu organisatie UNEP) zei: “de aarde moet gered worden door de industriële productie te vernietigen”. Allemaal activistische woorden.

Het bovenstaande kan ik alleen rationeel verklaren als de machtsgreep van een groep welgestelden die, vrezend voor tekorten, energie en grondstoffen voor zichzelf wil reserveren.

Bronnen

“Why nations fail”, the origins of power, poverty and prosperity. (Robinson, Acemog)

“Blauwe planeet in groene kluisters”. (Klaus)

“The moral case for fossil fuels“. (Epstein)