Met astma en een leeftijd van 71 zit Paul Jonas in de risicogroep. Toch stroopt de huisartsenopleider aan het Leids Universitair Medisch Centrum in coronatijd graag zijn mouwen op. ,,Ik ben een ervaren huisarts en kan me op een coronapost nuttig maken bij de triage van patiënten. Ik weet waarop ik moet letten, heb snel in de gaten of het mis dreigt te gaan.”
De oud-huisarts is bevlogen, dat zit gewoon in hem. Hij raakt acht jaar geleden, als hij zich voor een fietsvakantie verdiept in Cuba, meteen in de ban van het land. ,,Het viel me op dat de gemiddelde levensverwachting er bijna net zo hoog is als in Nederland - daar 79 jaar, hier 81 - en de babysterfte is laag. Opvallend voor een ontwikkelingsland.”
,,Ik heb gewoon wat met dat volk”, gaat hij verder. ,,Heel warm. In Cuba vraag je: ’Hoe gaat het met jou?’ Maar ook: ’Hoe gaat het met je familie?’ Iedereen leeft samen. De saamhorigheid is enorm.”
Cuba heeft twee keer zoveel artsen als Nederland. Op dit moment zijn 30.000 Cubaanse medici aan de slag in zestig landen. ,,Uit solidariteit. Dat doen ze gewoon”, zegt Jonas.
Aardbeving
Deze traditie bestaat sinds de revolutie in 1959, geleid door Fidel Castro. De eerste uitzending is in 1960 naar Chili, dat zwaar is getroffen door een aardbeving. In 1963 helpen Cubaanse artsen gewonden in Algerije, tijdens de grensoorlog met Marokko. Tal van missies volgen.
Na de aardbeving op Haïti in 2010 bestrijdt de Cubaanse ‘Henry Reeve Brigade’ cholera. In i2014 komen de artsen in actie tijdens de ebola-epidemie in West-Afrika. Nu staan ze tijdens de coronacrisis weer in tal van landen aan de frontlinie. ,,In al die jaren zijn 400.000 artsen en verpleegkundigen naar 164 landen gestuurd.”
Medische zorg is inmiddels ook een exportproduct. Tien procent - tussen de vier en vijf miljard euro - van de Cubaanse begroting drijft op het exportwerk van artsen. Maar nog altijd leveren ze de meeste hulp gratis.
Zelf telt de socialistische staat met 11,4 miljoen inwoners, vier weken na de eerste coronapatiënt, volgens officiële cijfers pas 515 bevestigde besmettingen en 15 sterfgevallen. Hoe dan? ,,Ze zagen het aankomen en hebben meteen de bevolking voorgelicht op tv. Bijvoorbeeld met een spoedcursus: ’hoe maak ik mijn eigen mondkapje?’ Gewoon van een stukje stof achter de naaimachine. Elke Cubaan heeft een mondkapje voor.”
Sneltesten
Medische studenten gaan van deur tot deur met ’sneltesten’. ,,Onmiddellijk zijn 500.000 kwetsbare groepen en wijken gelokaliseerd. Ouderen, chronisch zieken, mensen met een hoge bloeddruk.” Aan huis - op veilige afstand - vragen de studenten of bewoners verschijnselen hebben. Zo ja, dan volgt een sneltest. Is het resultaat positief - de test telt niet als bevestigde besmetting - dan gaat een patiënt naar een apart gebouw. Familie van de zieke gaat thuis in quarantaine. ,,Dat werkt dus.”
Al jaren leidt Jonas uitwisselingen van studenten geneeskunde, biotechnologie en verpleegkunde, tussen de hoofdstad Havana, het Leids Universitair Centrum en andere universiteiten. Hij wil Cuba, bekritiseerd voor het schenden van mensenrechten, zeker niet heilig verklaren. ,,Maar de gezondheidszorg is gratis en goed. De overheid zit aan het stuur. Winststreven in de zorg is taboe. Alles is goed gecoördineerd. Daar kan Nederland wat van leren. Door marktwerking is bij ons bezuinigd op de voorraad ic-bedden en is er nu een tekort.”
,,Nederland is curatief ingesteld. We kicken zeg maar op witte jassen”, gaat hij verder. ,,Hier worden mensen eerst ziek en dan beter gemaakt. In Cuba is alles gericht op preventie.” Inwoners zijn ingedeeld in een risicoklasse: klasse 1 is gezond en klasse 4 chronisch ziek of gehandicapt. ,,Rokers zitten in klasse 3. Het sigarenland ziet roken als een ziekte.”
De markt
Om zoveel mogelijk Cubanen in klasse 1 te houden, krijgen ze van kinds af aan gezondheidsvoorlichting. ,,Een dokter vertelt primetime op tv over een nieuwe ziekte. Op borden op de markt staat hoeveel vitamines en voedingswaarden in de waren zitten.”
Vitaminebord op de markt.
In de Cubaanse zorg spelen de huisarts en wijkverpleging de hoofdrol. ,,De huisarts bezoekt elke Cubaan een tot vier keer per jaar thuis. Afhankelijk van zijn risicoklasse. Het gesprek gaat over thuis, werk en levensstijl. In de thuissituatie ziet en ruikt de arts veel meer. Die lege rumflessen in de keuken zie je niet als de patiënt op het spreekuur komt. Artsen en wijkverpleegkundigen kennen families door en door. Ze zien kinderen geboren worden en bejaarden sterven. Het is echt levensloopgeneeskunde.”
,,Zo moeten huisartsen in Nederland ook gaan werken. Ik weet het, nu is daar domweg geen tijd voor. Ik pleit voor veel meer samenwerking met wijkverpleegkundigen. Verklein de huisartsenpraktijken van 2300 patiënten naar 1300. Cubaanse medisch studenten vervullen na hun basisopleiding twee jaar sociale dienstplicht, meestal bij een huisarts. Kan in Nederland ook.”
Buurtzorg
De oud-huisarts wil met Buurtzorg Nederland, een organisatie die bestaat uit hoogopgeleide kleine teams die zonder managers zelfstandig thuiszorg leveren, het Cubaanse model in Nederland van de grond te krijgen. ,,We zijn bezig met pilots in Leiden, Heiloo, Amersfoort en Utrecht. Vooral in armere wijken. Wijkverpleegkundigen kennen de buurten tot in de vezels. Ze komen achter de voordeur.”
In Cuba worden medische gegevens van iedereen vastgelegd. ,,Kan je wel piepen over privacy. Maar je gezondheid is je grootste goed.” Jaarlijks maken de wijkepidemioloog en statistici een wijkgezondheidsplan om bewoners fit te houden. ,,Via data en gesprekken met sleutelfiguren weten ze wat er loos is in een wijk. Als er meer beenbreuken zijn, gaan ze achter de oorzaak aan. Wat bleek? Losliggende tegels. Gemeentewerk heeft de straten opnieuw geplaveid en het aantal fracturen daalde.”
,Op je zestigste verjaardag komt de huisarts je feliciteren”, vertelt Jonas. ,,Krijg je gelijk een uitnodiging om twee keer in de week met een groep in het park tai chi te doen. En 65 procent doet dat ook.” Vrouwen in de risicogroep brengen de laatste drie maanden van hun zwangerschap door in een zorghuis. ,,Daar zijn een verpleegkundige, huisarts en gynaecoloog aan verbonden.”
Verzorgingshuis
Zelf werkt Paul Jonas in zijn tijd als huisarts al volgens Cubaans model. ,,Bij bloedonderzoek prikte ik ook altijd de vitaminewaardes. Zo ontdekte ik een tekort aan vitamine B12 bij ouderen uit hetzelfde verzorgingstehuis. Ik ging in gesprek met de directeur en kok. Die schrokken zich rot. De maaltijd werd altijd voor de kamers van bewoners neergezet. Bij het ophalen met de karren bleef onopgemerkt dat sommige schalen nog vol zaten. Die mensen aten gewoon slecht. De controle is verbeterd en een half jaar later was het B12-gehalte weer in orde.”
,,Natuurlijk is niet alles halleluja in de republiek Cuba. Door de handelsblokkade van de Verenigde Staten is er een gebrek aan bijna alles, ook medische voorzieningen. Gebouwen zijn slecht en de huisarts werkt nog in het kaartenbaktijdperk. Medicijnen maakt Cuba noodgedwongen zelf. Het gemiddelde maandsalaris van een arts is zestig euro. Veel medici moeten bijklussen als gids of taxichauffeur. ,,Het is geen vetpot. Maar vergeet niet, alles is zowat gratis in Cuba. Onderwijs, gezondheidszorg en ook wonen is voor tachtig procent gratis.”
Commercie
Paul Jonas hamert op meer aandacht voor preventie in de Nederlandse opleiding voor geneeskunde. ,,We lopen nu achter de feiten aan. Voorkomen van ziekten moet een van de belangrijkste taken worden van de huisarts. Het kan echt! Laten we leren van Cuba. Preventie, preventie preventie en weg met de commercie.”
Noordhollands Dagblad
0 reacties :
Een reactie posten