Kritiek op Ruttes groepsimmuniteit

Den Haag - Wat levert de strategie op en wat zijn de risico’s? 


Arianne Mantel en Edwin Timmer 18-3-2020

Veel Nederlanders zullen besmet worden met het coronavirus, aldus premier Rutte maandagavond. En dat is volgens de experts nodig, zodat er gecontroleerd een ’groepsimmuniteit’ wordt opgebouwd. Toch is er ook buitenlandse kritiek op deze strategie. Wat zijn de risico’s en waarom zou het volgens virologen juist wel een goede maatregel kunnen zijn? 

Kunnen we niet beter onze grenzen sluiten en wachten tot het coronavirus vanzelf verdwijnt? Nee, ook landen die nu kiezen voor een totale lockdown zullen moeten werken aan het opbouwen van groepsimmuniteit, meent microbioloog Marc Bonten van het UMC Utrecht. „Er is kritiek op de keuze dat wij nu niet totaal op slot gaan en dat mag. Ieder land heeft zijn eigen afweging, maar in bijvoorbeeld China is dat virus echt niet weg. Vroeg of laat duikt het daar weer op en een groot deel van de bevolking is nog vatbaar omdat er geen antistoffen zijn aangemaakt.” 

Bonten steunt daarmee de aanpak waarvoor het kabinet heeft gekozen om Nederland door de corona-epidemie te loodsen. Maar niet iedere Nederlander is gerust. Want hoeveel mensen worden straks ziek? En gaat dat niet gepaard met vele slachtoffers? Berichten over longschade bij ’genezen’ patiënten zijn evenmin opbeurend. De angst wordt gevoed door kritische geluiden uit het buitenland. 

Werking 

Zo haalde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) uit naar het Verenigd Koninkrijk toen het eiland leek te opteren voor het verkrijgen van groepsimmuniteit. „We weten niet genoeg over de werking van dit virus, het is nog niet lang genoeg onder ons om te weten hoe snel immuniteit wordt verkregen”, zei WHO-woordvoerster Margaret Harris. De Italiaanse microbioloog Roberto Burioni viel haar maandag bij. Hij stelt dat het niet zeker is of er (groeps)immuniteit kan ontstaan door gedoseerd verspreiden van het virus. Maar Bonten bestrijdt dit: „Honderdvijftig jaar geneeskunde heeft heus wel wat opgeleverd. Het is absoluut zeker dat de mens antistoffen aanmaakt tegen het nieuwe coronavirus (Covid-19) dat nu als epidemie over de wereld rondwaart. Dat is al aangetoond in het bloed. En dat meten we ook. Wat we nog niet weten, is hoeveel mensen besmet moeten zijn om die immuniteit op te bouwen. Dat wordt onderzocht.” Ook viroloog Eric van Gorp van het Erasmus Medisch Centrum erkent dat er veel onduidelijk is. „We weten inderdaad niet hoelang die antistoffen bij ons blijven. Is dat levenslang of tijdelijk? 

Maar zeker is, op basis van de kennis en ervaring van andere coronavirussen, dat je bij elke infectie die zich epidemisch verspreidt groepsimmuniteit kan opbouwen. De prijs van het doormaken van een ’natuurlijke’ infectie is inderdaad ziekte en sterfte. Daarom is het ook belangrijk dat er aan een vaccin wordt gewerkt.” 

Remmen 

De felle WHO-kritiek op het beleid van de Britse regering, waarbij het openbare leven in Engeland amper werd stilgelegd, is niet één op één toepasbaar op de Nederlandse situatie. Hier trachten we met het sluiten van scholen, uitgaansgelegenheden en sportclubs wel degelijk het virus te remmen. De Vlaamse viroloog Leen Delang ziet nu weinig verschil tussen de Belgische en Nederlandse aanpak. Al erkent ook zij de risico’s van het streven naar groepsimmuniteit. „Het doel is ook in Nederland nog steeds om de besmettingscurve omlaag te brengen, zodat ziekenhuizen de piek van de epidemie aankunnen. Het is niet de bedoeling dat het virus zijn wilde weg mag gaan”, zegt de professor van de Katholieke Universiteit Leuven. „Als de groepsimmuniteit werkt, is het heel nuttig. Maar welk percentage van de bevolking moet immuun zijn voor zo’n groepsimmuniteit? De huidige modellen stellen 50 à 60 procent. Maar we baseren ons slechts op gegevens uit Wuhan en enkele andere landen die op ons voorlopen.” 

Ook naar het sterftecijfer blijft het gissen. Delang: „In Wuhan lag het cijfer hoog, maar dat kwam waarschijnlijk doordat de gezondheidszorg compleet bezweek onder de snelle toename van het aantal patiënten. In Zuid-Korea heeft men het cijfer op dit moment onder de 1 procent weten te houden. Normaal bouw je groepsimmuniteit op met een vaccin; hier wil men dit doen met een levend virus.” Toch kiezen Spanje en Italië wel voor het compleet stilleggen van het maatschappelijke leven. Viroloog Van Gorp: „Dat is op de korte termijn misschien wel het beste, maar voor de lange termijn kan dat problemen opleveren. Misschien moet je dat weer doen over een jaar, omdat er onvoldoende groepsimmuniteit is opgebouwd en mensen weer ziek kunnen worden. Landen nemen een beslissing die gebaseerd is op de lokale omstandigheden, bijvoorbeeld de beschikbaarheid van ziekenhuiscapaciteit. Wij hebben vooralsnog de faciliteiten en capaciteit. We gaan uit van bestaande modellen; als er nieuwe gegevens beschikbaar komen in de loop van de epidemie kan het zijn dat er aanleiding is om maatregelen aan te passen.” 

Draconisch 

Viroloog Ab Osterhaus houdt een totale lockdown zoals in Singapore ook graag in het achterhoofd. „We kunnen dat altijd nog beslissen, want alles wat we nu doen is al behoorlijk draconisch. Lockdown zou ziekte en sterfgevallen schelen. We zouden die status dan ongeveer kunnen handhaven totdat we risicogroepen kunnen gaan vaccineren.” 

„Als we ons heel goed aan de maatregelen houden, ben ik redelijk optimistisch”, zegt Osterhaus. „Dan kunnen we verwachten dat volgende week de cijfers naar beneden afbuigen. De WHO adviseert alle gevallen te testen en te isoleren, maar dat hebben het kabinet en de deskundigen waarschijnlijk niet haalbaar geacht. Het grote gevaar is wel, dat áls we de cijfers naar beneden zien gaan, we de strenge regels gaan loslaten. Dan denken we misschien dat het wel losloopt.”

Noordhollands Dagblad