Opa waarom …? Deel 2

Is je weleens opgevallen dat elk voorval ineens door het klimaat komt?

14-12-2019

Een bijdrage van Reynier Pronk.

Dit is deel twee van een poging om de klimaatproblematiek op een voor iedereen die lezen kan op een begrijpelijke manier uit te leggen. Zonder moeilijke woorden of grafieken.

Voor Deel 1 zie hier.

Opa, juf zegt dat u een klimaatontkenner bent. Bent u dat?

Klimaatontkenners bestaan niet. Dat is een lelijk scheldwoord, dat meer zegt over degene die het gebruikt dan over degene die wordt uitgescholden. Maar ik ben wel een voorspellingenontkenner. Voorspellingen zijn namelijk nog nooit uitgekomen. Vroeger waren er orakels en profeten, toen glazen bollen en nu gebruiken ze computermodellen. Mensen die geloven dat voorspellingen hetzelfde zijn als de werkelijkheid, zijn eigenlijk een beetje zielig, want: niemand kan in de toekomst kijken en zij denken van wel. Alleen in sprookjes en de Bijbel komen voorspellingen uit.

Nostradamus voorspelde in de 16e eeuw het einde van de wereld in het jaar 2000. Van de voorspellingen van de club van Rome is niets uitgekomen. En die van Al Gore ook al niet. Net als klimaatwetenschappers werken ook economen met modellen. Die komen ook nooit uit.

Je hebt alleen iets aan economen als die in staat zijn om economische recessies te voorspellen. Die zien ze nooit aankomen. De diepe recessie van 2008 bijvoorbeeld was, zelf vlak voor die uitbrak, door geen enkele econoom voorzien; daar duikelden we pardoes in. Het CPB voorspelt elk jaar de economische groei. Een paar maanden later moeten die dan weer worden bijgesteld. Zelfs op die korte termijn komen voorspellingen niet uit.

Dat de mensen ondanks alles maar blijven geloven in voorspellingen is daarom een wonder of grenzeloos naïef. Het zegt iets over de beperktheid van hun geheugen en over wat ze willen dat er gebeurt of waar ze juist bang voor zijn. Daar komt nog bij dat ‘klimaatwetenschappers’ vaak niets af weten van relevante andere wetenschapsterreinen, zoals geologie, astrofysica, vulkanisme, scheikunde, oceanografie, statistiek, enzovoort.

Door die voorspellingen zijn politici gaan geloven dat de luchttemperatuur omhoog gaat als je er meer koolstofdioxide in stopt en dat die weer naar beneden gaat als je het er weer uit haalt. Dat kan niet kloppen. Daarvoor is het geheel te complex; er zijn zo veel andere factoren waardoor de temperatuur wordt beïnvloed. Lees daar zelf maar eens iets over.

Stel dat het waar is dat het allemaal alleen maar door onze koolstof komt, dan is dat een wereldwijd probleem. Kijk even naar dit kaartje en de tabel daar onder:

Bron: ourworldindata.org

Heb je Nederland al gevonden? Wat voor kleur heeft Nederland? Juist het aandeel van Nederland en België is veel minder dan 0,5%. Nederland komt in dit lijstje op de 23e plaats. Als jij de CO2 zou moeten terugdringen, waar zou jij dan beginnen?

Dat is makkelijk: Eerst China, dan Amerika, dan Rusland, dan Japan. En als dat niet genoeg is, dan de kleinere landen. En als Nederland aan de beurt is, dan eerst de grootste vervuilers en als het dan nog niet genoeg is, dan de kleine.

Dat zou je zeggen, maar het is fout! Nederland wil namelijk graag voorop lopen en nu heeft, onder aanvoering van Timmermans en Greenpeace, pardon; Samsom, zelfs heel Europa besloten om voorop te willen lopen en de CO2-uitstoot radicaal aan te pakken. Daar trekken ze maar liefst 100 miljard euro belastinggeld voor uit en dat komt uiteindelijk van de burgers. En het vreemdste is: de grootste vervuilers zijn uitgezonderd. Terwijl de burgers hun huis moeten dichtplakken, over moeten stappen op warmtepompen en hun goedwerkende en schone auto’s kwijtraken. Kleine bedrijven en burgers samen zorgen voor ca. 20% van de uitstoot.

Maar juf zei juist dat ze in China goed bezig zijn…

Dat heeft China slim gespeeld, want zij hoeven tot 2030 nog niets te doen. Zij worden, samen met andere landen gezien als ontwikkelingslanden en die moeten nog even tijd krijgen om zich verder te ontwikkelen. Terwijl wij onze paar kolencentrales vervroegd gaan sluiten, gaan zij er nog heel veel bijbouwen, en niet alleen China; kijk eens naar deze berichten:

Als CO2 de oorzaak is, en als kolen zo vervuilend zijn, dan zouden China en andere landen onmiddellijk moeten stoppen met het bouwen van nieuwe kolencentrales en de oude ombouwen naar bijvoorbeeld gas. Maar dat hoeft dus niet. China is bijna net zo rijk als Amerika. Als zij niet hoeven te investeren en wij wel, dan worden zij steeds rijker en wij steeds armer.

Daar zal dan toch wel een goede reden voor zijn?

Vast wel, maar het ging toch om de wereldwijde CO2-uitstoot? Dan moet iedereen toch meedoen, te beginnen bij de grootste uitstoters? Het maakt de natuur echt niet uit hoor waar de CO2 vandaan komt. De planeet zegt heus niet: O, deze CO2 komt uit een ontwikkelingsland. Daarvan warm ik dan maar niet op.

Maar opa, waarom doen mensen dan zo raar?

Dat is niet raar, dat heet politiek. Als de politiek zich ergens mee bemoeid dan verdwijnt de logica en verschijnt het compromis. Verder hebben politici maar weinig kennis van zaken en worden zwaar belobbyd door pressiegroepen en de profiterende industrie. Ook zijn politici buitengewoon slecht in het uitvoeren van projecten, zeker als het grote betreft. Die worden allemaal minstens 3 x zo duur en leveren nooit op wat beoogd was. De politiek beschikt over gratis geld; zij halen het gewoon op bij de burgers. Komen ze tekort, dan halen ze gewoon meer op. Dus net als bij Ollie B. Bommel:

Geld speelt geen rol jonge vriend!

Ga je mee dan gaan we een stukje wandelen in het bos.

Jij en ik noemen het een bos, maar anderen noemen het biomassa. Ik zal het even uitleggen: Diep in de grond zitten brandbare stoffen; olie, gas en kolen. Dat zijn fossiele brandstoffen. Voordat je kolen hebt, heb je eerst bossen en moerassen, die gaan dood en verdwijnen zachtjes aan onder de grond. Dan worden ze fossiel genoemd. Dode planten en bomen worden eerst veen, daarna bruinkool en vervolgens steenkool en gas. Veen kun je drogen en verbranden, dat heet dan turf.

Steenkool geeft het meeste warmte, bruinkool geeft meer warmte dan turf en als je hout direct verbrandt, geeft het de minste warmte, maar wel de meeste CO2 uitstoot. Gas is de meest schone brandstof. Je zou denken, mooi! Gas hebben we al dus: houden zo!, Maar… dat wordt juist verboden. Althans bij ons; in Duitsland en Ierland gaan ze het juist stimuleren via subsidie.

Wij gaan juist grootschalig biomassa toepassen dat dus dubbel zo vervuilend is.

En is turf ook biomassa?

Dat is een goede vraag, want er zijn nog heel wat veengebieden die we in de kachel kunnen opstoken, alleen ben je er dan zo doorheen en wordt Nederland nog een stukje lager dan het toch al is.

Nee hè, opa dat kan toch allemaal niet waar zijn? Dus je veroorzaakt meer uitstoot en dat telt dan niet mee?

Klopt. De mensen hebben verzonnen dat de koolstofdioxide van biomassa snel weer wordt opgenomen door de natuur. Dat heet daarom ‘CO2-neutraal’. Maar een boom die in 3 minuten wordt opgestookt, heeft eerst 30 jaar moeten groeien en het duurt opnieuw 30 lange jaren om een boom terug te laten groeien.

Maar juf zei dat biomassa alleen maar resthout is?

Dat wordt beweerd, maar plotsklaps zijn er in Nederland een heleboel zieke, zwakke of gevaarlijke bomen. Of ze staan te dicht bij de weg, of ze hebben last van de eikenprocessierups. Het duingebied en heidevelden worden kaal gekapt om er ‘oorspronkelijke natuur’ voor terug te krijgen. Wat een toeval! Of toch niet? Dat hout wordt allemaal verkocht aan bijvoorbeeld Vattenfall als biomassa. Wat we nog tekort komen, en dat is heel veel, wordt geïmporteerd uit verre landen. Die kappen hun bossen en dat hout wordt met vervuilende schepen over zee aangevoerd. Maar ja, de scheepvaart is uitgezonderd, evenals de luchtvaart.

Ik begrijp er niets meer van.

Dat ligt niet aan jou; het ís ook niet te begrijpen.

Weet je waarom bijvoorbeeld op het kaartje hierboven Afrika en India geel zijn? India met z’n 1,3 miljard mensen, komt zelfs niet eens voor in het lijstje hierboven. Dat komt door dezelfde redenering; er wordt op die continenten veel hout verbrand en dus veel CO2 uitgestoten. De vervuiling is veel groter dan in landen met kolencentrales. Maar ja, het is biomassa en dus circulair en dus wordt het niet geteld als fossiele brandstof.

Het bos waarin we lopen wordt binnenkort gekapt en verdwijnt in de oven van een biomassa-centrale, na eerst ook nog een aantal vervuilende bewerkingen te hebben ondergaan. Op dit kaartje is elke stip een biomassacentrale:

Nederland zou helemaal CO2 vrij worden genoemd als we alleen nog hout en turf gingen verbranden. Wij zouden dan wel allemaal bij een longarts terecht komen omdat we dan stikken in de rook. Misschien heb je wel eens van smog gehoord? Nee hè. Daar hadden we vroeger last van voordat we op gas overstapten. Dat komt dan gewoon weer terug door al die rook.

Alle houtvuren in Afrika en India veroorzaken heel veel CO2. Omdat er alleen maar naar fossiele brandstoffen wordt gekeken, zijn ze op de kaart lichtgeel gekleurd, alsof ze brandschoon zijn. Zij krijgen nu van donker gekleurde landen heel veel geld ter compensatie! Want ‘wij’ hebben ze in de problemen gebracht door onze CO2-uitstoot.

Is je weleens opgevallen dat elk voorval ineens door het klimaat komt? De droogte, de overvloedige regenval, bosbranden, overstromingen, orkanen komen plotsklaps allemaal door het klimaat, terwijl ze er altijd al geweest zijn. Niet één journalist komt op het idee te vragen hoe ze zo zeker weten dat het door het klimaat komt, hoe dat is onderzocht en welk bewijsmateriaal er is.

Opa, dit is me allemaal te veel, ik wil naar huis…!

Ik ook, maar er is nog maar een onderwerp over. Nog maar even doorbijten. De afgelopen honderd jaar hebben wij een prachtig energie-netwerk opgebouwd en leveren energiecentrales precies de stroom die wij op dat moment nodig hebben. Gaat overal het licht aan, dan gaan de centrales harder werken om die stroom te leveren. Gaan we slapen, dan schakelen ze weer terug en zo volgen ze precies het verbruik en daar merk je niets van.

Nu hebben ze verzonnen dat je stroom ook met zon en wind kunt opwekken. Kernenergie zou beter zijn, maar dat willen ze niet meer; vraag me niet waarom. Energiecentrales staan ergens bescheiden in een hoekje stilletjes stroom te produceren, windparken nemen enorme hoeveelheden ruimte in en dat geld ook voor zonneparken; in plaats van weidevogels, velden vol panelen.

Als die nu precies zouden kunnen leveren wat er nodig is, was er niets aan de hand, maar ze doen het alleen maar als het waait of als de zon schijnt. Dat is vaak niet zo en dan moeten de bestaande centrales bijspringen. Hierdoor hebben we weliswaar duizenden windmolens, maar die kunnen maar beperkt stroom leveren en lang niet altijd op het moment dat je die nodig hebt. Kijk maar op dit plaatje; het Gemini-windpark op een mooie winterse dag:

Deze 149 windmolens kunnen dus 600 Megawatt leveren, maar op dat moment leverden ze er maar 63 MW. Toch hebben heel veel mensen en bedrijven een contract voor de levering van zuivere windstroom. Hoe kan dat?

Dat werkt als volgt: Stel dat jouw juf van de school 1000 lesuren per jaar moet geven en het maakt niet uit wanneer ze dat doet. Dan kan ze bijvoorbeeld lekker ‘s avonds als jullie er niet zijn voor een lege klas gaan staan. Of jullie er wel zijn of niet, maakt dan niet uit. Elk uur dat ze lesgeeft, schrijft ze op een briefje. Als jullie dan naar school komen en zij is er niet, dan mag ze per uur een briefje inleveren, terwijl jullie helemaal niet eens les van haar krijgen!

Zo werkt het ook met windstroom. Energiebedrijven hoeven enkel aan te geven hoeveel wind- en zonne-energie ze hebben opgewekt; niet hoeveel er is afgenomen. Vervolgens leveren ze gewoon ‘vieze’ stroom uit een of andere gas- of kolen-centrale. Stroom kun je maar heel beperkt opslaan en dat kost dan ook nog een vermogen.

En opa, helpt het?

Nou nee. Duitsland heeft veel meer windmolens dan Nederland. Daar is een enorm kapitaal in gaan zitten, maar er is nog niet één fossiele centrale die gesloten kon worden.

Dat landen als Nederland en Duitsland zichzelf economisch ten gronde aan het richten zijn om iets te bestrijden dat mogelijk een fantoomprobleem is, lijkt me duidelijk. Het is een soort auto-immuunziekte, waarbij een gezond lichaam zich met z’n eigen afweerstoffen ziek maakt.

Maar opa, wat moeten we dan doen?

De zaak goed in de gaten houden, een paar belangrijke voorzorgsmaatregelen nemen zodat we direct kunnen reageren als er iets mis dreigt te gaan en heel behoedzaam veranderen. Vergeet niet dat alles wat wij hebben niet alleen heel veel geld en inspanning heeft gekost, maar ook een enorme waarde vertegenwoordigd, die op het punt staat vernietigd te worden. Ook expertise verdwijnt. Kerncentrales bouwen konden we vroeger wel, maar nu niet meer omdat we niet meer precies weten hoe dat moet. Misschien kan China ons straks helpen…

Dat heet overigens adaptatie; je aanpassen aan veranderende omstandigheden. Bedenk ook dat het proberen te voorkomen van opwarming tot falen gedoemd is, terwijl het ongelooflijk veel geld kost; een bodemloze put.

Windmolens en zonnepanelen bevatten kwalijke stoffen en sommige daarvan komen uit verre dictatoriale landen die het niet zo nauw nemen met de veiligheid en het milieu bij het delven daarvan.

Denk je ook eens in: na 15 jaar zitten wij in ons maag met miljoenen afgeschafte zonnepanelen die giftige stoffen bevatten, afgebroken windmolens met wieken die gemaakt zijn van niet herbruikbaar composiet.

Is dat het allemaal wel waard?

Nou vertel eens; wat heb je geleerd?

Dat mensen het verschil moeten leren tussen feiten en voorspellingen

Dat voorspellingen nooit uitkomen

Dat mensen ophouden met rationeel denken als ze in paniek raken

Dat ze gemakkelijk te manipuleren zijn en ook niet buiten de ‘groep’ willen vallen

Dat mensen die kritiek leveren worden uitgescholden en genegeerd

Dat ze niet willen weten of iets helpt of niet en daarom maar meer van hetzelfde gaan doen ook al heeft het niet geholpen

Dat de ratio verdwijnt als de politiek er zich mee gaat bemoeien

Dat gas de beste optie is en dat wind- en zonne-energie niets helpen

Dat Klimaat de vijand is van de Natuur, het landschap en de omwonenden

Dat Rebellion Extinction in China, Amerika, Rusland en Japan moeten protesteren en niet hier

Reynier Pronk.

Je weet dat ik niet in voorspellen geloof, maar als wij doorgaan met het zinloos afbreken van onze in honderden jaren opgebouwde infrastructuur, terwijl anderen dat niet doen, dan gaan wij de diepste en langste crisis tegemoet die wij ooit hebben meegemaakt. Zo diep dat wij het mogelijk niet meer te boven komen. Hopelijk doet China tegen die tijd aan ontwikkelingshulp, maar ik vrees van niet.

Daar ben ik somber over, temeer omdat het overheden werken volgens een ‘click-systeem’. Dat houdt in: een eenmaal genomen en geratificeerde beslissing wordt wet en ligt vast. De in het bedrijfsleven gebruikelijke cyclus: ‘plan, act, measure, evaluate and re-plan’ wordt nimmer toegepast. Eenmaal tot wet verheven, denderen overheden gewoon door, ongeacht of wat er wordt uitgevoerd helpt of niet.

En ondertussen warmt het op of koelt het af; wat we er ook aan proberen te doen. Want de planeet is nooit in rust.