Minder vee de oplossing voor het stikstofprobleem? Welnee, zegt directeur dierwetenschappen Martin Scholten

Hollands Kroon - Kringlooplandbouw is erop gericht om verspilling in de voedselproductie tegen te gaan.

Lydia Jasper 3-12-2019

Het fors inkrimpen van de veestapel is niet de ideale manier om het stikstofprobleem op te lossen. ,,Er wordt nu paniekvoetbal gespeeld om de bouw los te krijgen’’, zegt Martin Scholten uit Hippolytushoef, directeur dierwetenschappen aan de Wageningen Universiteit. ,,Maar dat is geen oplossing voor de langere termijn. Die toekomst zit er wel in de kringlooplandbouw.’’

De visie van Scholten over de zogenoemde kringlooplandbouw is overgenomen door een groot deel van de Tweede Kamer en door minister Carola Schouten.

Sinds september vorig jaar reist Scholten, die bovendien lid is van het Adviescollege Stikstofproblematiek, als een missionaris de wereld rond om daarover uitleg te geven. Inmiddels heeft hij 120 lezingen over kringlooplandbouw in zijn balboekje kunnen noteren. ,,Het publiek is telkens anders’’, zegt Scholten. ,,Van Europarlementariërs tot onderzoekers, van leveranciers tot boeren. Het publiek is vooral nieuwsgierig naar hoe het concept in de praktijk kan worden uitgevoerd. Ik zeg er duidelijk bij dat het geen blauwdruk is; ik heb geen kookboek met een recept. Voor elke ondernemer is het met maatwerk in te vullen. Kijk alleen maar naar welke grondstoffen iemand tot zijn beschikking heeft en kan krijgen.’’

Impasse

Tot heftige reacties vanuit het publiek hebben zijn lezingen tot nu toe niet geleid. Geen mensen die onderling met elkaar aan het bakkeleien gingen of eens stevig de discussie met Scholten wilden aangaan. ,,Waarschijnlijk omdat het kringloopverhaal voor ieder wat wils kent om tot een landbouw te komen met minder overlast van broeikasgassen, geur, stikstof en gewasbeschermingsmiddelen. Er moet iets veranderen om uit de huidige impasse rond landbouw te komen. Dat kan door ervoor te zorgen dat een koe, varken of kip niet vervuilend is en dus ook niet langer voor stikstofuitstoot zorgt.’’

Kringlooplandbouw is erop gericht om verspilling in de voedselproductie tegen te gaan. Wat wellicht voor een deel ingaat tegen de huidige mores. ,,Het gaat om het vakkundig en goed gebruik van grondstoffen. Na de Tweede Wereldoorlog is Nederland continu bezig geweest met het verbeteren van de productie. Meer, meer, meer. Op een gegeven moment valt daar geen grote winst meer te boeken. Het is net als met schaatsen. Op een gegeven moment gaat het niet meer om seconden, maar om honderdsten van seconden.’’

Verlies

Een hoge productie is bovendien niet zaligmakend. Niet alles wat er wordt geproduceerd, wordt daadwerkelijk gebruikt en is dus als het ware voor niets gemaakt. ,,Twee derde van de productie gaat verloren’’, stelt Scholten. ,,De helft daarvan is voedselverspilling. Dus denk aan voedsel wat niet wordt geconsumeerd, omdat er sprake is van een overschot of van gekneusde waren. Of omdat de ogen groter zijn dan de maag en er thuis te veel spullen worden gekocht en gekookt. Bij de andere helft van die twee derde gaat het om verlies van zogenoemde reststromen in de landbouw zelf. Zoals gewassen waarvan slechts een deel wordt gebruikt, zoals wortels, mais en tarwe. Niet alles wat van het land wordt gehaald, wordt voedsel en dat wordt bovendien voor lief genomen. Dat zie je ook terug in de veehouderij. Daar gaan we niet verstandig om met de poep en de pies van het vee.’’

Heroïne

Dat kan en moet anders, aldus Scholten. Zo kunnen van voedsel- en gewasresten prima diervoeders worden gemaakt. ,,Dan maken we van waardeloze afvalstromen weer nieuwe, waardevolle grondstoffen. Die zo op hun beurt weer terugkeren in de voedselproductiecirkel. De zogenoemde drijfmest – een mengsel van mest en urine - wordt nu over het land gestrooid, maar de grond heeft daar in feite niets aan. Sterker nog, daarna moet er nog kunstmest – ’de heroïne van de landbouw’ – bij. Een dubbele bemesting dus. Komt ook nog bij dat er kunstmest uit andere landen wordt geïmporteerd daarvoor. Dus het kost niet alleen geld, maar deze werkwijze belast ook het milieu.’’

Ontploffen

Wat je er niet in stopt, komt er ook niet uit. ,,Als je poep en pies mengt, krijg je ammoniak en begint het rottingsproces. Het begint te gisten en er ontstaan gassen die gaan broeien. Gevaarlijk ook nog. Ik hoor wel eens over drijfmestkelders die ontploffen.’’

Dus hou de poep en pies gescheiden. Dat kan door middel van een aangepaste stalvloer. Vloeistoffen gaan door een doorlatende kunststofvloer en worden ‘benedendeks’ of elders opgevangen. De mest wordt van de vloer opgeveegd en hergebruikt. ,,Daarvoor kun je robots gebruiken die zelfstandig door de stal gaan. Ze hebben hetzelfde formaat als de automatische grasmaaiers en werken volgens hetzelfde principe. Ze collecteren de mest en brengen het naar een verzamelpunt. Zonder urine is de mest bruikbaar als goede, agrarische bemesting. Met bijkomende voordelen. De veehouder hoeft niet te betalen voor het op het land van zijn buurman uitrijden van zijn gier. De akkerbouwer hoeft niet dubbel te bemesten en hoeft geen – dure – kunstmest te gebruiken naast de goede mest. Ook urine is herbruikbaar. Daar kun je mineralen uit filteren.’’

Schulden

Kringlooplandbouw vraagt om een andere denkwijze. Waarbij het niet alleen om een zo hoog mogelijke productie gaat, maar juist ook om grondstoffen zoveel mogelijk ‘uit de kringloop’ te betrekken. ,,Steeds meer boeren komen in de problemen doordat ze meer willen produceren om bij te blijven en dus moeten investeren. Met de kans dat ze zich in de schulden steken om mee te komen.’’

Koploper

Nederland zou zich niet meer als grootst mogelijke producent van landbouwproducten moeten willen profileren, aldus Scholten, maar als wereldwijde koploper in de kringlooplandbouw. ,,Landbouw en veeteelt moet je niet afserveren. Zoals nu door sommigen wordt geopperd. Ze maken voor tien procent deel uit van de Nederlandse economie. Zo’n belangrijke pijler – waar de basis van onze economie op steunt – kun je niet zomaar decimeren. Zoiets heeft ingrijpende gevolgen voor de sector, voor het landschap, voor ons land. Voor kringlooplandbouw is het drastisch verkleinen van de veestapel bovendien een handicap: die koeien, varkens, en kippen heb je nodig om die cirkel rond te krijgen.’’

Noordhollands Dagblad