De frustraties van bollenkweker Simon Pennings over het RIVM-onderzoek naar bestrijdingsmiddelen

Hij heeft lang geaarzeld of hij zijn woede wereldkundig zou maken.

Paul de Vlieger 23-12-2019

Maar omdat het hem blijft bezighouden, doet Simon Pennings het uiteindelijk toch. De Noordwijkerhoutse bollenteler heeft het ’he-le-maal gehad’ met RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu dus. ,,Het lijkt er verdomd veel op dat ze daar doelbewust bezig zijn een hele sector om zeep te helpen.’’

Simon Pennings is directeur van W.A.M. Pennings, een van de grootste bloembollenkwekers van de Bollenstreek. Het bedrijf, gevestigd in het buitengebied van Noordwijkerhout, teelt bollen op zo’n honderdzestig hectare land in de Bollenstreek en Noord-Holland. Voor het overgrote deel tulpen.

Vorig jaar werkte Pennings mee aan een grootschalig RIVM-onderzoek ’Bestrijdingsmiddelen en omwonenden’ (OBO). In opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzocht het RIVM in hoeverre mensen die dicht bij bollenvelden wonen, worden blootgesteld aan bestrijdingsmiddelen. Ook mogelijke gezondheidseffecten waren onderdeel van de studie.

Gelekt

Nog tijdens het onderzoek werden ruwe uitkomsten gelekt naar het tv-programma Zembla dat er onder de titel ’Bollengif in babyluier’ een alarmerende uitzending over maakte. ,,Er is door het RIVM expres gelekt’’, is Pennings’ overtuiging. ,,Maar nog veel erger is dat het RIVM vervolgens totaal niet heeft gereageerd op de uitzending die zonder enige nuance werd gebracht.’’

In het programma werd de suggestie gewekt dat omwonenden van bollenvelden grote gezondheidsrisico's lopen. ,,Terwijl dat destijds helemaal niet vaststond. In het later verschenen definitieve rapport staat zwart-op-wit dat in de lucht of urine gemeten gehalten bestrijdingsmiddelen geen risicogrenzen overschrijden. Je zou verwachten dat het RIVM direct na de uitzending aan de bel had getrokken. Dat het voor zijn deelnemers was gaan staan en persberichten had uitgezonden om te nuanceren. Maar niets van dit alles. Ze lieten het gewoon gebeuren.’’

PlanetProof

Pennings is een bollenkweker die veel nadenkt over milieubescherming en reductie van middelengebruik. Hij teelt ’PlanetProof’. Zijn bollen dragen ook dit keurmerk, dat onder andere met Greenpeace is ontwikkeld. W.A.M. Pennings gebruikt een minimum aan gewasbeschermingsmiddelen. ,,Vergelijkbaar met wat ze in de groenteteelt gebruiken’’, zegt de directeur.

Juist het feit dat hij op deze manier teelt, was voor Pennings een belangrijke reden om mee te werken aan het OBO-onderzoek. ,,Wij hebben grote investeringen, zowel in tijd als in geld, in dat PlanetProof-verhaal gestoken. We hadden gehoopt dat er duidelijk naar voren zou komen dat op deze wijze gekweekte producten beter voor het milieu zijn. Zodat dit een mooie stimulans zou zijn voor andere kwekers om dit keurmerk te behalen.’’

Pennings hoopte daarnaast dat de uitkomsten van het onderzoek zouden kunnen leiden tot aanpassing van wet- en regelgeving. ,,Temeer omdat de overheid een van de stakeholders was bij de oprichting van het PlanetProof-certificaat. Maar diezelfde overheid heeft nu dit onderzoek gehouden en dit laten gebeuren. Diezelfde overheid financiert Zembla, een platform om ons zwart te maken.’’ Pennings baalt er enorm van. ,,Ik ben op weg naar beter en scherp elke keer weer verder aan, maar dit vind ik vreselijk. Ik ben zó teleurgesteld - in hoofdletters geschreven wat mij betreft.’’

Ongemakkelijk

Al tijdens het onderzoek kreeg de Noordwijkerhouter er een ongemakkelijk gevoel bij. ,,Tot mijn afgrijzen werd me op een gegeven moment gevraagd of ik wilde spuiten op een dag dat er een flinke wind in de richting van een woonwijk stond, De Zilk in dit geval. Dat is tegen alle richtlijnen in, nee sterker: dat is verboden. Uiteraard heb ik dat geweigerd. Maar toen dacht ik wel: waar zijn jullie eigenlijk mee bezig?’’

Diezelfde gedachte had Pennings toen het definitieve rapport verscheen. ,,Neem alleen de foto die op de cover staat. Daarop is een spuitmachine te zien die al minstens vijfentwintig jaar niet meer wordt gebruikt. Stemmingmakerij noem ik dat.’’

Pennings verdenkt het RIVM ervan met dit soort methoden beleid te willen beïnvloeden. ,,En dat vind ik kwalijk. Natuurlijk, we moeten allemaal op weg naar beter. Een schoon milieu is voor iedereen goed. Maar beleid gebaseerd op onjuiste feiten, daar pas ik voor. Ik werk ook nooit meer met ze mee.’’

De uitzending van Zembla, die overigens in april van dit jaar al op tv werd uitgezonden, was grotendeels opgehangen aan Drentenaren die naast percelen van leliekwekers wonen. ,,Ook al zoiets’’, zegt Pennings. ,,In de lelieteelt worden aanzienlijk meer middelen gebruikt vergeleken met bijvoorbeeld tulpen. Maar voor het gemak wordt de hele boel over één kam geschoren.’’

Voedsel

Dat er bestrijdingsmiddelen uit de landbouw in urine worden aangetroffen, bestrijdt Simon Pennings niet. ,,Maar uit eerder onderzoek was al gebleken dat 70 tot 95 procent daarvan afkomstig is van het voedsel dat ze eten. Dit is nooit naar buiten toe gecommuniceerd. En dan die titel van het Zembla-progamma ’Bollengif in babyluier’. Dat het omstreden middel Roundup soms in luiers zit, toonde een Frans onderzoek van een paar jaar geleden al aan. Maar dan hebben we het dus over Roundup, gebruikt in de katoenteelt. Maar ja, het komt kennelijk niet goed uit dat te melden in een programma waarin de bollenteelt aan de schandpaal wordt genageld.’’

Volgens Pennings is uit wetenschappelijk onderzoek van het RIVM in 2018 komen vast te staan dat mensen die dicht bij landbouwgrond wonen niet ongezonder zijn dan anderen. ,,Sterker, die mensen zijn zelfs aantoonbaar gezonder. Maar ook dat wordt niet gecommuniceerd. Dat is kennelijk geen nieuws omdat het niet in het straatje van die groene kliek te pas komt.’’

Pennings zou graag eens met minister Carola Schouten van gedachten wisselen over de gang van zaken. Maar verzoeken in de richting van haar ministerie leverden geen reactie op. ,,Terwijl de minister wel in Zembla zat. Begrip te tonen over een uit de hand gelopen burenruzie daar, want dat was het feitelijk. Maar wederhoor bij de bollenkwekers heeft ze nooit gehaald.’’

Schietschijf

De Noordwijkerhoutse kweker vindt dat de sector waarin hij werkt door dit soort ’sensatieonderzoek’ vogelvrij wordt verklaard. ,,Ik voel me een schietschijf. Een soort dartbord waarop iedereen z’n pijlen kan gooien. En het blijft hangen bij de mensen, hè. Laatst was ik een strook gras aan het inzaaien. Komen er een paar vrouwen naar me toe die zeggen: zo bollenboer, ben je weer gif aan het strooien? Buitenlandse afnemers trekken bij mij aan de bel: wat is er in godsnaam aan de hand met die Nederlandse bollen? Ja, het is niet heel moeilijk om een hele sector naar de kloten te helpen, hoor. Maar het lijkt er verdomd veel op dat ze daar bij het RIVM doelbewust mee bezig zijn.’’

Simon Pennings is er trots op dat op zijn bedrijf het middelengebruik vergeleken met enige jaren terug met 95 procent is teruggebracht. ,,En aan die laatste 5 procent werken we ook nog. Maar de landbouw helemaal biologisch maken, dat kan niet. Nog niet in elk geval. Als we dat gaan doen, lijden we namelijk honger met z’n allen.’’

Commentaar

Het RIVM, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Zembla zijn om een reactie gevraagd op het relaas van Simon Pennings.

RIVM: ,,We hebben als onderzoekers op 24 mei met de heer Pennings een prettig gesprek gehad over al deze kwesties. We zijn zeker bereid nog eens met hem in gesprek te gaan.’’

,,Het RIVM heeft absoluut niet expres gelekt naar Zembla. Wij waren er ook onaangenaam door verrast en we hebben er alleen maar last van gehad. Het RIVM heeft ook niet meegewerkt aan het programma van Zembla.’’

,,Het is iedereen duidelijk dat het RIVM geen regie kan voeren op de media. En ook dat negatieve beeldvorming de animo om deel te nemen aan onderzoek geen goed doet. Pennings werkt al vele jaren mee aan allerlei onderzoek en zet zich in voor verduurzaming van de teelt. Dat waarderen wij enorm. We hebben dat ook laten blijken in een getuigschrift dat alle deelnemende telers hebben ontvangen.’’

,,Pennings had gehoopt dat uit het onderzoek naar voren zou komen dat PlanetProof gekweekte producten beter zijn voor het milieu. Het onderzoek was echter niet ingericht om dát te laten zien.’’

,,Dat Pennings is gevraagd om te spuiten op een dag dat er een flinke wind in de richting van een woonwijk stond, is een heel wonderlijke situatie. De onderzoekers in het veld kunnen deze uitspraak van Pennings niet goed plaatsen. Zij vermoeden dat het eerder te maken heeft met de experimentele drift-metingen dan met het veldwerk.’’

,,Pennings heeft gelijk met zijn kritiek op de coverfoto op het onderzoeksrapport. Dat was geen goede keuze.’’

,,Dat 70 tot 95 procent van in urine aangetroffen bestrijdingsmiddelen uit voedsel komt, is een conclusie uit het OBO-onderzoek zelf. Het staat in de rapportages en is ook in het RIVM-nieuwsbericht opgenomen. Ook heeft het RIVM destijds gewoon gemeld dat mensen die aan akkerranden wonen wat gezonder zijn dan anderen.’’

Ministerie van LNV: ,,Minister Carola Schouten is inderdaad in de Zembla-uitzending te zien geweest terwijl ze praat met de omwonenden van bollenvelden. In tegenstelling tot wat de heer Pennings zegt, is er wel degelijk ook wederhoor geweest bij de kwekers. De minister heeft met verschillende van hen gesproken.’’

De redactie van Zembla heeft niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

Noordhollands Dagblad